عملیات فتح المبین؛ عیدی رزمندگان به مردم ایران/
نقش شهید سلیمانی در این عملیات
۱۴۰۳/۰۱/۰۲
عملیات فتح‌المبین از عملیات‌های مهم و غرورآفرین رزمندگان ایرانی در دوران دفاع مقدس است، در این عملیات لشکر ۱۶ زرهی قزوین هم حضور فعال داشت.
به گزارش دفاع‌پرس از قزوین، کمتر از دو سال از آغاز حمله متجاوزانه عراقی ها به خاک ایران می گذشت که عملیات فتح‌المبین در بامداد دوم فروردین ۱۳۶۱ خورشیدی با رمز یا زهرا (س) آغاز شد. این عملیات ۴ مرحله‌ای که یکی از مهمترین عملیات‌های دفاع مقدس بود و نقطه عطف جنگ تحمیلی به شمار می‌آمد و در آن ۲ هزار ۵۰۰ کیلومتر مربع از خاک کشورمان آزاد و نیروهای بعثی از خاک خوزستان خارج شدند.
طرح‌ریزی عملیات فتح‌المبین از اواسط آبان ١٣٦٠ خورشیدی آغاز شد و پس از تلاش‌های مستمر و انجام مشورت‌ها و هماهنگی‌های گسترده میان فرماندهان نظامی، سرانجام «طرح عملیاتی شماره ١ فتح‌المبین» در اواخر دی همان سال آماده شد. ١٣ بهمن ١٣٦٠ خورشیدی در پی یک نشست مشترک میان فرماندهان عمده سپاه و ارتش، طرح یادشده به یگان‌های عمده اجرایی ابلاغ و متعاقب دریافت اطلاعات جدید در ٣٠ بهمن همان سال طرح اولیه بازنگری شده و طرح «شماره ٢ » در ١٣ اسفند انتشار یافت.
برنامه ریزی ۳ ماهه برای عملیات
شهید صیاد شیرازی درباره طرح ریزی و آغاز عملیات فتح المبین گفته است: با تلاش حدود سه ماهه، برنامه این نبرد را طرح ریزی کرده و نیروهایمان را از ابعاد مختلف مجهز کردیم. بعد از آموزش و سازماندهی، آنها را در ۴ محور عین خوش، پل نادری دزفول، شوش و رقابیه متمرکز کرده بودیم. برای اینکه ترکیب مقدس ارتش و سپاه در قرارگاه کربلا به یک طرح واحد عملیاتی برسند، چقدر بحث و گفت وگو صورت گرفت، خود بحث جداگانه ای را می طلبد. برای اجرای عملیات موضوعی برای ما ایجاد نگرانی کرده بود و آن وضعیت ماه در آسمان بود که ما بایستی در شب های مهتابی عمل می کردیم که این مهتاب اواسط شب از نور کمی برخوردار باشد و اواخر شب تقریباً غروب کند. اسفند ماه بود و طبق محاسباتی که داشتیم، این شرایط در هفده ـ هجده فروردین ماه فراهم می شد. گرم این محاسبات بودیم که دشمن پیشدستی کرد و قبل از اینکه ما به او حمله کنیم، زودتر به ما حمله کرد. (۲)
شهید قاسم سلیمانی نیز درباره پیروزی در این عملیات با حداقل ادوات و تجهیزات می گوید: عملیات فتح‌المبین را با حداقل امکانات انجام دادیم؛ یعنی این که حداقل امکانات می‌گویم تعداد خودروهای ما در مجموع به ۶ دستگاه رسید، شامل ۲ دستگاه لندکروز و ۲ دستگاه لندرور و ۲ دستگاه لندکروز که بعداً گرفتیم و در مجموع به ۶ دستگاه رسید. با ۲ دستگاه لندکروز باید در جبهه دشت عباس با عرض تقریبی ۲۰ کیلومتر عملیات می‌کردیم که ارتفاعاتی هم بر سر راه قرار داشت. یادم هست که شب عملیات فتح المبین، بعد از ظهر برای شناسایی رفتیم، آن وقت جبهه‌ها خیلی باز بود و عراقی‌ها ترس اواسط و آخر جنگ را نداشتند، خودمان برای شناسایی می‌رفتیم و معبرهای عملیاتی را مشخص می‌کردیم.
