36 - شرحی از ماجرای غمانگیز ویرانی و اشغال 418 روستای فلسطین - بمباران خانههای مردم برای اشغال یک روستا ۱۴۰۳/۰۸/۰۶
شرحی از ماجرای غمانگیز ویرانی و اشغال 418 روستای فلسطین - 36
بمباران خانههای مردم برای اشغال یک روستا
۱۴۰۳/۰۸/۰۶
ولید الخالدی
ترجمه امیرحسین بابالار
الطيره
(طيرة حيفا)، (طيرة اللّوز)، (طيرة الکرمل)
موقعيت:
PGR: 148240
فاصله تا حيفا: 7 كيلومتر
متوسط ارتفاع: 60 متر
تملك و کاربری زمينهای روستا در سال 45/1944 (هكتار):
مالكيت کاربری
عرب: 2394 زراعی: 1/2094
يهودي: 3/655 درصد از كل: 46 درصد
مشاع: 9/1476 عمارت ساختماني : 1/90
مجموع: 2/4526
جمعيت:
سال 1931: 3191 نفر (به انضمام ایستگاه طيره، نويهاردوف، ایستگاه کفر سمير و الکبابير)
سال 45 / 1944: 5270 نفر
تعداد خانهها (سال 1931): 624 باب (به انضمام موقعیتهای بالا)
الطيره پيش از 1948
روستا بر دامنههای کمارتفاع غربی کوه کرمل واقع شده بود و به دشت ساحلی مشرف بود. از طریق یک جادۀ فرعی به جادۀ ساحلی در شمال غرب خود مرتبط میشد. الطيره یکی از مهمترین روستاها و پرجمعیتترین آنها در فرمانداری حيفا محسوب میشد و از نظر وسعت (پس از إجزم) مقام دوم منطقه را داشت. صلیبیان آن را سن یوهان دوُ تیره مینامیدند. در سال 1596، الطيره روستایی بود در ناحیۀ شفا (استان لجّون) و 286 نفر جمعیت داشت. مالیات روستا براساس میزان محصولات آن از جمله گندم و جو و سایر تولیدات و دارائیهای آن نظیر بزها، کندوهای عسل و تاکستانهایش پرداخت میشد.
[Hut. and Abd.:158]
در اواخر قرن نوزدهم، الطيره روستایی بود ساخته شده از سنگ و گل که بر دامنۀ یک کوه واقع شده بود. غارهای متعدد در تپههای نزدیک به روستا که با درختستانهای زیتون محاصره شده بودند مشاهده میشد. حدود 1200 نفر از جمعیت روستا بر روی 60 فدّان از اراضی آن به زراعت اشتغال داشتند. رونق و بهروزی الطيره پس از سال 1872 و به دلیل مالیات سنگینی که در آن سال توسط حکومت عثمانی برآن وضع گردیده بود رو به افول نهاد، اما بعدها وضعیت خود را بهبود بخشید. ساکنین روستا (5240 مسلمان و 30 مسیحی در اواسط دهه 1940) خانههای خود را به صورت چسبیده به هم میساختند. روستا دارای طرحی صلیبی شکل بود. الطيره دو مدرسۀ ابتدائی، یکی پسرانه و یکی دخترانه داشت. در زمینهای روستا چند چشمه وجود داشت و اقتصاد آن مبتنی بر کشاورزی به خصوص تولید غلات، سبزیجات و میوه بود. در سال 1943 الطيره بیش از هر روستای دیگری در حيفا زیتون و روغن زیتون تولید میکرد و دارای سه دستگاه مکانیزه روغنگیری بود. درختهای بادام زیادی هم در آنجا نگهداری میشد که خود باعث شده بود به این روستا لقب طيرة اللّوز (طيره بادام) داده شود. در سال 45/1944 جمعاً 9/1621 هكتار از زمينهاي روستا به كشت غلات و حبوبات اختصاص مييافت؛ 3/354 هكتار نيز