۱۲۶۶ - (پاسخ به شبهات ): مخاطبان و داوران بحث تحدی ۱۴۰۳/۰۵/۲۷
(پاسخ به شبهات ):
مخاطبان و داوران بحث تحدی
۱۴۰۳/۰۵/۲۷
اگر مخاطب بحث تحدي قرآن، كفار و دشمنان اسلام باشد و ادعائی مبنی بر آوردن آيه‌ای مثل قرآن يا بهتر از آن را داشته باشد؛ چه كسي بايد داوري كند كه مطالب آن فرد مثل قرآن است يا نه؟ مسلمانان یا غیر مسلمانان؟
- آياتي كه همه انسانها و جنيان را دعوت به مبارزه و همانندآوري كرده، بدين قرارند:
1. در يك‌جا مي‌فرمايد مانند اين قرآن را بياورید: «بگو اگر انسانها و جنيان اتفاق كنند همانند اين قرآن را بياورند، همانند آن را نخواهند آورد، هر چند يكديگر را در اين كار كمك كنند.» (1)
2. گاه فرموده ده سوره همانند قرآن بياوريد: «آيا مي‌گويند: «او به دروغ اين (قرآن) را (به خدا) نسبت داده (و ساختگي است)»؟! بگو اگر راست مي‌گوييد، شما هم ده سوره ساختگي همانند اين قرآن بياوريد و تمام كساني را كه مي‌توانيد - غير از خدا - (براي اين كار) دعوت كنيد.»(2)
3. و گاه مي‌فرمايد يك سوره از قرآن بياوريد: «و اگر درباره آنچه بر بنده خود (پيامبر) نازل كرده‌ايم شك و ترديد داريد، (دست كم) يك سوره همانند آن بياوريد و گواهان خود را - غير خدا - (براي اين كار) فراخوانيد اگر راست مي‌گوييد.» (3) نكات مهمي كه از اين آيات به دست مي‌آيد و مربوط به سؤال است چنين‌اند:
1. خداوند همه مخلوقاتي را كه داراي شعور و عقل هستند، دعوت به تحدي و مبارزه كرده تا همانند قرآن بياورند، نه فقط كفار و دشمنان را كه در سؤال به آن اشاره شده است؛ چرا كه از تعبير « هر كسي غير از خدا»، در مي‌يابيم كه گروه خاصي مراد نيست؛ بلكه همه اقوامي كه داراي عقل و شعورند مي‌توانند مخاطب آيه باشند؛ زيرا اين آيات، احتجاج و معجزه خداوند براي پيامبرش،محمد(ص) در برابر مشركان عرب و منافقان و همه كفار - اهل كتاب و غير آنها - و حتي آنهايي كه اسلام را پذيرفته‌اند مي باشد تا اگر شكي در قرآن يا وحي بر رسول خدا دارند،با آن مقابله به مثل كنند.
2. همان گونه كه از ترتيب ذكر آيات ملاحظه مي‌شود، خداوند در اثبات حقانيت قرآن و پيامبرش در آوردن همانند قرآن تخفيف داده؛ يعني ابتدا دعوت به آوردن «مثل كل قرآن» سپس «ده سوره» و سرانجام «يك سوره»؛ پس تحدي از اشدّ به اخفّ صورت گرفته و معقول است.»(4)
3. از آيات تحدّي استفاده مي‌شود كه داوران اين ميدان (ميدان همانندآوري قرآن)، مي توانند همه اديبان و فرهيختگان و اهل فن باشند - خواه مسلمان يا غير مسلمان و تركيبي از مسلمان و غيرمسلمان-، يعني همه كساني كه با وجوه و جنبه‌هاي مختلف اعجاز قرآني و كتاب‌هاي آسماني آشنايي داشته باشند؛ زيرا قرآن داراي وجوهي است، از جمله: هماهنگي و عدم اختلاف بين آيات و مفاهيمش، فصاحت و بلاغت در حدّ اعلي، اُمّي و درس نخوانده بودن آورنده‌آن. همچنين داراي امتيازاتي است مانند: شيريني و نفوذ كلام، جامعيت آن، واقع‌گرايي، آهنگ و موسيقي كلام، همه گير و جهاني بودن آن، جلوه ابدي، رشد فزاينده، معجزه‌اي در دست (كه از نوع سخن و كلمه است در اختيار همه)، هم معجزه است و هم كتاب دستور و قانون. چيزي به آن افزوده يا از آن كاسته نشده است و مصون از تحريف مي‌باشد(5) اكنون كساني كه با جنبه‌هاي متفاوت كلام و سخن و آرايه‌هاي آن آشنايي دارند و اهل فن و تحقيقند و در علوم معاني و بيان و بديع و...دستي دارند - ولو مسلمان نباشند - مي‌توانند داوران و قاضيان اين مبارزه باشند؛ البتّه به شرطي كه آنها انسان‌هاي منصف و اهل فن باشند.
