16 - شرحی از ماجرای غم‌انگیز ویرانی و اشغال 418 روستای فلسطین - پیشروی اشغالگران از الغزّاویّه تا الفاتور ۱۴۰۳/۰۶/۱۸
شرحی از ماجرای غم‌انگیز ویرانی و اشغال 418 روستای فلسطین - 16
پیشروی اشغالگران از الغزّاویّه تا الفاتور
۱۴۰۳/۰۶/۱۸
ولید الخالدی
ترجمه امیرحسین بابالار
الغزّاويّة
موقعيت:
PGR: 200212
فاصله تا بيسان: 2 كيلومتر
متوسط ارتفاع: 250 متر پایین‌تر از سطح دریا
تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال
45 / 1944 (هكتار):
مالكيت کاربری
عرب: 3/532 زراعی: 8/1430
يهودي: 5/762 درصد از كل: 78٪
مشاع: 546 عمارت ساختماني : سندی در دست نیست
مجموع: 8/1840
جمعيت:
سال 1931: سندی در دست نیست
سال 45 / 1944: 1640 نفر (1020 نفر عرب و 620 نفر یهودی)
تعداد خانه‌ها (سال 1931): سندی در دست نیست
الغزّاويّة پيش از 1948
روستا در ناحیه‌ای وسیع از درّۀ بيسان در غرب رود اردن و چسبیده به جادۀ بيسان - اريحا گسترده شده بود. ساکنین آن از اعضای قبیلۀ بادیه‌نشین الغزّاويّة بودند که به همراه قبایل البشاتوة و الصقور بخش اصلی جمعیت درّه را تشکیل می‌دادند. آنها به دلیل وفور آب و خاک حاصلخیز در این منطقه سکنی گزیده بودند و به دو صورت، هم در منازل دائمی و هم به صورت چادرنشین زندگی می‌کردند. همۀ آنها مسلمان بودند. كشاورزي و دامداری مشاغل اصلي عرب الغزّاويّة محسوب مي‌شدند. كشت و زرع - عمدتاً غلات، به‌علاوۀ ميوه‌جات و سبزيجات - هم به صورت آبياري دستي و هم به شیوۀ ديم انجام مي‌شد. روستا همچنين به دليل پشم و لبنياتي كه توليد مي‌كرد در منطقه مشهور بود. در سال 45/1944 جمعاً 3/1 هكتار از زمين‌هاي روستا به تولید مركبات و موز و 5/518 هكتار به كشت غلات و حبوبات اختصاص می‌یافت؛ 4/3 هكتار نيز آبياري شده و يا براي احداث باغات مورد بهره‌برداري قرار مي‌گرفت. اهالي روستا حيوانات خود را در زمستان‌ها در درّۀ اردن و در تابستان‌ها در ارتفاعات نگه مي‌داشتند. وجود تپه‌های تلّ البرتا (200213) در شمال، تلّ الحصن (197212) در غرب و تلّ المليحة (199211) در جنوب‌غرب روستا می‌توانسته دلیلی براي توجه و تمایل همیشگی جمعیت برای سکونت در اين ناحيه بوده باشد. کاوش‌هایی که در تلّ الحصن انجام شده پیشینه‌ای از اسکان در این منطقه، از هزارۀ سوم ق.م تا قرن هشتم میلادی یعنی زمانی که مورد استفادۀ روستاییان عرب قرار گرفت، را آشکار ساخته‌اند.
اشغال روستا و اخراج ساكنین آن
این روستا در روز 20 مه 1948، یک هفته بعد از اشغال شهر بيسان توسط تیپ گولانی به تصرّف قوای اسرائیلی درآمد. بنی موریس مورخ اسرائیلی که از این روستا به عنوان «عرب الغزّاويّة» یاد کرده است خاطرنشان می‌سازد که ساکنین روستا تحت تأثیر سقوط بيسان اقدام به فرار از آن کرده‌اند. در کتاب تاریخ هاگانا در بخش بيسان آمده است که گردان چهارم تیپ گولانی «درّۀ بیسان را از لوث وجود همه بادیه‌نشینان پاک کرد.1»
[M:xv; see S:1505]
آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا
به نظر می‌رسد پس از سقوط روستا هیچ آبادی اسرائیلی جدیدی بر روی اراضی آن تأسیس نشده باشد، اما آبادی‌های مختلفی که قبل از سال 1948 ساخته شده بودند همچنان بر روی زمین روستا باقی مانده‌اند. مهم‌ترین آنها آبادی ماعوز حییم (202211) است که در سال 1937 بر روی تپه‌ای در کنار جادۀ بيسان و پل الشيخ حسين احداث گردید. آبادی دیگر نِوِه ایتان (200211) است که در سال 1938 ساخته شده است. هر دو آبادی بر روی زمینی احداث شده‌اند که به شکل سنّتی متعلق به روستا بوده است.
