1219 - شبهه نهی نکاح با اهل زنا یا مشرک (پرسش و پاسخ) ۱۴۰۲/۰۹/۱۸
شبهه نهی نکاح با اهل زنا یا مشرک
(پرسش و پاسخ)
پرسش:قرآن کریم از یک‌سو می‌فرماید: «مرد زناکار جز زن زناکار یا مشرک را به همسری نگیرد و زن زناکار جز مرد زناکار یا مشرک را به همسری نگیرد، و بر مؤمنان این (امر) حرام گردیده است.» اما از سوی دیگر می‌فرماید: «مردان بی‌زن و زنان بی‌مرد و غلامان و کنیزان درستکارتان را همسر دهید.» که در آیه دوم دستور نکاح به طور عموم و بدون قید و شرط آمده است. اعم از اینکه نابکار باشد یا نیکوکار، آیا این اختلاف موهم تعارض و تناقض در آیات قرآن نیست؟
پاسخ:آیات موهم تعارض
خدای متعال از یک‌سو در قرآن کریم می‌فرماید: «الزانی لاینکح الا زانیه او مشرکه و الزانیه لاینکحها الا زان او مشرک و حرم ذلک علی المومنین» مرد زناکار جز زن زناکار یا مشرک را به همسری نگیرد، و زن زناکار جز مرد زناکار یا مشرک را به زنی نگیرد و بر مومنان این (امر) حرام گردیده است.(نور-3) اما از طرف دیگر به صورت مطلق امر به ازدواج کرده و می‌فرماید: «وانکحوا الایامی منکم و الصالحین من عبادکم و امائکم» مردان بی‌زن و زنان بی‌مرد و غلامان و کنیزان درستکارتان را همسر دهید.(نور-32) که در این آیه هیچ قید و شرطی نیامده و دستور نکاح به طور مطلق و عام چه با افراد نابکار یا افراد نیکوکار صادر شده است. آیا این اختلاف در آیات قرآن موهم تعارض و تناقض نیست؟
پاسخ شبهه
1- به عنوان مقدمه لازم به ذکر است که این آیه درصدد بیان یک حکم الهی (و مولوی است) یا اینکه خبر از یک قضیه خارجیه و طبیعیه (و ارشادی) می‌دهد، در میان مفسران و فقها محل اختلاف و مناقشه است. عده‌ای معتقدند این آیه تنها یک واقعیت عینی و خارجی را بیان می‌کند که آلودگان همیشه دنبال آلودگی می‌روند. در نتیجه این آیه یک حکم اخلاقی و تربیتی را بیان می‌کند، نه یک حکم فقهی و تشریعی را. شاهد این تفسیر هم همان ظاهر آیه است که به صورت جمله خبری بیان شده است. در مقابل این سخن گروه دیگری معتقدند که این جمله در مقام بیان یک حکم شرعی و الهی است و مخصوصا می‌خواهد مسلمانان را از ازدواج با افراد زناکار بازدارد، چراکه شاهد این تفسیر جمله «و حرم ذلک علی المومنین» است که تعبیر به تحریم شده است. مؤید دیگر این نظر آن است که گناه زنا در این آیه هم‌طراز گناه شرک محسوب شده است. و از طرف دیگر در روایتی از امام باقر(ع) و امام صادق(ع) وارد شده که این آیه در مورد زنان و مردانی است که در عصر رسول خدا(ص) آلوده به زنا بودند. خداوند مسلمانان را از ازدواج با آنها نهی کرده و هم‌اکنون نیز مردم مشمول این حکم هستند. هرکس مشهور به این عمل شود و حد الهی بر او جاری گردد، با او ازدواج نکنید تا توبه‌اش ثابت شود.(تفسیر نمونه، ج14، ص361)
2- در پاسخ به این شبهه گفته‌اند: نکاح در آیه اول با نکاح در آیه دوم دو امر متمایز بوده و دو معنای جداگانه دارد. زیرا در آیه اول اگر با توجه به سیاق آیه «حرم علی المومنین» که مرتبط با صدر آیه است قائل شویم که آیه شریفه در مقام تشریع حکم تحریمی است و از روایات وارده از طریق اهل‌بیت(ع) نیز استفاده می‌شود: وقتی زنای مرد زناکار شدت پیدا کرد و حد بر او جاری شد، ولی خبری از توبه کردنش نشد، دیگر حرام است که با زن پاک و مسلمان ازدواج کند، چنین فردی باید با زن زناکار و یا زن مشرک ازدواج کند. همچنین اگر زنای زن زناکار شهرت یافت و حد هم بر او جاری شد، ولی توبه‌اش آشکار نگشت، دیگر حرام می‌شود که با مرد مسلمان و پاک ازدواج کند. چنین فردی باید با مردی مشرک و یا زناکار ازدواج کند. «الخبیثات للخبیثین، والخبیثون للخبیثات» بنابراین اگر مرد و زن زناکار مشهور به این عمل نباشند، یا از اعمال گذشته خود کناره‌گیری کرده و تصمیم بر پاکی و عفت گرفته و اثر توبه خود را نیز عملا نشان داده باشند، ازدواج با آنها شرعا بی‌مانع است. زیرا عنوان زانی و زانیه دیگر بر آنها صدق نمی‌کند. و صفت زنا در حالتی که در گذشته بوده از بین رفته است. بنابراین از این منظر نیز نسبت میان این دو آیه عموم و خصوص مطلق است. یعنی آیه 32 سوره نور عام است، و آیه 3 سوره نور آن را تخصیص زده است. بنابراین هیچ‌گونه تعارض و تنافی در این دو آیه نیست. زیرا آن اول می‌فرماید: با زناکار و مشرک ازدواج نکنید و آیه دوم می‌فرماید: با افراد شایسته و صالح ازدواج کنید. از طرفی اگر کسی مشهور به زنا نباشد و یا از اعمال گذشته خود توبه و کناره‌گیری کرده باشد و تصمیم بر پاکی و عفت گرفته و عملا اثر توبه خود را نشان داده باشد، ازدواج با او شرعا بلامانع است.