پرسش: به منظور جلوگیری از پیدایش فتنه و بروز و ظهور آن در جامعه، چه راهکارهایی وجود دارد، لطفا اهم آنها را بیان کنید؟
پاسخ:پیشگیری همواره قبل از بروز بیماری و به معنای زدودن زمینه‌ها و عوامل بیماری‌زاست. در این مرحله کارشناسان و مسئولان جامعه، وظیفه دارند، ریشه‌ها و زمینه‌های مساعد برای رشد و نمو فتنه را از بین ببرند. برای پیشگیری از وقوع فتنه به نظر می‌رسد اهم راهکارهای زیر می‌تواند مؤثر واقع شود.
1- از بین بردن بسترها و زمینه‌ها
به طور طبیعی پیدایش هر پدیده‌ای درعالم هستی، بسترها و زمینه‌های شکل‌گیری خاص خود را می‌طلبد. بنابراین اولین گام در جهت مقابله با پیدایش فتنه، از بین بردن بسترها و زمینه‌های بروز و ظهور آن است. مثلا اگر مسائل مذهبی زمینه‌ساز فتنه است بر عالمان دین است که با بصیرت و نفوذ بدعت‌ها و تحریف‌ها جلوگیری کنند؛ اگر مسائل اقتصادی است بر مسئولان اقتصادی است که آن را از بین ببرند؛ اگر مسائل سیاسی است بر سیاستمداران است که این عوامل را از بین بردارند، تا مرز حق و باطل شناخته شده و این دو از هم متمایز گردند، و موجبات و زمینه‌های پیدایش فتنه‌های گوناگون از بین برود. پاسخگویی به نیازهای اولیه و ثانویه مردم در هر حکومتی مهم‌ترین شرط اساسی برای جلوگیری از وقوع هر فتنه‌ای است.
2- تقویت و تحکیم مبانی، اصول و ارزش‌های دینی
گام بعدی در رابطه با پیشگیری از پیدایش فتنه، آگاه ساختن افراد جامعه نسبت به مبانی، اصول و ارزش‌های دینی است که هویت واقعی و حیات طیبه آنان را می‌سازد.
در جوامعی که مردم آن گرفتار بحران هویت هستند و هنوز از این بحران عبور نکرده‌اند زمینه‌ها و بسترهای فتنه‌های گوناگونی وجود خواهد داشت که هر از چندگاهی باید منتظر فتنه جدیدی بود و برای مقابله با آن اقدام کرد. در اینجا نقش علما، اندیشمندان و حاکمان یک جامعه و نهادهای فرهنگی و آموزشی بسیار تعیین‌کننده و کلیدی است که هر چه بیشتر مبانی، اصول و ارزش‌های فرهنگی، دینی و هویتی مردم را تقویت نموده و استحکام بخشند بنابراین هرچه سطح آگاهی جامعه بخصوص نسل جوان نسبت به اصول و مبانی و ارزش‌های مکتبی بالا رود، استحکام بنیادها و تعاملات اجتماعی افزوده‌تر و در نتیجه رسوخ و رخنه عوامل فتنه‌گر و زمینه عمل و موفقیت آنان کمتر خواهد شد. مهم‌تر از آگاهی و شناخت ایمان و باور قلبی و التزام عملی نسبت به ارزش‌ها است که ملت‌ها را نفوذ ناپذیر کرده و فتنه‌ها را در ریشه می‌خشکاند. امام علی(ع) می‌فرماید: «واعلموا انه من یتق الله یجعل له مخرجا من الفتن» آگاه باشید، آن کس که تقوا پیشه کند و از خدا بترسد، خداوند متعال راهی برای نجات او از فتنه‌ها باز می‌کند. (نهج‌البلاغه- خطبه 5)
مهم‌ترین مسئله‌ای که در زمان وقوع فتنه، افراد جامعه را از افتادن در ورطه هلاکت حفظ می‌کند و در مسیر حق استوار و ثابت قدم می‌دارد، شناخت حق و باطل است و برای شناخت آن ابتدا باید ملاک‌های حق و باطل را شناخت. اگر مشاهده می‌شود که در فتنه‌ها بسیاری گمراه شده راه فتنه را در پیش می‌گیرند و به جبهه باطل می‌پیوندند و بسیاری نیز به خاطر شک و تردید سکوت اختیار کرده و نظاره‌گرند به خاطر این است که ملاک‌های حق و باطل را نشناخته‌اند. علت بسیاری از انحرافات این است که اشخاص ملاک حق و باطل قرار می‌گیرند، در نتیجه با انحراف اشخاص از مسیر واقعی حق، امر بر دیگران مشتبه می‌گردد.
امام علی(ع) می‌فرمایند: «الحق لا یعرف بالرجال اعرف الحق تعرف اهله» حق به واسطه اشخاص شناخته نمی‌شود، خود حق را بشناس پیروان آن را خواهی شناخت. (میزان‌الحکمه، ج 3، ص 156)
همچنین در جنگ جمل هنگامی که جبهه حق و باطل بر یکی از اصحاب آن حضرت مشتبه می‌گردد و از امام علی(ع) سؤال می‌کند: آیا ممکن است که طلحه و زبیر و عایشه بر باطل اجتماع کنند؟ حضرت در جواب می‌فرماید: شما در شناخت ملاک‌های حق و باطل دچار اشتباه شده‌اید چرا که اشخاص و قدر و منزلت آنان را ملاک حق و باطل قرار می‌دهید. سپس می‌فرماید: «اعرف الحق تعرف اهله و اعرف الباطل تعرف اهله» حق را بشناس تا اهل آن را بشناسی و باطل را بشناس تا اهل آن را بشناسی. (امالی طوسی، ص 134)
بنابراین جامعه‌ای که ملاک‌های حق و باطل را در ابعاد مختلف آن بشناسد، هیچ‌گاه افراد فتنه‌گر و جریان‌های انحرافی نمی‌توانند، آنها را فریب داده و در مسیر اهداف شوم خود قرار دهند.