خوان حکمت (۲۱۶) :ضرورت بیدار بودن برای بهره‌مندی از نسیم‌های الهی ۱۳۹۸/۰۴/۰۸
خوان حکمت
ضرورت بیدار بودن برای بهره‌مندی از نسیم‌های الهی
۱۳۹۸/۰۴/۰۸
اخلاق درست است كه به خُلق برمی‌گردد لكن خُلق و خَلق جهت مشتركی دارند؛ ما با اخلاقمان خود را می‌سازیم یعنی همان طوری كه ما بدنی داریم، خدای سبحان این بدن را خلق كرد، این بدن با خصوصیتی در دنیا به سر می‌برد، ما با اوصاف نفسانی‌مان یك بدن دیگری را می‌سازیم و با آن بدن وارد برزخ می‌شویم و در قیامت خدا همین بدن ما را به همان صورتی كه ما ساختیم در می‌آورد یا زشت است یا زیبا. در دنیا انسان رنگ‌های مختلفی دارد و این نه فخر است و نه وهن؛ كسانی كه در منطقه‌های گرمسیر به سر می‌برند با یك رنگند، كسانی كه در منطقه‌های سردسیر به سر می‌برند با رنگ دیگر، فخری برای سفید بر غیر سفید نیست اما بدنی كه ما خودمان می‌سازیم و با آن بدن وارد برزخ می‌شویم و خدای سبحان هم در قیامت همین بدن ما را به آن صورت در می‌آورد و آن صورت یا زشت است یا زیبا، اگر زیبا بود فخرآفرین است و اگر زشت بود وهن‌آفرین است.
رنگ رخساره درقیامت؛ مایه فخر یا وهن
در دنیا ابیض و اسود فرقی ندارند، نه صهیب رومی فضلی داشت بر بلال حبشی و نه به عكس؛ اما در قیامت كه عدّه‌ای با صورت سیاه محشور می‌شوند، عدّه‌ای با صورت سفید: «یوم تبیض فیه وجوه و تسود فیه وجوه»؛ در روز قیامت چهره‌هایی سفید و چهره‌هایی سیاه هستند.[1] آن علامت وهن است یا علامت فخر. اینكه به ما گفتند در هنگام وضو گرفتن، در هنگام شستن صورت این دعا را بخوانید كه «اللهمّ بَیّض وجهی ... و لا تُسوّد وجهی ...»[2] برای همین است. ما اگر ـ خدای ناكرده ـ سیه‌روی محشور بشویم برای ما ننگ است اگر ـ ان‌شاءالله ـ روسفید و سفیدروی محشور بشویم برای ما فخر است، این روسیاهی یا روسفیدی را ما با اخلاق فراهم می‌كنیم یعنی این خُلق، پیوندی هم با آن خَلق دارد، ما آن بدن را در دنیا می‌سازیم، با همان بدن محشور می‌شویم و خدای سبحان هم در قیامت عین این بدن ما را به همان صورت در می‌آورد، پس اخلاق تنها یك مسئله اعتباری نیست، یك باید و نباید اعتباری نیست، این برهان سوم است كه با آن دو برهان قبلی جمعاً می‌شود سه دلیل. دو برهان قبلی این بود كه درست است این بایدها و نبایدها امر اعتباری‌اند، وجوب و حرمت، حلیّت و حرمت، صحّت و بطلان، عناوین اعتباری‌اند و در خارج وجود ندارند لكن هم مسبوق به ملاكهای واقعی‌اند (یك) هم ملحوق به پاداش و كیفر واقعی‌اند (دو) نه آن مصالح و مفاسد مستور، امر اعتباری است، این یك برهان؛ نه آینده كه جهنم یا بهشت است كه نتیجه همین اعمال است امر اعتباری است، برهان دوم. طبق این دو برهان، این دلیل، دلیل سوم است كه اخلاق به یك واقعیّت تكیه می‌كند نه به امر اعتباری كه بگوییم انسان با این قوانین اعتباری زندگی می‌كند و قوانین اعتباری كه وجود خارجی ندارد، چون این قوانین از یك حقیقت هایی گرفته شده است و به حقایقی هم تبدیل می‌شود، در قیامت اینها حقایقند و گذشته از آن، این دلیل سوم نشان می‌دهد كه این اوصاف، سازنده ماست، ما را دارد می‌سازد یا به صورت بد یا به صورت خوب كه ـ ان‌شاءالله ـ امیدواریم در اثر داشتن اخلاق خوب به صورت‌های خوب در بیاییم! شما در عمرتان تجربه كردید، خواب‌هایی را دیدید که گاهی با صورت‌های خوب محشور می‌شوید، گاهی با صورت‌های غیر‌خوب، اینها همان آثار اخلاقی است كه در خواب به صورت رؤیاها در می‌آید.
