پرسش:در بعد رفاقت و دوستی چرا باید بعد از آزمون و اختبار، کسی را به دوستی گرفت و به او دلبستگی و محبت پیدا کرد و سبب و محور این محبت و دلبستگی چه باید باشد؟

پاسخ:شما باید دوستت را پیش از انتخاب بیازمایی. یعنی تا وقتی شخص امتحانش را خوب پس نداده است، دلبستگی به او بی‌جا و اشتباه است. مقدس‌ترین و ارزشمندترین بعد وجودی انسان، دل و قلب انسان است که از عقل هم بالاتر است. قلب از نظر ارزشی بالاتر از عقل است، لذا ایمان را هم در ارتباط با قلب مطرح می‌کنند، یعنی اگر کارکرد عقل در قلب منعکس شود اینجا است که ارزش پیدا می‌کند و الا ارزشی ندارد.
کار قلب اصلا دلبستگی است، ایمان دلبستگی به خدا است. اینکه خیلی تاکید شده است که ابتدا طرف را بیازمایید برای این است که وقتی دلبستگی آمد مثل این است که انسان یک نوع تسلیم شدن پیدا می‌کند. مثل قضیه ایمان است که دلبستگی به خدا است، این منشأ می‌شود که انسان رضا به رضای الهی دهد، تسلیم او شود، به او توکل و اعتماد کند. در رفاقت هم همین‌گونه است، چون دلبستگی است که تسلیم و رضا را در پی دارد، لذا در روایت تعبیر طمأنینه شده است.
سبب و محور محبت
در معارفمان یک بحث دقیق‌تری راجع به رفاقت و دوستی داریم، بالاتر از آنچه مطرح شد و آن اینکه حالا من رفتم کسی را امتحان کردم، دیدم آدمی است که او از نظر نفسانیات و شهوت افسارگسیخته نیست، غضبش افسارگسیخته نیست و کلا انسان مرزشناس است، از نظر کارها و اعمال بیرونی‌اش آدم لاابالی نیست، آدم بی‌بندوباری نیست، چه بسا دیگران بگویند: آدم متدینی هم هست و از نظر شرعی رعایت جهات شرعی را هم می‌کند، آیا این دیگر آدم خاطرجمعی است؟‌ آیا اگر من با این رفاقت کنم دلهره‌ای ندارم؟‌سرم را کلاه نمی‌گذارد و از من کلاهبرداری نمی‌کند؟
جواب این است که در یک بعد بله و در یک بعد نه. مهم آن بعد نفیی است. در بعد نشئه دنیایی چنین آدمی برای رفاقت خوب است. روایت ما هم اشاره دارد در این نشئه خوب است. اما درستی صددرصدی این حرف هم محل تامل است.
 دوست خوب اما بی‌فایده!
اما بعد نفی؛ چرا از یک بعد خوب نیست، چون ما گفتیم رابطه تنگاتنگ منشأ محبت می‌شود. خود محبت یک علت و سبب می‌خواهد، درست است این رابطه محبت را می‌آفریند، اما سبب خود محبت چیست؟ از چه چیز این خوشت آمد؟ برای چه خوشت آمد؟ اینها دو مورد است. از چه چیز این خوشت آمد؟ چون مال مردم‌خور نیست. برای چه خوشت آمد؟ مهم این دومی است. اگر برای این خوشت آمده که در زندگی دنیایی سر تو را کلاه نمی‌گذارد، خاطرت جمع است که مال تو را نمی‌خورد، آبروی تو را نمی‌برد، اینها چیزهای بدی نیست، همه خوب است. اما اگر محبت صرفا برای این است، این محبت در بعد معنوی و الهی ارزش ندارد.
اینها عین معارف ما است که اگر سبب رفاقت مسائل مادی است یعنی منشأ محبت، مادیت است، این محبت ارزش ندارد. علتش را هم در روایات بیان کرده‌اند، روایت از علی(ع) است که فرمودند: «ود ابناءالدنیا ینقطع لانقطاع سببه و ود ابناءالاخرهًْ یدوم لدوام سببه» اگر سبب محبت به این شخص مادیت بود، مادیت از بین می‌رود، این رفاقت فقط به درد زندگی دنیا می‌خورد، ‌منشأ آن هم امور مالی بود، مال هم که همیشه نیست. شما در برزخ یا نشئه قیامت که می‌روی، خانه و زندگی و پول و اینها را همه دنبال خودت می‌بری؟ بعد هم می‌گویی رفیقم مالم را نمی‌خورد؟! آنجا کلاه سرم نمی‌گذارد یا نه؟! باید یک سببی مطرح کنی و آن را محور قرار دهی که قطع شدنی نباشد، جاودانه باشد، همیشگی باشد، این رفاقت و محبت محدود به نشئه دنیا نشود و برزخ و آخرت نداشته باشد.