روستا در حال حاضر
هیچ مدرک مشخصی که نشان بدهد این روستا زمانی وجود داشته است در دست نیست؛ کل منطقه با خاک یکسان شده و در حال حاضر توسط کشاورزان اسرائیلی زیر کشت می‌رود.
الفاتور
موقعيت:
PGR: 199200
فاصله تا بيسان: 5/11 كيلومتر
متوسط ارتفاع: 225 متر پایین‌تر از سطح دریا
تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45/1944 (هكتار):
مالكيت کاربری
عرب: 9/70 زراعی: 9/70
يهودي: 0 درصد از كل: 97٪
مشاع: 2 عمارت ساختماني : سندی در دست نیست
مجموع: 9/72
جمعيت:
سال 1931: 66 نفر (فهرست‌شده تحت عنوان عرب الفاتور)
سال 45 / 1944: 110 نفر
تعداد خانه‌ها (سال 1931): 16 باب
الفاتور پيش از 1948
روستا بر روي دشتي هموار كه تدريجاً به سمت غرب سراشيب مي‌شود قرار داشت و بر مناطق وسيعي از شرق درّۀ اردن مشرف بود. در مرزهاي جنوبي و شمالي آن تپه‌هاي شيخ الفاتور1 (كه دربرگیرندۀ مجموعه‌اي غني از ابزارآلات و وسايل باستاني بود) و شيخ ردغة قرار داشتند. یک مسیر خاکی(مالرو) روستا را به جادۀ بيسان - اريحا که با فاصله‌ای کوتاه در غرب روستا واقع شده بود وصل می‌کرد. اهالی روستا از طریق زراعت محصولات چند ساله، همچون غلات و سبزیجات به امرار معاش می‌پرداختند. در سال 45/1944 جمعاً 9/70 هکتار به کشت غلات و حبوبات اختصاص می‌یافت.
اشغال روستا و اخراج ساكنین آن
مردم الفاتور احتمالاً در اواسط فوریۀ 1948 و در نتیجۀ نبردی بین نیروهای صهیونیست و ارتش آزادیبخش عرب در حوالی آبادی یهودنشین تیرات صوی از روستای خود اخراج شدند. به روایت دیگر، آنها احتمالاٌ تا قبل از عملیات گیدئون به مدت سه ماه دست به مقاومت زده‌اند.
براساس گزارش‌های موجود، ساکنین روستای همسایه، الزراعة هم در تاریخ 20 می رانده شدند؛ معلوم نیست که آیا الفاتور بر اثر بروز یک تهاجم نظامی مستقیم دچار آسیب شد یا اینکه مردم آن تحت تأثیر مهاجرت دسته‌جمعی اهالی روستاهای همجوار فرار کردند. الفاتور به خطوط آتش‌بس بعدی نزدیک
بود.[see M:xv, 105-7; Q:35-36]
آبادي‌هاي اسرائيلي در زمين‌هاي روستا
هیچ آبادی اسرائیلی‌ای بر روی زمین‌های متعلق به روستا احداث نشده است. نزدیک‌ترین آبادی همان تیرات صوی (199203) است که در سال 1937 در شمال روستا ساخته شد. آبادی محولا (198196) هم در سال 1968 در 5 کیلومتری جنوب‌غرب محل استقرار روستا احداث گردید؛ ساکنین این آبادی بر روی برخی از زمین‌های روستا کشاورزی می‌کنند.
روستا در حال حاضر
روستا تخریب شده و اراضی پیرامون آن توسط آبادی یهودنشین محولا زیر کشت گندم رفته است. ویرانۀ بناهای شيخ الفاتور در میان انبوه گیاهان خاردار و درختان نخل دوم پراکنده‌اند. چشمۀ عين الفاتور با فاصله‌ای بسیار اندک در شمال ویرانه‌های ساختمانی موجود در محوطه قرار گرفته است.
پانوشت:
1- این عبارت برای حفظ امانت در ترجمه عیناً ترجمه شده است. به زعم مترجم عبارتی سخیف و نشاندهندۀ عمق کینه‌توزی صهیونیست‌ها نسبت به مسلمانان فلسطینی است.