پیام آیه مباهله این است که از این پس در برابر هر خصمی بگو ما با خانواده حاضر می‌شویم. رویداد اربعین نمونه‌ای عملی و موفق از این الگوی مقاومت در برابر دو قدرت سختی است که در چند دهة اخیر سرزمین عراق را برای مدتی ‌اشغال کردند. در ‌اشغال عراق نیروهای ناتو با خودروهایی نظامی حضور داشتند که به زبان عربی به شهروندان عراقی هشدار می‌داد «نزدیک نشوید». جریان تکفیری داعش هم با سر بریدن و ارعاب حضور یافت و مانند ناتو برای مدتی توانست بخش زیادی از سرزمین عراق را اشغال کند. هدف اصلی هر دو جریان‌، فرهنگ تشیع بود.
اما فرهنگ تشیع با حضور خانواده‌ها در مسیر نجف تا کربلا هر دو جریان را کنار زد. این حضور خانوادگی در یکی از ناامن‌ترین مناطق جهان یک اتفاق تاریخی نیست. این رویداد یک ‌اندیشه است که ریشه‌ای توحیدی دارد. در قرآن آیه مباهله روشی را برای مقاومت در برابر جریان‌های ضد فرهنگی ارائه می‌کند که بر اساس متن آیه برای انسانی است که به علم دست یافته است (بعد ما جاءک من العلم). قرآن فقط در این آیه از تک تک اعضای خانواده نام می‌برد.
فَمَنْ حَآجَّكَ فِيهِ مِن بَعْدِ مَا جَاءكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعَالَوْاْ نَدْعُ أَبْنَاءنَا وَأَبْنَاءكُمْ وَنِسَاءنَا وَنِسَاءكُم.
مکتب تشیع تنها مکتب در جهان ‌اندیشه است که توسط خانواده (اهل بیت) پایه‌گذاری شده است و بخش زیادی از تعالیم آن به دفاع از ساحت خانواده اختصاص دارد. حضور این خانواده در متن قرآن و از صدر اسلام تا رویداد تاریخی عاشورا یک الگوی متفاوت از مقاومت در برابر قدرت سخت مستکبران است. در آیه مباهله همین خانواده در برابر مدعیان مسیحی قرار دارند. اکنون نیز این الگو بیشترین چالش را برای فرهنگ مدرن ایجاد می‌کند که جدا از خانواده و بلکه ضد خانواده است و در هر جامعه‌ای که وارد شود بیشترین آسیب را به خانواده می‌زند. از این نظر فرهنگ مدرن مانند مسیحیت قرون وسطی است که راهبان و پاپ‌های مجرد نگاهی منفی به خانواده داشتند. اما فرهنگ اهل بیت فرهنگ خانواده است. مکتب تشیع خود را به عنوان یک خانواده معرفی می‌کند و هر فردی که به این مکتب وارد شود عضوی از این خانواده می‌شود. سلمان فارسی از اهل بیت می‌شود و پیامبر و علی علیهماالسلام پدران این امت معرفی می‌شود.
پیروزی فرهنگی که بتواند از خانواده محافظت کند یک آرزوی ایدئولوژیک نیست. خانواده نهادی علمی و عقلانی است که بقای بشر و فرهنگ را تضمین می‌کند و تجرد و انواع زیست‌های جدای از خانواده در هر جامعه‌ای فراگیر شود تهدیدی برای بقای نوع بشر است. خانواده را بدون دو مفهوم ایثار و محبت نمی‌توان تعریف کرد. پویش اربعین بزرگ‌ترین رویداد خانوادگی در تاریخ زمین است که محور آن ایثار و محبت است. در اين رويداد بي‌نظير نمونه‌اي از وحدت و همدلي که فقط در محیط خانواده تجربه می‌شود، در بزرگ‌ترین جمعیت انسانی تحقق پيدا می‌کند. جمعيتي ده‌ها ميليوني که تمرين مي‌کنند تا با يکديگر خوب باشند و دست کم براي چند روزی از مرزهاي خودساختة مليّت و زبان و نژاد رها باشند.