آبياري شده و يا براي احداث باغات مورد بهرهبرداري قرار ميگرفت. بعضي از اهالي روستا هم به دامداری اشتغال داشتند. در زمينهاي الطيره پنج ويرانه(خربة) وجود داشت؛ يكي از آنها، خربة الدّير (147245) بود كه دربرگيرندۀ ويرانههاي صومعۀ سَنبروكاردوس، تعدادي از غارهايي كه پيشتر سكونتهايي در آنها وجود داشته و تونلي مسقّف بود. در جنوب روستا محوطۀ باستاني روبازي متعلق به دورۀ پارينه سنگي مياني وجود دارد كه كاوشهايي در آن صورت پذيرفته است. [Ronen 1974]
اشغال روستا و اخراج ساكنین آن
ايرگون در روز 12 دسامبر 1947 و در اولين دور از نبردها، الطيره را هدف بمباران خود قرار داد. بمباران يادشده در تعطيلي يهودي موسوم به حَنوكا1، و مرتبط با شش حمله تروريستي ديگر ایرگون در ساير بخشهاي كشور انجام شد. براساس كتاب تاريخ هاگانا بر اثر اين تهاجم 13 نفر از اهالي الطيره كشته شدند. روزنامۀ فلسطيني فلسطين در ميان فهرست تلفات نام كودكان و كهنسالان را درج كرد. در گزارش مزبور آمده است كه قواي مهاجم، متشكل از حدود 20 مرد، به خانههاي پرت در حاشيۀ روستا نزديك شده و اقدام به پرتاب بمبها كردند. مهاجمين همچنين به خانهها شليك كردند و از طريق درختستانهاي زيتون به سمت كاميوني كه در انتظار آنها بود رهسپار شدند. نيويورك تايمز با تأييد تهاجم مزبور گزارش كرد كه علاوه بر 13 كشته، 10 نفر هم زخمي شدند، يك خانه تخريب گرديد و به ساير خانهها هم آسيبهایی وارد آمد.
[F:۴۷/12/۱۳; NYT:۴۷/12/۱۳; S:1543]
در هفتههاي بعد حملات محدودتری عليه روستا صورت پذيرفت. بريتانيا در بيانيهاي اعلام كرد حملهاي كه در روز 5 فوريه انجام شد، نيم ساعت طول كشيد و هيچ تلفاتي نداشت و هيچ پاسخي هم از طرف اهالي روستا دريافت نكرد. در اول صبح روز 22 آوريل نیز همزمان با تهاجم هاگانا به حيفا حملۀ بزرگي به الطيره انجام شد. اين حمله ظاهراً با هدف جلوگیری از رسيدن قواي كمكي عرب به حيفا انجام گرفت. اما اولين تلاش براي تسخير روستا با فاصلهاي اندك و تنها چند روز پس از سقوط حيفا انجام گرفت. بني موريس مورخ اسرائيلي مينويسد كه روستا ساعت 1:40 بامداد روز 25 آوريل با خمپاره و مسلسل مورد حمله قرار گرفت؛ بلافاصله يك يگان بريتانيايي وارد صحنه شد و آتش جنگ فرونشست. موريس مدعي است كه بريتانياييها به تخليۀ زنان و كودكان و انتقال آنها به منطقهاي امن كمك كردند. او اضافه ميكند كه حملۀ هاگانا در بامداد روز بعد و پس از رسیدن بريتانياييها ادامه داشت. نيويورك تايمز گزارش كرد كه روستا «هدف حملۀ سنگین خمپارهای قرار گرفته بود» و اين ادعاي هاگانا را نقل كرد كه الطيره «پايگاه اصلی اعراب» بوده است. روز پنجم مه، سوّمين تلاش براي انتقال بيشتر ساكنين روستا به مناطق امن صورت گرفت. و براساس گفتههاي موريس حدود 600 نفر از آنها به جنين و نابلس منتقل شدند.