نقش شهید سلیمانی در فتح المبین
محسن رضایی نخستین فرمانده واحد اطلاعات سپاه پس از شهادت سردار سلیمانی با اشاره به نقش ایشان در عملیات فتح المبین گفت: در بهمن و اسفند سال ۱۳۶۰ ما آماده عملیات فتح المبین می‌شدیم. سپاه فقط سه تیپ داشت و هشت تیپ را باید می‌ساخت. دنبال آدم‌هایی می‌گشتیم که تیپ ساز باشند و بتوانند تیپ تشکیل بدهند. حاج احمد متوسلیان و حاج ابراهیم همت از مریوان و پاوه، هزار کیلومتر بالاتر از این منطقه، پیدا کردیم و به منطقه فتح المبین آوردیم. قاسم را خواستیم و با او صحبت کردیم. دوستان دیگر مشورت دادند. دیدیم که واقعا می‌تواند یک تیپ درست کند. می‌خواهم از این خاطرات استفاده کنم. منظورم این است که قاسم سلیمانی‌های زیادی در بین جوانان ما هستند که باید این‌ها وارد صحنه شوند و این راه سلیمانی‌ها را در آینده ادامه بدهند. یک جوان بیست وسه ساله، برای تشکیل یک تیپ رزمی انتخاب شد تا در اولین عملیات، به دشمن حمله کند. (۳)
لشکر ۱۶ زرهی قزوین در فتح المبین
سرهنگ بازنشسته محمد قمری‌نژاد در مورد حضور لشکر ۱۶ زرهی در عملیات فتح المبین گفته است: تیپ دوم زرهی ارتش زنجان زیر مجموعه لشکر 16 زرهی در منطقه چزابه حضور داشت، یادم هست که در عملیات فتح‌المبین در غرب شوش و شمال شهر بستان در تنگه رقابیه ما پیشرو بودیم. ما در شرق و یگان شهید غلامرضا مخبری در سمت غرب حرکت کرده و از تنگه زلیجان عبور کردیم، با توجه به وضعیت رملی منطقه عراقی‌ها هیچ‌گونه نیروی تامین و دیده‌بانی نداشتند و اصلا فکر نمی‌کردند ما بتوانیم از این منطقه خود را به نیروهای عراقی برسانیم و این تنگه را باز کنیم و عملیات فتح‌المبین انجام شود. (گفتگو با تسنیم)
یکی از کارهای بی نظیری که در این عملیات انجام شد، حفر کانال و تونل در زمین‌های رملی منطقه و دور زدن دشمن از طریق آن بود که با اینکه خلأ پنج لشکری را که در محاسبات کم داشتیم، جبران می‌کرد، باعث محاصره لشکرهای ۱۰ زرهی و مکانیزه عراق شد؛ لشکرهایی که غافلگیر شده بودند با تحمل آسیب‌های فراوان از طرف «حاج احمد متوسلیان» فرمانده تیپ ۲۷ محمد رسول الله (ص) از میان رفتند.
در منابع مکتوبی که درباره عملیات فتح المبین منتشر شده، شرح عملیات و توصیف رشادت ها و دلیری های رزمندگان به خوبی توصیف شده اما یکی از منابعی که با رویکرد علمی و تا حدزیادی تخصصی به این عملیات، توصیف منطقه و شرح دقیق جزییات این رویداد مهم دفاع مقدس پرداخته کتاب «نگرشی علمی به عملیات فتح‌المبین» که به وسیله سازمان حفظ آثار و ارزش های دفاع مقدس در ۱۳۸۷ خورشیدی به چاپ رسیده است. در بخشی از این منبع اطلاعاتی و تخصصی مهم درباره جزییات فتح المبین آمده است: منطقه عملیات فتح المبین محدود بود از شمال به دامنه جنوبی ارتفاعات کبیر کوه (ارتفاعات علی کشت، ممله، ۳۵۰ و شاوریه، اسکندرخان) از جنوب به تپه های رملی لخیضر و چهیله، از غرب به ارتفاعات میشداغ و تینه و عینخوش، از شرق به رودخانه کرخه.