اين حرکت تمام قواعد و معيارهاي انسان‌شناسي مدرن را که در برابر عبوديت و تسليم و توحيدِ ابراهيمي است، به هم مي‌ريزد. انسان از نگاه غربِ جديد گرگ انسان است. يعني انسان اسير حرص و طمع است و به همنوع خود نگاهي ابزاري دارد. لذا تنها راه براي کنترل رفتار اين موجود حريص و خودخواه تشکيل دولتی با مشت‌های آهنین برای حفاظت از قوانين قراردادي در درون مرزهاي ملي است. اما در حرکت اربعين انسان از اسارت حرص و طمع رها مي‌شود و بدون اين که به منفعت خود فکر کند بي‌حساب به ديگري خدمت مي‌کند. در مسیر نجف تا کربلا جمعيتي ميليوني بدون دخالت دولت مديريت مي‌شوند. در تمام مسير پليس فقط براي کنترل خودروها و حفظ امنيت اين جمعيت در برابر مخالفين اين حرکت حضور دارد. مليت و نژاد ناديده گرفته مي‌شود و انساني که از نگاه ابزاري ديگران رها شده است معناي جديدي از امنيت را تجربه مي‌کند. عصر مدرن عصر سيطرة ماشين بر انسان است و در اربعين انسان آزادي از ماشين را نیز تجربه مي‌کند.
وقتي جمعيتي صدهزار نفري از جوانان براي تماشاي فوتبال در يک ورزشگاه فقط براي دو ساعت جمع مي‌شوند، براي کنترل آنها به چند هزار پليس نياز است. اما همين جوانان وقتي در اربعين چند روز در تمام سختي‌ها و خستگي‌ها کنار هم قدم مي‌زنند به هيچ پليسي نياز نيست تا آنها را کنترل کند. اربعين شهري با جمعیت بیست میلیون نفری است که بدون دولت و بر اساس قوانین اخلاقی حاکم بر خانواده یعنی مهر و ایثار مديريت مي‌شود. اربعين جهاني بدون پليس است که در آن يک زنِ‌ تنها در بين هزاران انسان ناشناس در بياباني دور از وطن احساس امنيت مي‌کند. فقط در مسير نجف به کربلاست که مي‌توان انسان‌هايي را ديد که نه با زبان که در عمل به همة زائران مي‌گويند: «شست و شوي پاهاي آبله‌گون شما را آبِ عطرآلود فراهم کرده‌ايم. اي مردان خسته به خانه‌هاي ما فرود آييد.»
سال گذشته در بين راه بلندگوي يکي از موکب‌ها به جمعيت خسته و خاک‌آلود با اين جمله خير مقدم مي‌گفت که شما داعش را شکست داديد. ناتو هم با همین جمعیت خانوادگی کنار زده شد. از خودروهای زرهی ناتو در برابر این جمعیت کاری ساخته نیست. پياده‌روي اربعين در سرزميني که پر از ترور و وحشت است، الگويي جديد از تأمين امنيت است. نیروهای ناتو که با زره‌پوش و توپ و‌تانک به عراق رفتند نتوانستند امنيتي ايجاد کنند.
براي چند هفته اين سرزمين پر از بلا و رنج مملو از جمعيتي مي‌شود که جداي از شهر و شهرت و لباس و مليت، آرام همچو رودي‌، سرودخوان به درياي کربلا مي‌روند. در اين جاده‌هاي پر از خطر همة روان‌ها آرام است. غبار حرکت زوار که به آسمان بلند مي‌شود، اين سرزمين پر از خشونت و خون ناگهان مهربان مي‌شود و چه سخاوتمند. هر زائري در پياده‌روي اربعين لحظه‌‌اي دارد با چشمي باراني و دلي طوفاني و لذتي که در نگاه کردن به چشم‌هاي خستة آن پيرمردي است که خاک جلوي خيمه را با آبي آميخته به ‌اشک چشمانش مي‌نشاند و فضا را غرق در بوي خاکِ باران خورده مي‌کند. با هيچ يک از لذت‌هاي دنيا قابل مقايسه نيست وقتي یک غریبه با ‌اشک گوشة چشم التماس مي‌کند تا مهمان سفرة او باشي و بياموزي که اهل زمين هر چقدر هم به تو بدي کردند، هنوز مي‌تواني بي‌محابا مهربان باشي. در پیاده‌روی اربعین این شعار جهانی می‌شود که در زیر خیمه‌ات همه یک خانواده‌ایم.
رضا صادقی