پرسش:اجساد مطهر شهدای کربلا پس از چند روز و توسط چه کسانی شناسایی و دفن شدند؟

پاسخ:مورخین درباره چگونگی دفن شهدای کربلا اختلاف نظر دارند. برخی باور دارند که اجساد شهدا را بنی‌اسد دفن کردند.
شیخ مفید می‌نویسد: «... گروهی از بنی‌اسد که در غاضریه بودند، نزد اجساد مطهر امام حسین(ع) و یارانش آمده و بر آنان نماز گزارده و آنان را دفن کردند، بدین ترتیب که حسین(ع) در همین جایی است که اکنون قبر شریف اوست و فرزندش علی‌اصغر کنار پای حضرت است. برای شهیدان (از خاندان و یاران آن بزرگوار که اطرافش به زمین افتاده بودند) گودالی در پایین پای حسین(ع) کنده و همگی را گرد آورده و در آنجا دفن کردند، و عباس بن علی(ع) را در همان‌جا که کشته شده بود، سر راه غاضریه (جایی که اکنون قبر اوست) دفن نمودند.» (ارشاد مفید، ص 118»
براساس این دیدگاه امام سجاد(ع) اجساد شهدا را دفن نکرده است. افزون بر آن اهل بیت(ع) هنوز به سوی کوفه و شام حرکت نکرده بودند.
برخی دیگر باور دارند که امام سجاد(ع) و بنی اسد اجساد شهدا را دفن کرده‌اند. بنی اسد فردای عاشورا پس از رفتن سپاه عمر سعد، عده‌ای از آنان برای دفن شهدای کربلا آمدند، «مروج الذهب، ج 3، ص 63) و چون اجساد را نمی‌شناختند، متحیر بودند، در آن هنگام حضرت سجاد(ع) آمد و پیکر اهل بیت و اصحاب را یک به یک به آنان شناساندند و آنان در دفن شهدا، حضرت را یاری کردند و برای خویش افتخار آفریدند. (فرهنگ عاشورا، جواد محدثی ص 77)
طرفداران این مبنا باور دارند که در روز یازدهم محرم در هنگام حرکت اهل بیت به سوی کوفه بدن شهدا دفن شده بودند. اینان در برابر این پرسش که چگونه امام سجاد(ع) که اسیر بود، اجساد را دفن کرده‌اند، می‌گویند: امام سجاد(ع) با بهره گیری از امدادهای غیبی به طور معجزه‌آسا شهدا را دفن نموده است.
مرحوم مجلسی می‌گوید: از برخی راویان نقل شده که نزد امام رضا(ع) بودم. علی‌بن ابی‌حمزه و ابن سراج و ابن مکاره وارد شدند. پس از سخنانی که میان آنان و امام درباره امامتش گذشت، علی‌بن ابی‌حمزه گفت: از پدرانت برای ما روایت شده که عهده‌دار امر دفن امام، جز امام نمی‌شود. از امام پرسید: پس بگو حسین‌بن علی(ع) امام بود یا نه؟ گفت: امام بود. پرسید چه کسی عهده‌دار کار او شد؟ گفت: علی‌بن الحسین(ع). پرسید او کجا بود؟ او که دست ابن زیاد اسیر بود! گفت: بی‌آنکه بفهمند بیرون آمد و پدرش را دفن کرد و برگشت.
امام رضا(ع) فرمود: خدایی که می‌تواند امام سجاد(ع) را به کوفه ببرد تا پدرش را دفن کند، می‌تواند صاحب امر امامت را به بغداد برساند تا عهده‌دار کفن و دفن پدرش شود و برگردد، در حالی که نه در زندان است نه اسیر. (بحارالانوار، ج 42، ص 187)
چون امام سجاد(ع) آمد، بنی‌اسد را دید که کنار کشتگان گرد آمده‌اند و سرگردانند؛ نمی‌دانند چه کنند و کشته‌ها را نمی‌شناسند، چون بین بدن‌ها و سرهای مقدس جدایی انداخته بودند و گاهی از بستگان آنان می‌پرسیدند.
امام سجاد به آنان خبر داد که برای دفن این اجساد پاک آمده است. آنان را با نام و مشخصات معرفی کرد. هاشمیان را از دیگران شناساندند.
چون امام حسین(ع) را در قبر نهاد، صورت بر آن رگ‌های بریده نهاد و گفت: خوشا سرزمینی که پیکر پاک تو را در بر گرفت! دنیا پس از تو تاریک است و آخرت با فروغ جمالت روشن است. اما شب بیداری و غم است و اندوهگین همیشگی، تا آنکه خداوند برای خاندان تو سرای آخرت را برگزیند که تو در آنی. سلام و رحمت و برکات الهی بر تو باد از من، ای فرزند رسول خدا! و بر قبر نوشت: این قبر حسین بن علی بن ابی‌طالب است که او را لب تشنه و غریب شهید کردند.
آنگاه به طرف عمویش عباس رفت و او را در همان حال دید که فرشتگان آسمان‌ها را دهشت زده، و حوریان بهشتی را گریان ساخته بود. خود را روی بدن مقدس او انداخت و رگ‌های بریده‌اش را می‌بوسید و می‌گفت: پس از تو خاک بر سر دنیا! ای قمر بنی هاشم! از من سلام بر تو باد، ای شهید خدایی!‌ رحمت و برکات الهی بر تو باد!
برای او نیز قبری گشود و به تنهایی او را وارد قبر کرد، همان‌گونه که برای پدرش کرد و به بنی‌اسد فرمود: با من کسانی‌اند که یاری‌ام‌ می‌کنند. آری، برای بنی‌اسد مجالی گذاشت تا در دفن شهدای دیگر مشارکت کنند. دو جا برای آنان تعیین کرد و فرمود دو گودال کندند؛‌ در اولی بنی‌هاشم را و در دیگری اصحاب را قرار دادند. اما حر ریاحی را قبیله‌اش بردند، به جایی که هم‌اینک قبر اوست. گویند: مادرش حاضر بود. چون دید که اجساد دیگر را چه می‌کنند (دفن همه در یک جا) حر را به این مکان برد. (مقتل ‌الحسین، مقرم، ص 469)
اما در مورد محل دفن سر مقدس امام حسین(ع) نقل‌های متفاوتی وجود دارد، که قول مشهور میان شیعیان و غالب اهل سنت آن است که سر امام حسین(ع) در کربلا به بدنش ملحق شده است.
علمای شیعه از جمله شیخ صدوق، سیدمرتضی، علامه حلی، سید‌ابن طاووس، شیخ بهایی، علامه مجلسی این قول را بیان کرده‌اند، و از اندیشمندان اهل سنت ابوریحان بیرونی و قرطبی نیز بر این باورند.
سیدابن طاووس نوشته است؟ اما سر حسین(ع) روایت شده که سر برگردانده شد، و در کربلا با جسد شریفش دفن شد و عمل اصحاب بر این معنا بوده است. (لهوف، ص 114)
مجلسی یکی از وجهه‌های استحباب زیارت امام حسین(ع) را در روز اربعین، الحاق سرهای مقدس به اجساد توسط علی‌بن‌الحسین(ع) بیان کرده است. (بحارالانوار، ج 98، ص 334) وی در جای دیگر بعد از نقل اقوال دیگر در این باره می‌نویسد: مشهور بین علمای امامیه آن است که سر امام حسین(ع) همراه بدن دفن شده است. (همان، ج 45، ص 145)