رسیدگی به 411 ابَرپروژه محیط‌زیستی ناقص
یکی از تاکیدات رئیس‌جمهور شهید درباره اجرای پروژه‌های مختلف، در نظر گرفتن محوزهای محیط‌زیستی برای پروژه‌های مذکور بود، بدین صورت که اگر پروژه‌ای پیوست محیط‌زیستی نداشت، نباید کلنگ‌زنی و اجرا می‌شد؛ با این حال، به‌زعم علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست برخی مسائل محیط‌زیستی سال‌ها بود که تبدیل به استخوان لای زخم‌ شده بودند، از جمله 411 ابَرپروژه که سال‌ها بدون ارزیابی و مجوز محیط‌زیستی آغاز شده بودند، اما با دستور شهید رئیسی بسیاری از این پروژه‌ها غربالگری و بسیاری از آنها حل شدند.
تلاش شهید رئیسی برای دستیابی به هوای پاک
دستیابی به هوای پاک خصوصا در کلانشهرهایی مثل تهران، مشهد، اصفهان و...، از جمله مطالبات شهروندان این شهرها است. رئیس‌جمهور شهید در این راستا دستورات و اقدامات زیادی به ثمر رساند که الزام خودروسازان داخلی به ارائه گواهی اسقاط در راستای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، کاهش وابستگی سوخت‌های فسیلی برای تولید انرژی نیروگاه‌ها، ارتقای استانداردهای آلایندگی انواع خودرو و سوخت، تهیه استاندارد ملی انواع سوخت، درج ردیف بودجه قانون هوای پاک در قانون بودجه و تدوین برنامه مدیریت تغییر اقلیمی کشور تنها گوشه‌ای از تلاش‌های شهید رئیسی برای رسیدن به هوای پاک است.
البته با تلاش دولت سیزدهم 62 حکم در زمینه قانون هوای پاک، جهت تامین منابع مالی برای اجرای بندهای قانون قوای پاک مطرح شد. به عنوان نمونه نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و اسقاط خودرو و موتورسیکلت‌های فرسوده نیازمند تامین اعتبار هستند که در احکام مذکور به آنها توجه شده است.
می‌توان وجه تمایز فعالیت و اقدامات دولت سیزدهم را در مقابل دولت‌های گذشته در برگزاری نشست بین‌المللی و منطقه‌ای، مقابله با گرد و غبار و ریزگردها و همچنین تصویب مصوبات بسیار مهم در شورای عالی محیط‌زیست و صدور ۶۲ حکم برای قانون هوای پاک را نام برد.
 برگزاری اولین نشست بین‌المللی گرد و غبار
با همت دولت سیزدهم، برای نخستین‌بار نشست بین‌المللی و منطقه‌ای مقابله با پدیده گرد و غبار برگزار شد و دولت موفق شد قطعنامه‌ای در این راستا در ششمین مجمع جهانی محیط‌زیست به تصویب برساند که براساس آن، دستگاه‌های بین‌المللی موظف شدند تکالیف خود را در قبال این پدیده زیست‌محیطی انجام دهند.
ناگفته نماند که برگزاری این نشست مهم بین‌المللی با پیشنهاد رئیس‌جمهور شهید در اولین جلسه شورای عالی محیط‌زیست مطرح شد و بدون شک این تصمیم، در آینده برکات خود را در کاهش ریزگردها در منطقه نشان خواهد داد.
 تلاش برای نجات دریاچه ارومیه
دریاچه ارومیه به عنوان نگینی در شمال‌غرب کشورمان همواره به دلایل متعدد، مورد تهدید خشک شدن قرار گرفته بود و دولت‌های مختلف نیز همواره برای احیای آن شعارهای زیادی داده‌اند، با این حال، رئیس‌جمهور شهید با مجموعه اقداماتی از جمله اجرای انتقال آب از مخزن سد کانی سیب، این آرزو را تبدیل به عمل کرد.
رئیس‌جمهور شهید در پنجم اسفند سال ۱۴۰۱ برای بهره‌برداری از طرح تونل انتقال آب از سد کانی سیب به سمت دریاچه ارومیه به صورت زمینی راهی محل اجرای طرح در نقده شد و در آئین افتتاح بزرگ‌ترین طرح احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه دولت به حفظ محیط‌زیست اهمیت می‌دهد، گفت: موضوع دریاچه ارومیه، مسئله و دغدغه اصلی دولت، مردم و دست‌اندرکاران نظام در حوزه محیط‌زیست است. در راستای حمایت از محیط‌زیست و رفع دغدغه مردمی پروژه عظیم تونل ۳۶ کیلومتری انتقال آب از سد کانی سیب به سمت دریاچه ارومیه که کار اجرائی آن از سال ۱۳۹۴ آغاز و در دولت سیزدهم روند ترمیم و رفع مشکل آن با سرعت دنبال شده بود، با حضور و دستور شهید آیت‌الله رئیسی افتتاح شد.
در این طرح که در مجموع برای اجرای آن، ۳۵هزار میلیارد ریال هزینه شد، آب از مخزن سد کانی سیب وارد تونل انتقال ۳۶ کیلومتری شده، پس از آن با ورود به کانال ۱۱ کیلومتری، به رودخانه گدار می‌رسد و پس از طی ۲۸ کیلومتر مسیر این رودخانه وارد پهنه آبی دریاچه ارومیه شد.
