1164 - دلایل تحریف‌ناپذیری قرآن (پرسش و پاسخ) ۱۴۰۲/۰۲/۰۶
دلایل تحریف‌ناپذیری قرآن
(پرسش و پاسخ)
پرسش:برای اثبات تحریف‌ناپذیری قرآن چه دلایل و براهینی وجود دارد؟
پاسخ:اجماع مسلمانان بر عدم تحریف قرآن
مسلمانان از شیعه و سنی معتقدند که قرآن کریم به همان شکلی که بر پیامبر اکرم(ص) نازل شده، بدون کم و زیاد حفظ گردیده و تحریف نشده است. این اجماع و اعتقاد، متکی به ادله مختلف عقلی و نقلی است، و شواهد تاریخی هم اهتمام مسلمانان را به حفظ قرآن از تحریف نشان می‌دهد.
اهم دلایل تحریف‌ناپذیری قرآن
مسلمانان برای اثبات تحریف‌ناپذیری قرآن به طور کلی در دو عرصه عقلی و نقلی ادله خود را بیان کرده‌اند:
الف) دلایل عقلی
1- ضرورت اتمام حجت
ضرورت ابلاغ احکام الهی و اتمام حجت بر مردم از برنامه‌های رسالت پیامبران است که قرآن بر آن تاکید فراوانی کرده است، و خداوند براساس چنین حکمتی است که پیامبران را برای هدایت و ابلاغ پیام‌های الهی به سوی مردم گسیل داشته است و کتاب‌های الهی نیز چنین وظیفه‌ای را برعهده دارند. یعنی با ابلاغ اوامر و نواهی خداوند حجت را بر مردم تمام می‌کنند، تا کسی که مورد هلاکت واقع می‌شود و یا کسی که پاداش نیکویی بر او ارزانی می‌شود، همگی براساس بینه و ادله روشن و شفاف بوده باشد. قرآن کریم در این زمینه می‌فرماید: «لیهلک من هلک عن بینه و یحیی من حی عن بینه» تا کسی که باید هلاک شود، با دلیلی روشن هلاک شود و کسی که باید زنده شود با دلیل واضح زنده بماند.(انفال- 42) حال اگر کسی تحریف را هرچند به معنای کاستی در آیات یا افزایش و جابه‌جایی آیات احتمال دهد، حجیت قرآن مخدوش می‌شود و حیثیت هدایتگری آن زیر سوال می‌رود و نقض غرض الهی پیش می‌آید. از طرفی خاتمیت پیامبر اکرم(ص) و دین اسلام و ضرورت وجود حجت الهی و پیام‌های وحیانی تا پایان دنیا، این دلیل را مستحکم می‌کند.
2- اعجاز و تحریف‌ناپذیری قرآن
اعجاز قرآن هرگونه تحریف چه در زیادی آیات و یا نقصان آن را باطل می‌گرداند. زیرا آیات تحدی از ناتوانی دشمنان اسلام از آوردن مثل قرآن حکایت دارد. از طرفی یکی از مواردی که قرآن بر اعجاز خود تاکید کرده، نفی اختلاف میان آیات متعدد قرآن است که با فرض زیادت یا نقصان این وجه اعجاز نیز مخدوش می‌شود.
3- اهتمام مسلمانان به حفظ قرآن
مسلمانان اتفاق نظر دارند که قرآن نسل به نسل از پیامبر(ص) نقل شده و به وسیله حفظ و قرائت مستمر آن و نیز کتابت قرآن، توسط مسلمانان، از هرگونه تحریف مصون مانده است. بنابراین اهتمام مسلمانان به حفظ قرآن از هرگونه تحریفی دلالت دارد.
ب) دلایل نقلی
1- قرآن کریم
الف) آیه حفظ: «انا نحن نزلنا الذکر و انا له لحافظون» ما قرآن را فرو فرستادیم و خود از آن نگهداری و محافظت می‌کنیم. (حجر- 9)
این آیه به صراحت و با تاکیدهای متعدد بر حفظ قرآن از هرگونه تحریف به دلایل اطلاق آیه دلالت دارد. اثبات تحریف‌ناپذیری قرآن با خود قرآن مانعی ندارد. چرا که هیچ‌کس در صحت آیات موجود قرآن شک نکرده است. بنابراین با استفاده از همین آیه، همه آیات قرآن کریم از شبهه تحریف خارج می‌شوند.
ب)آیه نفی باطل: «لا یاتیه الباطل من بین یدیه و لا من خلفه، تنزیل من حکیم حمید» این کتابی است قطعا شکست‌ناپذیر که هیچ‌گونه باطلی نه از پیش‌رو، و نه از پشت سر به سراغ آن نمی‌آید، چرا که از سوی خداوند حکیم و شایسته نازل شده است (فصلت-42)
۲- حدیث ثقلین
«انی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی، ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا ابدا... انهما لن یفترقا حتی یردا علی الحوض» من در میان شما دو امانت گرانبها می‌گذارم، یکی کتاب خدا قرآن و دیگری عترتم اهل‌بیت را. تا وقتی که به این دو تمسک جویید، هرگز گمراه نخواهید شد، و این دو امانت نفیس از هم جدا نمی‌شوند تا در کنار حوض کوثر بر من وارد شوند. (بصائرالدرجات، ج 8، ص 413) تاکید فراوان این حدیث بر عدم گمراهی انسان و پیوند جدایی‌ناپذیر آن از اهل‌بیت(ع) حکایت از عدم تحریف قرآن کریم دارد.
عرضه روایات به قرآن برای ارزیابی صحت آن‌ها: «آیت‌الله جوادی در این زمینه می‌نویسد: از روایات عرضه می‌توان برای اثبات مصونیت قرآن از تحریف به دو گونه استفاده کرد: الف) براساس این روایات قرآن معیار باز شناخت روایات صحیح از ناصحیح معرفی شده است، و معیار «مقیس علیه» باید قطعی باشد و با احتمال تحریف در قرآن نمی‌توان از قرآن برای ترجیح روایات در مقام تعارض بهره جست. ب) از روایات عرضه می‌توان نتیجه گرفت که روایات دال بر تحریف (قرآن) فاقد حجیتند، زیرا طبق روایات عرضه، می‌توان روایاتی که ظاهرشان بر تحریف دلالت دارد، بر قرآن عرضه شوند، مخالف آیات قرآن خواهند بود، زیرا برخی از آیات به خوبی بر پیراستگی قرآن از تحریف دلالت دارند. پس روایات تحریف فاقد حجیتند، حتی اگر معارض هم نداشته باشند (نزاهت قرآن از تحریف، آيت‌الله جوادی‌آملی، ص 102)