فتنه و مصادیق آن (۱)

(پرسش و پاسخ)

پرسش:براساس آموزه‌های وحیانی مفهوم فتنه را توضیح داده و مصادیق آن را نیز بیان کنید؟

پا سخ : مفهوم شناسی فتنه
فتنه در معاني چندي به كار رفته است كه از جمله آنها بلايا، شكنجه و آشوب و اخلال در نظم اجتماعي است. قرآن به مسئله فتنه از جهات مختلفي پرداخته است؛ زيرا ارتباط تنگاتنگي با مسئله امنيت و آرامش فردي و اجتماعي شخص و جامعه دارد و می‌تواند تأثيرات شگرفي در امر فلسفه آفرينش به جا گذارد؛ چون هدف آفرينش، تعالي انسان و تقرب به خداوند است كه فتنه می‌تواند مانع اين حركت كمالي شود.
فتنه در اصل به معناي قراردادن طلا و زر در آتش براي به دست آوردن خالصي آن است. از اين رو می‌توان گفت با فتنه سره از ناسره، حق از باطل، خوب از بد و زشت از زيبا شناخته و جدا مي‌شود.
اين واژه در فرهنگ قرآني در معاني چندي به كار رفته است كه از آن جمله مي‌توان به معناي امتحان، آزمون، عذاب و شكنجه، سوختن با آتش، بليه، سختي، اضلال (مفردات الفاظ قرآن كريم، راغب اصفهاني، ص623) شرك، بازداشتن از دين (مجمع البيان، علامه طبرسي، ج1 و 2، صص511 و 513)، آشوب و اخلال در امور دين (تفسير التحرير و التنوير، طاهر بن عاشور، ج4، جزء6، ص276)‌اشاره كرد.
اين در حالي است كه برخي از محققان دانش زبان شناسي بر اين باورند كه اصل در ماده فتن، چيزي است كه موجب اختلاف و هرج و مرج همراه با اضطراب می‌شود و اموال، اولاد و كفر در قرآن از مصاديق بارز آن است. (التحقيق، مصطفوي، ج9، صص23 تا 25 ذيل واژه فتن)
براين اساس می‌توان گفت كه فتنه در فرهنگ قرآني به هر چيزي كه موجب آشوب و اخلال در نظم شخصي و عمومی‌شود و موجبات اضطراب و تشويش را فراهم آورد و امنيت و آرامش را سلب كند، گفته می‌شود. از اين رو شكنجه و عذاب، يا بلاياي طبيعي، آشوب هاي اجتماعي، جنگ و شورش و مانند آن به عنوان فتنه در قرآن معرفي شده است؛ زيرا هر يك از اين علل و عوامل موجب می‌شود تا امنيت و آرامش از شخص و جامعه سلب شود. اين كه كفر و شرك فتنه معرفي می‌شود از آن روست كه آرامش و امنيت را از شخص سلب می‌كند و او در آخرت نيز گرفتار فقدان آرامش و آسايش شده و ترس و خوف دايمی ‌را به جان مي‌خرد. فرزندان يا اموال نيز چنين وضعيتي را براي شخص به ارمغان مي‌آورند و آرامش را از او سلب مي‌كنند. فتنه در فرهنگ قرآني، با همه گستردگي معنايي‌اش ناظر به اموري است كه آرامش و امنيت را از انسان سلب كرده و اخلال در نظم عمومی‌و نظام احسن ايجاد مي‌كند و زندگي را از حالت عادي و طبيعي‌اش بيرون مي‌برد. از اين رو آشوب‌ها و اغتشاشات اجتماعي را مي‌توان يكي از مهم‌ترين مصاديق فتنه دانست؛ زيرا آشوب و اغتشاش، نظم اجتماعي را از ميان مي‌برد و آرامش و امنيت را از جامعه سلب مي‌كند و بحران‌هاي متعدد را درپي مي‌آورد.
ادامه دارد