به عنوان نمونه نقل شده است كه «وليد» بزرگ‌ترين اديب و حكيم عرب كه از دشمنان اسلام و قرآن است، پس از شنيدن آياتي از قرآن گفت: «به خدا سوگند بتحقيق سخني از محمد - صلّي الله عليه و آله - شنيدم كه از كلام آدميان و پريان نيست. براستي براي آن شيريني ويژه‌اي است و بر آن شادابي خاص است شاخسارش پرثمر و ريشه‌هايش پر بركت است. براستي كه آن كلام همواره برتري مي‌يابد و كلامي بر آن برتر نمي‌شود.» وليد و امثال او (كه از دشمنان اسلامند) به شرط تخصص و انصاف مي‌تواند يكي از داوران باشد. پس هيأت داوران نيز محدود به مسلمانان نمي‌شود بلكه دشمنان و كساني كه مخالف دين اسلام و قرآن هستند مي‌توانند آنچه را به عنوان همانند قرآن عرضه كرده‌اند، با سوره‌هاي قرآن و حتي با فرازهاي سوره‌هاي بزرگ قرآن مقايسه كنند كه آيا با آن برابري مي‌كند يا نه؟
مثلاً وقتي «مسيلمه كذاب» به تقليد از سوره كوثر، مي‌سرايد: «انا اعطيناك الجماهر فصلّ لربّك وهاجِر انّ مبغضك رجل كافر» و با تقليد از سوره فيل مي‌گويد: «الفيل ماالفیل له ذَنَب وَبيل و خرطومٌ طويل»، كسي به آن اعتنايي نمی‌كند ونقل شده است عبدالله بن مقفع، ابن ابي العوجاء،ابو شاكر ديصاني وعبدالملك بصري كه اهل خبره و از دشمنان سرسخت اسلام و قرآن بودند با هم قرار گذاشتند تا قرآن را نقض کنند ولی پس از يک سال که جمع شدند هر کدام عجز خود را در برابر آيه‌ای از قرآن اعلام کردند. چون عظمت قرآن (دست كم از لحاظ بُعد هنري آن) را اهل فن درك مي‌كنند كه آنها نيز چنين بوده‌اند و همچنين موارد ديگر كه در كتب تفسير و علوم قرآني مفصل از جمله در التمهيد نوشته آيت الله معرفت، جلد 4، صفحه 228 -261 ذكر شده و جاي ذكر آن در اين نوشتار مختصر نيست.
نکته آخر اینکه كتاب خدا اگر چه فراتر از عقول بشري است و كلام خالق جهان است اما به گونه‌اي تنزّل يافته كه بشر آن را درك مي‌كند و در مقام داوري مي‌تواند با كلام مخلوقات و انسانها بسنجد و قضاوت كند.
__________________
1. سوره/88.
2. هود/ 13
3. بقره/ 23ورك:يونس/38
4. مصباح يزدي، محمد تقي، قرآن شناسي، ج 1، ص 133.
5. قرائتي، محسن، تفسير نور، ج 5، صص 199 و 200 و ر.ک: به تفسير الميزان، ذيل آيه 23 از سوره بقره، بخش اعجاز قرآن.