پرسش:چه علل و اسبابی موجب می‌شود تا نفس انسان به جایگاه رفیع و عزت نفس واقعی خود برسد؟

پاسخ:بدیهی است که ایمان، شرط لازم برای کسب عزت نفس است ولی شرط کافی نیست، بدین معنا که بی‌ایمان هرگز کسی عزیز نخواهد شد، ولی مؤمن باید اسباب دیگری را نیز فراهم سازد تا عزتی کامل بیابد و عزیز حقیقی گردد، در اینجا با جستجو در روایات خاندان وحی به علل و اسباب عزتمندی مؤمن می‌پردازیم:
1- اطاعت خدا
بهترین رهیافت صلابت و عزت نفس، اطاعت و فرمانبرداری از خداوند عزیز است. اطاعت مخلصانه، حبل‌المتین تقرب به سوی خداست و هر چه انسان به منبع عزت نزدیک‌تر شود، عزت نفسش افزون می‌گردد، چنانکه خداوند به حضرت داود(ع) وحی کرد: «وضعت الغره فی‌طاعتی» عزت را در اطاعت خویش نهاده‌ام (بحارالانوار، ج 78، ص 453) همچنین این مفهوم در کلام علی(ع) نیز آمده است که عزت و قوت نفس را در اطاعت خدا می‌داند و می‌فرماید: «من اطاع الله سبحانه عزو قوی» هرکس خدای سبحان را اطاعت کند عزیز و قوی می‌شود (شرح غررالحکم، ج 5، ص 285)
بنابراین اطاعت و عبادت ذات مقدس خدا، تنها راه حقی است که انسان می‌پیماید و جز آن، باطل است و تباهی و هرکس جز راه حق را بپیماید، قطعاً خوار خواهد شد به طوری که آن حضرت می‌فرماید: من یطلب العز بغیر حق یذل» هرکس به جز از راه حق عزت جوید، ذلیل خواهد شد. (بحارالانوار، ج 77، ص 285)
2- جهاد
پیکار در راه خدا، عزت نسل موجود و نسل آینده را در پی دارد و مجاهد هم خود به قله سرافرازی و عظمت صعود می‌کند و هم، راه مجد و عظمت را برای آیندگان هموار می‌سازد. بزرگ مجاهد اسلام امام علی(ع) می‌فرماید: «همانا جهاد پس از (پذیرش) اسلام، شریف‌ترین عمل است، استواری دین است و پاداشی بزرگ همراه با عزت و شوکت دارد.
پیامبر اکرم(ص) نیز می‌فرماید: «اعزوا تور ثوا ابناءکم مجداً» پیکار کنید تا برای فرزندانتان مجد و عظمت به ارث بگذارید
(وسائل الشیعه، ج 11، ص 9)
3- آراستگی به کمالات اخلاقی
پیمودن راه کمال و آراسته شدن به اخلاق الهی، حرکت در بستر عزت و شرافت است و مؤمن هر چه بیشتر در این راه تلاش کند، عزیزتر می‌گردد. آراسته شدن به سجایای ارزشمندی چون تقوا، صبر، توکل، گذشت، انصاف، قناعت و... خود عین عزت است، چنانکه روایات اهل بیت(ع) بر آن تصریح دارد:
امام سجاد(ع) همه عزت را از آن مؤمن متقی می‌داند و می‌فرماید: «العزکل العز للمتقی» همه عزت، از آن انسان متقی است. (بحارالانوار، ج 46، ص 50)
علی(ع) در سخنی زیبا و رسا، تقوا را چنین می‌ستاید: همانا تقوا، برترین گنج، محفوظ‌ترین پناهگاه و محکم‌ترین شیء نفوذناپذیر است. (همان، ج 77، ص 376)
امام باقر(ع) صبر بر مصیبت‌ها را موجب زیاد شدن عزت دانسته و می‌فرماید: کسی که بر مصیبت صبر پیشه کند، خدای متعال عزتی بر عزتش افزون کند. (همان، ج 82، ص 128) رسول گرامی(ص) عزت دنیا و آخرت را پاداش عفو و گذشت می‌داند: کسی که ظلم و ستمی را مورد عفو قرار دهد به جای آن خداوند عزت دنیا و آخرت را به او می‌دهد. (همان، ج 69، ص 382)
علی(ع) نیز از چند عامل به عنوان سبب افزایش عزت یاد می‌کند:
1- انصاف با مردم
علی(ع) می‌فرماید: آگاه باشید هرکس با مردم به انصاف رفتار کند، خداوند جز بر عزتش نمی‌افزاید (اصول کافی، ج 2، ص 144)
2- قناعت
علی(ع) می‌فرماید: «ثمره القناعه العز» خرسندی به آنچه خداوند مقدر کرده است، یکی از راه‌های کسب عزت است (شرح غررالحکم، ج 3، ص 333)
3- شجاعت
علی(ع) می‌فرماید: «الشجاعه عز حاضر» ثمره آنی شجاعت و دلاوری (در راه حق) عزت و سربلندی است (همان، ج 1، ص 152)