۱۶۹ - تفاوت حدیث با قرآن ۱۴۰۲/۱۰/۲۷
تفاوت حدیث با قرآن
۱۴۰۲/۱۰/۲۷
چرا احادیث نمی‌توانند به عنوان آیات قرآن قرار بگیرند؟ مگر احادیث پیامبر و اهل‌البیت کلام خدا نیستند؟
پیامبر اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) سخنی بدون وحی نمی‌فرمود: «و از روی هوا و هوس سخن نمی‌گوید، آنچه می‌گوید چیزی جز وحی که بر او نازل شده نیست!»(1) حتی خداوند، تهدید کرده: «اگر پیامبر، از خودش چیزی بگوید و به ما نسبت بدهد مانعش خواهیم شد و رگ قلبش را خواهیم زد. کسی از شما هم نمی‌تواند جلوگیری کند.»(2)
در شریعت اسلام برای هدایت مردم، دو گونه وحی نازل شده است:
1. وحی قرآنی: که الفاظ و محتوا، همه از طرف خداست و از نظر بلاغت و فصاحت، نظم و نثر، محتوا، عدم اختلاف و پیشگویی از گذشته، حال و آینده، دانش‌های مختلف و... در سرحد اعجاز است.
افزون بر این دارای ویژگی‌هایی چون محکم و متشابه، ناسخ و منسوخ و... بوده و اصول شریعت اسلام در آن آمده است.
2. وحی بیانی یعنی حدیث: حدیث مانند قرآن کریم، وحی الهی است؛ اما الفاظ آن، توسط پیامبر بیان شده و وحی اصطلاحی اعجاز نیست و فقط مضمون و محتوای آن به پیامبر اکرم وحی شده است. قرآن کریم می‌فرماید: «گردآوری و بازخوانی قرآن، به عهده ماست... سپس بیان آن به عهده ماست.»(3) این بیان همان است که به پیامبر وحی شده و او برای مردم بیان کرده است.(4)
قرآن کریم، به عنوان یک کتاب آسمانی، وارد همه جزئیات و تفاصیل احکام و معارف نشده و فقط به بیان احکام و معارف اصولی و کلی پرداخته و بقیه را به پیامبر واگذار کرده است، بنابراین، قرآن کریم نیاز به تفسیر دارد. ولی با توجه به اینکه پیامبر از پیش خود سخن نمی‌گوید و لازم بود از طرف خداوند به او وحی می‌شد این «وحی بیانی» است.
خداوند با فرستادن حدیث و وحی بیانی، آیات قرآن را در موارد لازم تفسیر کرده، مثلاً در آیه 78 سوره اسراء آمده: «اقم الصوهًْ لدلوک الشمس الی غسق اللیل؛ نماز را از زوال خورشید (هنگام ظهر) تا نهایت تاریکی شب به پا دار» چون خداوند در این آیه درباره رکعات نماز سکوت کرده و فقط حکم کلی نماز را بیان کرده؛ ضرورت داشت با وحی دیگری رکعات نماز را تبیین و تفسیر کند.(5)
قرآن، دارای بطن‌ها و لایه‌های درونی است(6)، که خداوند با آگاه کردن پیامبر از آنها، او نیز مردم را آگاه می‌کرد. علاوه‌بر این، بعضی از مسائل اجتماعی و امور مورد نیاز مردم، در قرآن نیامده ولی خداوند با حدیث قدسی جبران کرده است.
بنابراین قرآن، کتاب کلیات و به مثابه قانون اساسی است و روایات نیز وحی است و فرقی با قرآن ندارد اما همانند قانون عادی جدا از قانون اساسی نوشته می‌شود.
ــــــــــــــــــــــ
1. نجم: 4-3.
2. الحاقه: 46-44.
3. قیامت: 17و19.
4. سبحاني، جعفر، الحديث النبوي بين الروايه و الدرايه، ص 74.
5. ر.ک: عسگری، مرتضی، بررسی تطبیقی احادیث شیعه و سنی، فصلنامه علمی تخصصی علوم حدیث، سال چهارم، شماره دوم، تابستان 78، شماره 12، ص8-2؛ جعفر سبحانی، نقد محتوای حدیث، ص30-25؛ همو، الحدیث النبوی بین الروایه و الدرایه، ص74.
6. فیض کاشانی، تفسیر الصافی، ج1، ص29.