پرسش و پاسخ‌هایی از امام باقر(ع)

(پرسش و پاسخ)

1- لزوم ادله نقلی در کنار ادله عقلی

سوال: چرا در کنار براهین و استدلال‌های عقلی از ادله نقلی هم شامل آیات قرآن و روایات توأمان باید استفاده کرد؟
پاسخ: قرآن کریم از طرف خود جواب داده و فرموده: «و ننزل من القرآن ما هو شفاء و رحمه للمومنین» از قرآن چیزی نازل کردیم که شفادهنده و رحمت برای مومنان است.(اسراء - 82)
اما امام باقر(ع) فرمود: «ان حدیثنا یحیی القلوب» به راستی حدیث و سخن ما دل‌های مردم را زنده می‌کند.(بحارالانوار، ج2، ص155) مراد از این قلوب، قلوب مادی و فیزیکی نیست، بلکه مراد روح و روان انسان است که گاهی بر اثر اجتناب از غذاهای معنوی می‌میرد و یا بر اثر گناه قساوت پیدا می‌کند. علی‌(ع) می‌فرماید: «و ما قست القلوب الا لکثره الذنوب» و دل‌ها قساوت پیدا نمی‌کنند مگر به جهت زیادی گناه.(علل‌الشرایع، ص81، ح1)

2 -اوصاف شیعه واقعی

سوال: شیعیان واقعی از منظر امام باقر(ع) چه اوصافی دارند؟
پاسخ: امام باقر(ع) فرمود: «ما شیعتنا الا من اتقی الله و اطاعه» شیعه ما تنها کسی است که تقوای الهی پیشه کند و از خداوند اطاعت کند. و در ادامه فرمود: «و ما کانوا یعرفون الا بالتواضع و التخشع و اداء الامانه و کثره ذکر الله» و شناخته نمی‌شوند(جز با این اوصاف) مگر با تواضع و فروتنی، خشوع، ادای امانت و زیاد ذکر خدا گفتن. و به‌دنبال آن فرمودند: شیعیان ما چند دسته هستند که یک نوع آن طلای ناب و خالص است: «شیعتنا ثلاثه اصناف: صنف یاکلون الناس بنا وصنف کالزجاج ینم وصنف کالذهب الاحمر، کلما ادخل النار ازداد جوده» شیعیان ما سه دسته‌اند: 1- گروهی ما را وسیله درآمد از مردم قرار داده‌اند 2- و گروهی همچون شیشه‌اند (که هم زود می‌شکنند و هم هرچه اسرار دارند آشکار می‌سازند) 3- و گروهی همچون طلای ناب سرخ هستند که هرچه بیشتر داخل آتش شوند، بر جود و خوبی آنها افزوده می‌شود(هرچه سختی و رنج در راه دین ببینند، آبدیده‌تر و مقاوم‌تر می‌شوند).(خصال شیخ صدوق، ص103، ح61)
همچنین آن حضرت درخصوص شاخص شناخت مقامات شیعه می‌فرماید: «اعرف منازل الشیعه علی قدر روایتهم و معرفتهم، فان المعرفه هی الدرایه للروایه، و بالدرایه للروایه یعلوا لمومن الی اقصی درجات الایمان» مقامات شیعیان را از طریق مقدار روایات آنها و معرفت و شناخت‌شان بشناس، زیرا معرفت همان فهم روایت است، و با فهم روایت، مومن(شیعه) به درجات بالای ایمان می‌رسد.(اعلام الهدایه، ج7، ص291)

3- برترین کمالات انسان

سوال: برترین کمالات و اوصاف والای انسانی چیست؟
پاسخ: امام باقر(ع) رئوس و سرآمد همه کمالات انسان را در سه چیز می‌دانند: «الکمال کل الکمال ثلاثه: التفقه فی الدین و الصبر علی النائبه و تقدیر المعیشه» همه کمالات انسان در سه چیز است: 1- شناخت عمیق و خوب فهمیدن دین 2- و صبر و شکیبایی در مصیبت‌ها و بلایا 3- اندازه‌گیری و تطابق دخل با خرج در امر معاش.(تحف‌العقول، ص292)

4- بدترین عقوبت الهی در دنیا

سوال: از منظر امام باقر(ع) بدترین مجازات و عقوبت الهی در این دنیا چیست؟
پاسخ: امام باقر(ع) می‌فرماید: «ما ضرب عبد بعقوبه اعظم من قسوه القلب» هیچ بنده‌ای به مجازات و کیفری بزرگ‌تر از قساوت و سنگدلی قلب عقوبت نشد.(همان)
راز این مسئله را امام باقر(ع) در سخن دیگری آشکار نموده و می‌فرماید: «اعلم انه لاعلم کطلب السلامه و لاسلامه کسلامه القلب» بدان که هیچ علمی همانند طلب سلامت و عافیت نیست و هیچ سلامتی مانند سلامت قلب نیست.(همان، ص286)
سلامت قلب یعنی سلامت قلب از گناهان و قساوت است. از جمله گناهانی که سلامتی قلب را به خطر می‌اندازد و قساوت را در پی دارد، تکبر است. امام باقر(ع) در این زمینه می‌فرماید: «ما دخل قلب امر شیء من الکبر الا نقص من عقله مثل ما دخله من ذلک قل ذلک او کثر» چیزی از کبر در قلب انسان داخل نمی‌شود، مگر اینکه به همان مقدار از عقلش کاسته می‌شود، خواه کم باشد یا زیاد.(بحارالانوار، ج78، ص186)