800 - علت مواضع متفاوت کوفیان(7)(پرسش و پاسخ) ۱۳۹۸/۰۷/۱۷
پرسش:چرا مردم کوفه تا این اندازه از خود چهره متفاوت و متلونی نشان دادند، و ظرف مدت کوتاهی، مواضع مختلف و متناقضی نسبت به امام حسین(ع) اتخاذ کردند؟
پاسخ:در شش بخش قبلی پاسخ به این سوال، ضمن تاکید بر اهمیت و پیچیدگی مردم‌شناسی کوفه به سه عامل کلیدی شامل: 1- ویژگی‌های منفی روحی و روانی 2- ساختار اجتماعی قبیلگی
ناهمگون 3- و ساختار اقتصادی اشاره کردیم، و در ادامه به پنج ویژگی منفی روحی و روانی کوفیان شامل: الف) غلبه خستگی از جنگ و عافیت‌طلبی ب) دنیاطلبی ج) نظام ناپذیری د) پیروی از احساسات ه) فریبکاری و غدر و محور دوم شامل: ساختار اجتماعی قبیلگی ناهمگون پرداختیم.
اینک در ادامه دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
منصب دیگری که در بافت اجتماعی کوفه در آن زمان دارای اهمیت فراوان بود و حکومت اموی به خوبی از آن بهره‌برداری کرد، منصب «عرافه» بود که به متولی آن «عریف» می‌گفتند.
با شکل‌گیری نظام اسباع و پس از آن نظام ارباع، عریف تحت‌نظر رئیس سبع یا ربع به انجام وظایف خود می‌پرداخت. در این دوره با توجه به کمرنگ‌تر شدن فتوحات، وظایف او بیشتر درون شهری و اداری بود تا برون شهری و نظامی. به‌طور کلی وظایف زیر را برای هر عریف بر شمرده‌اند:
1- گرفتن عطا از روسای اسباع یا ارباع و تقسیم آن بین افراد؛
2- تنظیم اسامی افراد گیرنده عطا اعم از زن و مرد و فرزند، و مواظبت بر ثبت‌نام افراد تازه متولد شده و نیز محو نام مردگان.
3- مراقبت تام در برقراری امنیت در حوزه عرافت خود.
4- معرفی افراد مخالف حکومت.
5- تشویق و تشجیع مردم برای شرکت در جنگ. جنگ‌های این دوره عمدتاً جنگ‌های داخلی بین مسلمانان بود.
گفتنی است که وظایف سه‌گانه اخیر، در زمان حکومیت زیاد بن‌ابیه به عریفان واگذار شد؛ زیرا زیاد اهمیت فراوانی به عریفان می‌داد، چنانکه برخلاف دوره‌های قبل، او مستقیماً به نصب عریفان می‌پرداخت. به نظر می‌رسید عریفان در این زمان در مقابل او و نه رئیس ربع، جوابگو بودند. عبیدالله بن‌زیاد نیز به خوبی به اهمیت این منصب و نقش آن در تحولات و بحران‌‌های اجتماعی آگاه بود و از این‌رو هنگام ورود به کوفه- چنانکه گذشت- در اولین اقدام اساسی خود، عریفان را احضار کرده و با توبیخ و تهدید، از آنان خواست تا افراد غریب و بیگانه حوزه‌‌های عرافت خود را که خیال می‌کرد، شورش به وسیله آنان صورت می‌گیرد، معرفی نمایند و نیز اسامی موافقان و مخالفان حکومت یزید را در حوزه عرافت خود برای او بنویسند و سپس به آن‌ها گفت:
هر کس چنین کرد با او کاری ندارم، اما هر عریفی که چنین نکند، باید مسئولیت عرافت خود را به عهده گیرد و ضمانت دهد که هیچ مخالفت و شورشی بر ضد ما، در عرافت او نباشد و اگر چنین ضمانتی نداد، خون و مال او بر ما حلال است. و اگر در میان عرافتی، شخصی از مخالفان امیرالمومنین (یزید) یافت شود که عریف او نامش را برای ما ننوشته باشد، او را بر در خانه عریف می‌آویزیم و آن حوزه عرافت را از عطا و حقوق محروم می‌کنیم». (تاریخ الامم و الملوک، همان، ج 5، ص 359)
این اقدام عبیدالله در استفاده از عریفان که به علت آشنایی نزدیک آنان با افراد تحت‌نظرشان، به خوبی می‌توانستند آنان را کنترل کنند، بسیار موثر افتاد به گونه‌ای که می‌توان آن را یکی از مهم‌ترین علل موفقیت ابن‌زیاد در فرونشاندن شور و احساسات کوفیان و تسلط بر اوضاع کوفه به حساب آورد.
