1119 - دروازه شهر علم پیامبر(ص) (1)(پرسش و پاسخ) ۱۴۰۱/۰۱/۲۹
پرسش: چرا پیامبر گرامی(ص) امت خود را از وجود فردی آگاه ساخت که داناترین فرد به علوم پیامبر(ص) بود و چرا در اینجا فقط نام علی(ع) را بر زبان آورد؟
پاسخ: باب مدینه ًْالعلم پیامبر(ص)
پیامبر اکرم(ص) امت خود را از وجود مردی آگاه ساخت که داناترین فرد به مدینهًْ‌العلم پیامبر(ص) بود و به امت خود اعلام کرد که هرگاه بخواهند به علم پیامبر(ص) دسترسی پیدا کنند، باید از دست این شخص آگاه بگیرند و باب ورود به مدینهًْ‌العلم پیامبر(ص) در واقع این شخص بزرگوار علی(ع) است. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «انا مدینهًْ‌العلم و علی بابها، فمن اراد العلم، فلیقتبسه من علی» من شهر دانشم و علی دروازه آن است، پس آن کس که دانش می‌خواهد، باید از علی(ع) علم اقتباس کند. (الارشاد، شیخ مفید، ج 1، ص 33) این حدیث از معتبرترین احادیث نزد اهل سنت و شیعه است که حضرت در قالب یک تمثیل زیبا، نقشه راه هدایت مسلمانان و حق‌جویان را مشخص فرموده‌اند.
چرایی تاکید بر علم پیامبر(ص)
پیامبر گرامی(ص) از آنجا که رسالت و ماموریت از طرف خدا داشت تا مردم اعمالشان و کردارشان مطابق با آموزه‌های وحیانی پیامبر(ص) باشد. و نظر به اینکه علم مقدمه عمل است،و عمل صالح و درست باید موافق و مطابق فکر و علم صحیح باشد، لذا پیامبر اکرم(ص) بر لزوم فراگیری آموزه‌های وحیانی پیامبر(ص) از طریق کسی که بیشترین آگاهی و انطباق با این آموزه‌ها را دارد تأکید می‌کند، و نقشه راه هدایت ابدی مسلمانان و حق‌جویان را ارائه می‌دهد. تاریخ هم گواه می‌دهد، آنچه که از علی(ع) و اهل بیت پیامبر(ص) روایت کرده‌اند، در مقایسه با دیگر صحابه قابل مقایسه نیست، و همین نکته اساسی افضلیت و اعلمیت آن بزرگواران را برای همگان روشن می‌سازد.
نکات کلیدی حدیث مدینه ًْ العلم
1- اعلمیت امام علی(ع)
این حدیث به صراحت اعلان می‌کند که آگاهی از علوم الهی که نزد رسول گرامی(ص) است جز با مراجعه به علی(ع) ممکن نیست. به عبارت دیگر همان طور که اگر دروازه‌های شهری گشوده نشود، ورود به آن ممکن نیست، اگر وجود امام علی(ع) نبود حقیقت علم پیامبر(ص) بر مسلمانان پوشیده می‌ماند، بنابراین امام علی(ع) تنها کسی است که احاطه کامل به مدینهًْ‌العلم پیامبر(ص) دارد. و این معنا مستلزم اعلمیت آن حضرت از تمام آفریدگان است چه رسد به دیگر اصحاب. چون رسول خدا(ص) بنابر اجماع از تمام پیامبران و فرستادگان و فرشتگان مقرب افضل و کامل‌تر است.
2- عصمت امام علی(ع)
وحی الهی که برای هدایت بشر نازل می‌شود، باید از طریقی مبرا از خطا و اشتباه به بندگان ابلاغ شود تا خود عامل گمراهی آنان نشود و نقض غرض الهی در هدایت مردم پیش آید. از این رو هم شخص رسول اکرم(ص) که شهر علم است و هم علی(ع) که مسیر و مجرای وصول به آن علم است، باید از آلودگی و خطا پاکیزه باشد. اگر غیر از این باشد و طریق دستیابی به علم پیامبر(ص) مصون از خطا، پلیدی و اشتباه نباشد، عصمت پیامبر(ص) و قرآن نیز بی‌فایده خواهد بود. آیات و احادیث دیگر که موید این معنا باشد فراوان است از جمله: آیه تطهیر، حدیث ثقلین، حدیث سفینه، حدیث علی مع الحق و حدیث علی مع القرآن و...
3- مرجعیت علمی امام علی(ع)
این معنا را باید در واژه «باب» جست و جو کرد. زیرا راه ورود به هر مکانی دروازه آن است و به بیان دیگر هر کاری روش و ساز و کار خاص خود را دارد. چنان‌که قرآن کریم می‌فرماید: «و اتوا البیوت من ابوابها» هنگام ورود به خانه از درهای آن وارد شوید (بقره- 189)امام باقر(ع) در ذیل این آیه می‌فرماید: «یعنی ان یاتی الامر من وجهه ای الامور کان» یعنی کار را از راهش وارد شود، هر کاری که باشد. بنابراین حدیث مدینهًْ‌العلم طریق و شیوه صحیح رسیدن به علم پیامبر(ص) را نشان می‌دهد، و آن شخصیت والای امام علی(ع) است که حکایت از مرجعیت علمی آن حضرت دارد. چنان‌که در بسیاری از نقل‌های معتبر این حدیث، رسول خدا(ص) صراحتاً به لزوم رجوع علمی به امام‌علی(ع) را تأکید فرموده‌اند.
ادامه دارد