در مورخ ۱۳۶۰.۰۸.۱۹ یک جلسه مقدماتی در اتاق جنگ (اهواز) تشکیل و فرمانده نیروی زمینی (سرهنگ توپخانه علی صیاد شیرازی) موارد زیر را خطاب به عناصر ستاد خود ابلاغ نمودند:
۱) اصل بر آن باشد که طرح کربلای یک (عملیات منطقه بستان) به اجرا درآید ...
در مرحله یکم عملیات، برای قرارگاه فتح نیز همانند قرارگاه فجر، نقش تثبیت کننده در نظر گرفته شده بود. زیرا سازمان و تهیه های این قرارگاه نیز مانند قرارگاه فجر، در تک مختل کننده مورخ ۱۳۶۰.۱۲.۲۹ عراق به تنگ رقابیه، بر هم زده شده بود.
ماموریتی که برای این قرارگاه به صورت شفاهی تعیین شد این بود که همزمان با تک قرارگاه های نصر و قدس، این قرارگاه با اعزام گروه های شکار تانک به تنگ رقابیه، نسبت به انهدام تانک های عراقی که جلو آمده بودند، اقدام و دشمن را در این منطقه درگیر و تثبیت نماید.
مهمترین قسمت از طرح مانور آفندی این قرارگاه، اجرای یک مانور نفوذی از طریق تنگ زلیجان بود که در مرحله یکم از اجرای آن خودداری شد و به مرحله دوم واگذار شد...(۴)
کتاب لشگر ۹ نفره از دیگر منابعی است که درباره عملیات فتح المبین به چاپ رسیده است. در این کتاب، شرح حال و حدیث از خودگذشتگی‌ها و شجاعت‌ها و رنج‌های ده‌ها تن از فرزندان ارتش جمهوری اسلامی را در غرورانگیزترین عملیات‌های دوران جنگ، یعنی عملیات فتح‌المبین مرور شده است. متجاوزان بعثی در این عملیات گسترده‌ترین ضربه را از رزمندگان اسلام متحمل شدند، به گونه‌ای که بعد از آن با ارسال پیام‌ها و اعزام واسطه‌هایی در صدد بیرون آمدن از باتلاقی شدند که خود، آن را به‌وجود آورده بودند. این کتاب به قلم سرهنگ علی‌رضا پوربزرگ وافی، خاطرات ۳۲ نفر از فرماندهان شجاع ارتش است که در جریان عملیات فتح المبین تأثیر تعیین‌کننده‌ای بر عملیات داشتند. در این اثر سعی شده است تا به دور از هرگونه اغراق و با صداقت و صمیمیت، جنبه‌ای از تجربه جوانان و رزمندگان دوران دفاع مقدس در اختیار نسل کنونی بخصوص جوانانی قرار بگیرد که تشنه درک حقیقت‌های تاریخ انقلاب‌اند. این اثر، تصویر حزن‌انگیز شهرهای مظلوم شوش و دزفول، در اوج تجاوزهای بعثی‌هاست. تصویر شهرهای خالی از جمعیت، کوچه‌های متروک، بمب‌هایی که از هر گوشه‌ای منفجر می‌شدند. مقدمات عملیات فتح‌المبین و مجاهدت‌های لشکر ۲۱ حمزه و نیز لشکر ۷۷، از خلال این کتاب به خوبی نمودار است.
در نهایت عملیات فتح‌المبین با پیروزی قاطع نیروهای ایران و آزادسازی حدود ۲ هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع از مناطق اشغال شده به پایان رسید. شهدای نیروهای ایران حدود ۳۰ هزار تن و تلفات نیروهای بعثی ۲۵ هزار تن بودند، به علاوه ۱۵ هزار اسیر گزارش شده‌است.
منبع:
۱.امام و دفاع مقدس؛ ص ۷۱-۷۵؛ چاپ ششم (۱۳۹۴)؛ ناشر: موسسه چاپ و نشر عروج.
۲. صفحه شخصی محسن رضایی در اینستاگرام
۳.کتاب «نگرشی علمی به عملیات فتح‌المبین»؛ سازمان حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس؛ ۱۳۸۷ خورشیدی
۴.کتاب لشکر نه نفره؛ خاطراتی از عملیات فتح‌المبین؛ سرهنگ علی‌رضا پوربزرگ وافی؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی