پرسش:جایگاه زبان را توضیح داده و آفات آن را بیان نمایید؟

پاسخ:زبان نقش وسیعی در ابعاد زندگی انسان دارد، و کاربرد آن بیش از سایر اعضا می‌باشد. زیرا آنچه را که انسان به وسیله قوای ظاهری درک می‌کند و آنچه را که با عقل یا وهم یا خیال درمی‌یابد، می‌تواند با زبان اظهار کند.
زبان مقدمه دانش است و حفظ دانش و ترفیع و گسترش آن تنها از راه زبان شفاهی و زبان مکتوب صورت می‌گیرد. زبان پرده‌دار روح وسیع و باطن نامحدود انسان است که هیچ‌گونه محدودیتی در قلمرو آن نیست نه در جانب خیر برای آن مرزی وجود دارد و نه در طرف شر حدی می‌شناسد. بالاتر از همه اینها کفر و ایمان از طریق گواهی دادن زبان صورت می‌پذیرد و رسول خدا(ص) یکی از شاخص‌های ایمان به خدا را اقرار به زبان دانسته و می‌فرماید: ایمان، معرفت و شناخت پیدا کردن با قلب، و اقرار با زبان و عمل با اعضا و جوارح است. (خصال شیخ صدوق، ص 176)  با توجه به نقش با اهمیت زبان که مرز میان انسان و موجودات دیگر است، در محدوده انسانی نیز می‌توان آن را کلید شخصیت انسان محسوب کرد. به تعبیر امام علی(ع): «اللسان میزان الانسان» زبان معیار سنجش انسان است. (شرح غرورالحکم، ج1، ص 339)
در اینجا برخی از اهم آفات زبان که بیشتر مورد ابتلا می‌باشد را مطرح می‌کنیم:
1- غیبت
غیبت به مفهوم یاد کردن برادر دینی است به چیزی که او راضی به آن نمی‌باشد. قرآن کریم در رابطه با زشتی این گناه می‌فرماید: «غیبت یکدیگر را روا مدارید. آیا یکی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده خود را بخورد؟ البته کراهت دارید! (حجرات-12)
رسول خدا(ص) فرمود: بپرهیز از غیبت، زیرا غیبت سخت‌تر و بدتر است از زنا، چون ممکن است کسی زنا کند و بعد توبه نماید و خدا هم توبه او را بپذیرد، ولی غیبت کننده آمرزیده نمی‌شود تا اینکه کسی که غیبتش را کرده او را ببخشد.(محجه البیضاء، ج5، ص 251)
2- افترا
افترا آن است که کسی چیزی را که می‌داند جزء دین نیست در دین داخل کند، مثلا حلالی را حرام و یا حرامی را حلال معرفی کند و احکام الهی را به زبان بازی بگیرد. که این حرام و گناه بزرگی است. قرآن کریم می‌فرماید: و نباید چیزی را که با زبان وصف می‌کنید، دروغ باشد، و نگویید این حلال و این حرام است که افترا و دروغ بستن نسبت به خداوند باشد. آنان که بر خدای خود دروغ می‌بندند رستگار نخواهند شد. (نحل-116)
3- نفاق یا دو زبانی
نفاق در سخن گفتن یا دو زبانی آن است که انسان با هر کس روبرو می‌شود به گونه‌ای سخن بگوید که او را خوش آید؛  در حضور او طوری صحبت کند و در غیاب او به گونه‌ای دیگر. او به زبانش چیزی را می‌گوید که در قلبش نیست. در ظاهر اظهار دوستی می‌کند در حالی که دلش پر از کینه است. به تعبیر قرآن: با دهانشان چیزهایی را می‌گویند که در دلهاشان نیست. (آل‌عمران، 167) امام باقر(ع) می‌فرماید: چه بد بنده‌ای است آنکه دارای دورو و دو زبان است، در حضور برادرش او را ستایش کند، و در پشت سر او را بخورد (غیبت و بدگویی نماید)، اگر ثروتی پیدا کند بر او حسد ورزد و اگر گرفتار شود او را یاری نکند. (گناهان کبیره باب اول، ص 311)
 4- مسخره کردن
قرآن کریم می‌فرماید:  ای اهل ایمان نباید قومی قوم دیگر را مسخره کنند، شاید آنها بهتر باشند. و نیز زنان با ایمان، زنان دیگر را مسخره نکند که بسا آن زنان بهتر از اینان باشند. (حجرات-12)
رسول گرامی(ص) می‌فرماید: در روز قیامت دری از بهشت به روی کسانی که مردم را مسخره می‌کرده‌اند بازمی‌گردد و به آنها گفته می‌شود بیایید به سوی بهشت، آن شخص هم با همه غم و اندوهی که دارد می‌آید، اما تا نزدیک می‌رسد، درب بسته می‌شود، پس دوباره باز می‌شود و به او می‌گویند بیا، بیا، او هم با همه رنج و سختی‌اش می‌آید، ولی باز درب بسته می‌شود! سپس دوباره و همین‌طور  می‌آید و می‌رود تا آنگاه که درب باز می‌شود و می‌گویند بیا، اما دیگر نمی‌آید. (محجهًْ‌البیضاء، ج5، ص 236)
5- دروغگویی
قرآن کریم با صراحت می‌فرماید: مرگ بر دروغگویان! «قتل الخراصون» (الذاریات-10) پیامبرگرامی(ص) می‌فرماید: خیانت بزرگی است که با برادرت سخن بگویی و او تو را در گفتارت صادق بداند، در حالی که تو به او دروغ می‌گویی! (محجهًْ‌البیضاء، ج5، ص 239)
امام علی(ع) در سخنی دروغگو را با مرده یکسان می‌داند و می‌فرماید: دروغگو با مرده مساوی است زیرا برتری زنده بر مرده اطمینان یافتن  بر زنده است. پس هرگاه نتوان به سخن زنده اعتماد کرد، زنده بودنش بیهوده است. (غرورالحکم، حدیث 2104)