پرسش:براساس آموزه‌های وحیانی آیا حق دادنی است یا گرفتنی؟

پاسخ:در منطق اسلام حق در مقابل و ضد باطل است و جمع آن حقوق یا حقاق می‌باشد. حق از اسمای خدای عز وجل است و بعضی گفته‌اند از صفات خداوند می‌باشد. اسلام راه حق را برترین راه به حساب آورده است. علی(ع) می‌فرماید: «الحق افضل سبیل» راه حق برترین راه است. (گزیده موضوعی کلمات علی(ع)، بوستان کتاب، ص181) و بنابراین برای انسان‌ها این راه سزاوارتر است به تبعیت و الگو قرار دادن. علی(ع) در این رابطه می‌فرماید: «الحق احق ان یتبع» راه حق سزاوارتر است به پیروی (همان).
از طرف دیگر شارع مقدس در این مسیر، مبانی و ملاک‌های حق و حقیقت را در تعاملات انسان‌ها در دو طرف قرار می‌دهد. از یک سو به مراعات حق و دادن حق و حقوق دیگران سفارش شده است و در جانب دیگر به استیفای حق و گرفتن آن برای کسانی که حقوقشان ضایع می‌شود تأکید نموده است. در روایتی علی(ع) می‌فرماید: «خض الغمرات الی‌الحق» برای رسیدن به حق در هرجا که باشد، خود را به گرداب حوادث و سختیها افکن. (همان) همچنین به طرف دیگر توصیه می‌کند که حق برادر دینی‌ات را ضایع مکن. علی(ع) می‌فرماید: «لا تضیعن حق اخیک، اتکالا علی ما بینک و بینه، فانه لیس باخ من اضعت حقه» هیچ‌گاه حق برادر دینی‌ات را به خاطر رابطه‌ای که بین تو و اوست ضایع نکن، زیرا حق هر که را پایمال کردی برادر تو نیست. (همان)
استاد شهید مرتضی مطهری در پاسخ به این سؤال به شایستگی مطالب متقنی را براساس دیدگاه اسلام بیان می‌کند. ایشان در کتاب انسان کامل صفحه269 می‌نویسد: «بعضی مکتب‌ها براین اساس است که حق دادنی است، یعنی آن حقی را که ظالم گرفته است باید پس دهد. اگر نداد، دیگر نداده است، (چون) حق دادنی است نه گرفتنی.
مسیحیت براین اساس درست شده که به ظالم می‌گوییم حق را به تو بدهد، تو کاری به او نداشته باش، مبادا یک وقت خودت برای گرفتن حق قیام کنی، که این برخلاف شأن انسانیت و اخلاق است. ازنظر آنها حق دادنی است.
یک عده می‌گویند: حق فقط گرفتنی است. مگر ممکن است انسانی که حقی را خورده است، بیاید و به یک شکلی آن حق را بدهد؟ یعنی اینها منکر عاطفه، انسانیت و وجدان انسانی هستند.
ازنظر اسلام، حق هم گرفتنی است و هم دادنی، یعنی از دو جبهه باید برای استیفای حق مبارزه کرد که مکتب اسلام بر همین اساس است.
 اسلام آن کسی که حق را ربوده است، با تعلیم و تربیت خودش، آماده پس دادن می‌کند و به این قناعت نمی‌کند. درعین حال، به آن کسی که حقش ربوده شده است می‌گوید: حق گرفتنی است، تو هم باید برای حق خودت قیام کنی و حق خودت را بگیری. اسلام آن ضعیفی را که حق خود را نمی‌تواند مطالبه کند، به رسمیت نمی‌شناسد. جامعه‌ای که در آن ضعفا آن‌قدر ضعیف النفس باشند که نتوانند حقوق خود را مطالبه کنند یک جامعه اسلامی نیست.