ادامه دارد
ناهمگون 3- و ساختار اقتصادی اشاره کردیم، و در ادامه به پنج ویژگی منفی روحی و روانی کوفیان شامل: الف) غلبه خستگی از جنگ و عافیت‌طلبی ب) دنیاطلبی ج) نظام ناپذیری د) پیروی از احساسات ه) فریبکاری و غدر و محور دوم شامل: ساختار اجتماعی قبیلگی ناهمگون پرداختیم.
اینک در ادامه دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
منصب دیگری که در بافت اجتماعی کوفه در آن زمان دارای اهمیت فراوان بود و حکومت اموی به خوبی از آن بهره‌برداری کرد، منصب «عرافه» بود که به متولی آن «عریف» می‌گفتند.
با شکل‌گیری نظام اسباع و پس از آن نظام ارباع، عریف تحت‌نظر رئیس سبع یا ربع به انجام وظایف خود می‌پرداخت. در این دوره با توجه به کمرنگ‌تر شدن فتوحات، وظایف او بیشتر درون شهری و اداری بود تا برون شهری و نظامی. به‌طور کلی وظایف زیر را برای هر عریف بر شمرده‌اند:
1- گرفتن عطا از روسای اسباع یا ارباع و تقسیم آن بین افراد؛
2- تنظیم اسامی افراد گیرنده عطا اعم از زن و مرد و فرزند، و مواظبت بر ثبت‌نام افراد تازه متولد شده و نیز محو نام مردگان.
3- مراقبت تام در برقراری امنیت در حوزه عرافت خود.
4- معرفی افراد مخالف حکومت.
5- تشویق و تشجیع مردم برای شرکت در جنگ. جنگ‌های این دوره عمدتاً جنگ‌های داخلی بین مسلمانان بود.
گفتنی است که وظایف سه‌گانه اخیر، در زمان حکومیت زیاد بن‌ابیه به عریفان واگذار شد؛ زیرا زیاد اهمیت فراوانی به عریفان می‌داد، چنانکه برخلاف دوره‌های قبل، او مستقیماً به نصب عریفان می‌پرداخت. به نظر می‌رسید عریفان در این زمان در مقابل او و نه رئیس ربع، جوابگو بودند. عبیدالله بن‌زیاد نیز به خوبی به اهمیت این منصب و نقش آن در تحولات و بحران‌‌های اجتماعی آگاه بود و از این‌رو هنگام ورود به کوفه- چنانکه گذشت- در اولین اقدام اساسی خود، عریفان را احضار کرده و با توبیخ و تهدید، از آنان خواست تا افراد غریب و بیگانه حوزه‌‌های عرافت خود را که خیال می‌کرد، شورش به وسیله آنان صورت می‌گیرد، معرفی نمایند و نیز اسامی موافقان و مخالفان حکومت یزید را در حوزه عرافت خود برای او بنویسند و سپس به آن‌ها گفت:
هر کس چنین کرد با او کاری ندارم، اما هر عریفی که چنین نکند، باید مسئولیت عرافت خود را به عهده گیرد و ضمانت دهد که هیچ مخالفت و شورشی بر ضد ما، در عرافت او نباشد و اگر چنین ضمانتی نداد، خون و مال او بر ما حلال است. و اگر در میان عرافتی، شخصی از مخالفان امیرالمومنین (یزید) یافت شود که عریف او نامش را برای ما ننوشته باشد، او را بر در خانه عریف می‌آویزیم و آن حوزه عرافت را از عطا و حقوق محروم می‌کنیم». (تاریخ الامم و الملوک، همان، ج 5، ص 359)
این اقدام عبیدالله در استفاده از عریفان که به علت آشنایی نزدیک آنان با افراد تحت‌نظرشان، به خوبی می‌توانستند آنان را کنترل کنند، بسیار موثر افتاد به گونه‌ای که می‌توان آن را یکی از مهم‌ترین علل موفقیت ابن‌زیاد در فرونشاندن شور و احساسات کوفیان و تسلط بر اوضاع کوفه به حساب آورد.
ادامه دارد