لزوم داشتن هوشیاری و بیداری در دنیا
اما آنچه مربوط به بخش‌هایی است كه به ما گفتند شما باید بیدار بشوید اوّلین مرحله اخلاقی، یَقظه است، ما باید مراقب باشیم كه خوابیم یا بیداریم، عدّه‌ای در تمام مدت زندگی در خوابند، خواب می‌بینند كه به مقامی رسیدند، خواب می‌بینند كه در یك وضع بهتری‌اند، در پایان عمر می‌بینید چیزی در دستشان نیست:«الناس نیامٌ فاذا ماتوا انتبهوا»؛ مردم خوابند چون بمیرند بیدار شوند [3] اینكه به ما گفتند مراقبت داشته باشید، اوّلین مراقبت این است كه ما بررسی كنیم كه آیا خوابیم یا بیدار؛ انسان بیدار می‌بیند، انسان خوابیده نمی‌بیند. در قرآن كریم فرمود همه اسرار عالم، اشیاء عالم آیات الهی است؛ بعضیها می‌بینند بعضیها نمی‌بینند اینكه فرمود بعضیها نمی‌بینند (كَانَتْ أَعْیُنُهُمْ فِی غِطَاءٍ عَن ذِكْرِی؛ همانها که پرده‌ای چشمانشان را از یاد من پوشانده بود)[4] چرا نمی‌بینند؟ برای اینكه خوابند، اگر یاد خدا، هم دیدنی است و هم شنیدنی، بعضیها هم سمیعند هم بصیرند ،در این آیه فرمود اینها یاد خدا را نمی‌بینند (كَانَتْ أَعْیُنُهُمْ فِی غِطَاءٍ عَن ذِكْرِی) مگر ذكر خدا، نام خدا، یاد خدا، دیدنی است یا شنیدنی؟ آنچه انسان را به یاد خدا می‌اندازد ذكر خداست و این ذکر هم دیدنی است هم شنیدنی .اگر كلامی انسان را به یاد خدا متذكّر بكند ذكر است، اگر صحنه‌ای انسان را به یاد خدا متذكّر بكند ذكر است، آن كه صحنه‌های فراوان دنیا را می‌بیند و به یاد خدا متذكّر نمی‌شود در این آیه فرمود چشمشان در پوشش است، نام خدا را نمی‌بینند (أَعْیُنُهُمْ فِی غِطَاءٍ عَن ذِكْرِی) ما با این آزمون ساده می‌توانیم بفهمیم كه خوابیم یا بیدار و همیشه باید بیدار باشیم، چون درست است كه خدای سبحان فیض عامّه‌اش شامل همه می‌شود ولی فیضی گاه گاهی نصیب بعضیها خواهد شد كه از وجود مبارک رسول گرامی(ص) رسیده است «إنّ لربكم فی أیّام دهركم نَفحاتٌ ألا فتعرّضوا لها »؛ در طول عمر شما، نسیم‌هایی الهی وزیدن می‌گیرد، پس بیدار باشید و خود را در معرض این نسیم‌ها قرار دهید.[5] گاهی نسیم‌هایی می‌وزد ،مثلاً ایام شهادت كه شد نسیمی می‌وزد، موالید ائمه(علیهم‌السلام) كه شد نسیمی می‌وزد، شب های قدر شد نسیم خاصّی می‌وزد انسان اگر بیدار باشد از آن نسیم حدّاكثر بهره را می‌برد، فرمود: اگر بیدار بودید نسیم وزید در معرض آن نسیم قرار بگیرید.
دو راه برای آگاهی از اسرار غیب
ما بالاخره دو راه داریم، این دو راه به نحو مانعه‌الخلو است یعنی جمع را شاید، اگر از هر دو راه استفاده كردیم طوبی لنا و حُسن مآب، اگر نشد لااقل از یكی از دو راه باید استفاده كنیم. ما باید پشت این پرده دنیا را بدانیم كه بعد از مرگ كجا می‌رویم، چه خواهد شد، این را باید بفهمیم. این، دو راه دارد: یا راه درس و بحث و فحص و آیات و روایات است كه بالأخره انسان بفهمد بعداً چه خواهد شد یا اگر آن توفیق را نداشت آماده‌باشد كه اگر نسیمی وزید، این پرده كنار رفت، او پشت پرده را ببیند، بالأخره انسان یا خودش باید تلاش و كوشش بكند به كنار پرده برود پرده را كنار بزند و از پشت پرده باخبر بشود ،این راه درس و بحث است و اگر آن دست و پا را نداشت، آن حركت را نكرد، آن تحقیق را نكرد كه با دست خود پرده را كنار بزند، باید منتظر باشد نسیمی بوزد كه پرده كنار برود و او پشت پرده را ببیند، اگر نه آن شد نه این، این می‌شود اعمی(کور). برخی‌ها هم توفیقی داشتند كه درس و بحثی داشتند، با دست خودشان پرده را كنار زدند پشت پرده را دیدند و از طرفی تهذیبی و ریاضتی داشتند، شب‌زنده‌داری داشتند ،نسیمی وزید و پرده كنار رفت دیدند بین دو راه جمع كردند، اگر كسی جمع كرد كه خیلی توفیق نصیبش شد، اگر جمع نكرد لااقل یكی از این دو راه باید باشد كه ما بفهمیم كجا خواهیم رفت وگرنه خوابیم و انسان خوابیده مشخص نیست كه چه كاری دارد انجام می‌دهد.درپایان عمر می‌بیند دستش خالی است فرمود: «ألا فتعرّضوا لها» این نسیم می‌وزد این پرده را كنار می‌برد اگر كسی بیدار باشد می‌بیند و اگر بیدار نباشد پشت پرده را نخواهد دید.
بیانات حضرت آیت‌الله جوادی آملی (دام‌ظله)
در جلسه درس اخلاق؛ 17 / 1 / 1391 .
مرکز اطلاع‌رسانی اسرا
ــــــــــــــــــــــــــــ
[1] . الامالی (شیخ صدوق)، ص 191.
[2] . الكافی، ج 3، ص 70 و 71.
[3] . خصائص الائمه (سید رضی)، ص 112.
[4] . كهف، 101.
[5] . بحار الانوار، ج 68، ص 221؛ ر. ك: المعجم الكبیر (طبرانی)، ج 19، ص 234.