در فاز نخست این طرح، ۳۰۰میلیون مترمکعب آب به صورت سالانه وارد دریاچه ارومیه شده و در فاز دوم طرح هم طبق گفته مسئولان مربوطه و با اجرای طرح‌های مرتبط انتقال آب تا ۶۰۰میلیون مترمکعب آب به این زیست‌بوم منتقل می‌شود.
معتمدیان، استاندار آذربایجان‌غربی چند روز قبل با اشاره به روند احیای دریاچه ارومیه و نگاه ویژه رئیس‌جمهور شهید به احیای این دریاچه و تفویض اختیارات ویژه به استان توسط ایشان گفته است: با اتمام کانال بادین‌آباد به عنوان آخرین پروژه سخت‌افزاری احیای دریاچه ارومیه که با اهتمام جدی دولت سیزدهم تکمیل شد، پروژه‌های سخت‌افزاری احیای دریاچه ارومیه نیز به اتمام رسید.
وی به تاثیر بارش‌های اخیر، مدیریت منابع آبی، رهاسازی آب سدها و جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز در بهبود وضعیت دریاچه اشاره کرده و گفت: یک‌میلیارد و ۲۰۰میلیون مترمکعب حقآبه در سال آبی جاری برای دریاچه ارومیه پیش‌بینی شده بود که با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده و مدیریت منابع آبی، تاکنون بیش از یک‌میلیارد و ۵۰۰میلیون مترمکعب آب به سمت دریاچه هدایت شده است.
دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه با اشاره به احیای تالاب‌های اقماری دریاچه ارومیه در دولت سیزدهم اظهار کرد: با مدیریت آب‌های رهاسازی‌شده از سدها و تامین حقآبه لازم، تالاب‌های اقماری دریاچه ارومیه احیا شده و ۸۵میلیون مترمکعب آب به تالاب‌ها رهاسازی شده است.
البته روند افزایش تراز آب دریاچه ارومیه، در تابستان امسال به علت تبخیر آب متوقف می‌شود، اما مجموع تلاش دولت سیزدهم در افتتاح فاز اول انتقال آب به دریاچه و افتتاح فاز دوم آن که تا پایان خردادماه امسال انجام می‌شود، می‌تواند روند احیای دریاچه ارومیه را در آینده تسهیل کند.
 نجات میانکاله و آشوراده
نزدیک به 20 سال پروژه‌ای به نام احداث پتروشیمی میانکاله موجب نگرانی اهالی این منطقه و فعالان و دوستداران محیط‌زیست شده بود، اما رئیس‌جمهور شهید با تلاش دستگاه‌های مربوطه جلوی اجرای این پروژه را گرفت تا پرونده یکی از چالشی‌ترین پروژه‌های محیط‌زیست در شمال کشور با تدبیر و ورود بالاترین مقام اجرائی بسته شود. شهید آیت‌الله رئیسی همچنین در پروژه چالش‌برانگیز آشوراده وارد میدان شد و با اجرای طرح گردشگری آشوراده، این منطقه را به عنوان تنها جزیره ایرانی دریای خزر مطرح کرد و یکی دیگر از دغدغه‌های دوستداران محیط‌زیست را مرتفع کرد.
 راه‌اندازی بیش از 2هزار خانه محیط‌زیست
راه‌اندازی حدود 2هزار و 200 خانه محیط‌زیست در کشور از جمله اقدامات دیگر رئیس‌جمهور شهید برای حفاظت از محیط‌زیست بود. خانه‌های محیط‌زیست طرحی است که با هدف آموزش و جلب مشارکت جامعه محلی از سال ۱۴۰۱ در دستورکار سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار گرفت. از طریق این خانه‌ها، مردم می‌توانند مستقیما مسائل محیط‌زیستی منطقه خود را مدیریت و در حل آنها مشارکت کنند.
 برگزاری جلسات شورای عالی محیط‌زیست
از آنجا که رئیس‌جمهور شهید، محیط‌زیست را رأس امور می‌دانست، جلسات شورای عالی محیط‌زیست را با توجه و عنایت بیشتری برگزار می‌کرد و بر این اساس، چهار جلسه در شورای عالی محیط‌زیست تشکیل شد که مصوبات بسیار خوبی در نتیجه آن حاصل شد. به عنوان مثال 62 حکم قانون هوای پاک در این جلسه صادر شد و یا با تصمیم این شورا ۷۵۰هزار هکتار بر وسعت مناطق حفاظت‌شده افزوده شد؛ همچنین جرائم تخلفات محیط‌زیست پس از ۵ سال به‌روزرسانی شد و سند فرابخشی برای نجات یوزپلنگ آسیایی تدوین شد.
علاوه‌بر این، رئیس‌جمهور شهید در اولین جلسه این شورا بود که پیشنهاد پیگیری موضوع ریزگردها در شورای منطقه‌ای حفاظت از محیط‌زیست را داد و در نهایت، اولین نشست بین‌المللی گرد و غبار به پیشنهاد ایران برگزار شد.
گزارش‌های فوق، تنها گوشه‌ای از مهم‌ترین فعالیت‌ها و اقدامات در کارنامه رئیس‌جمهور شهید در حوزه محیط‌زیست بود که به مناسبت روز جهانی محیط‌زیست به آنها اشاره شد. امید است این اقدامات انگیزه دولت آینده را برای رسیدگی و توجه بیشتر به محیط‌زیست دوچندان کند.