[F:۴۸/2/۲۷; M:93-94; NYT:۴۸/4/۲۷]
حملات درحدود يك هفته تداوم يافت. روز 13 مه، تيپ الكساندروني هاگانا حملۀ ناموفقي را به مرحلۀ اجرا گذارد. در كتاب تاريخ هاگانا آمده است كه تلاش مزبور از آن رو با شكست مواجه شد كه «اطلاعات كاملي دربارۀ سيستم دفاعي دشمن در روستا وجود نداشت.» خود اين شكست موجب شد كه طرح تصرّف قلقيلية هم آنگونه كه در طرح دالت طراحي شده بود ملغي شود. [S:1502] براساس مندرجات كتاب تاريخ هاگانا، روستا نهایتاً در روز 16 ژوئیه و در خلال نبردهاي «ده روز» بين دو آتشبس جنگ سقوط كرد. در اين گزارش آمده است كه اشغال الطيره (و سایر روستاها در فرمانداري حيفا، مثل كفر لام و الصرفند) از آن جهت متمايز بود كه براي نخستين بار از آتشبار نيروي دريايي خواسته شده بود كه در جريان نبرد به نيروي زميني كمك كند. حملۀ دریایی به الطيره بخشي از يك عمليات وسيعتر دريايي بود كه همزمان منجر به تسخير كفرلام و الصرفند هم شد. ناو جنگي إيلات قبل از ورود قواي نظامي اقدام به بمباران روستا كرد. موريس ميگويد اغلب ساکنین باقيماندۀ روستا كه بيش از دو ماه تحت محاصره اصرار داشتند در محل زندگي خود بمانند به مثلث (جنين، نابلس و طولكرم) منتقل و يا در اردوگاههاي اسیران جنگی محبوس شدند. [M:214; S:1585; T:252]
بعضي از روستائيان الطيره ظاهراً در روستاي همجوار عين غزال پناه گرفتند، چراكه دبيركل جامعۀ كشورهاي عرب گزارش كرد كه 28 نفر از آوارگان الطيره در اواخر ژوئیه زنده زنده سوزانده شدهاند. اما براساس اعلام كنت فولك برنادوت، ميانجي سازمان ملل يك ناظر سازمان ملل در روز 28 ژوئیه از منطقه بازديد كرد و «مدرك و سندي مبني بر انجام يك قتل عام به دست نیاورد.» موريس از ادعاي اسرائيل ياد كرده است كه اجساد نيمسوز عين غزال در حالتي يافت شدهاند كه درحال متلاشي شدن بوده و توسط سربازان اسرائيلي به خاك سپرده شدهاند. او اضافه ميكند كه هيچ نشانهاي از اينكه اجساد مزبور از كجا آمدهاند و قربانيان به چه شكلي به قتل رسيدهاند وجود ندارد. [M:214]
آباديهاي اسرائيلي در زمينهاي روستا
صهيونيستها آباديها- حوتريم (146239) را در ژوئن 1948 درست در جنوب محوطۀ روستا بنا كردند.[M:183] آباديهاي تيرات كارمل (147240) و مگاديم (146237) هم يك سال بعد ساخته شدند. اولي در محوطۀ روستا و ديگري كمي دورتر اما بر روي زمينهاي متعلق به روستا قرار داشتند. آبادي كفار گالّيم (147241) در سال 1952 بر روي زمينهاي روستا ساخته شد و آبادي بيت صِوی (147236) هم در سال 1953 به آن اضافه شد.
روستا در حال حاضر
بخشي از زمينهاي روستا به تصرّف يك آبادي اسرائيلي درآمده است. بعضي از خانهها، مثل يكي كه متعلق به عرسان الذيب است برجاي ماندهاند. قبرستان روستا حالتي نامرتب و آشفته دارد و تعداد زيادي سنگ قبر شكسته در آن ديده ميشود. بقاياي دو زيارتگاه به چشم ميخورد و مدرسۀ روستا هم مورد استفادۀ دانشآموزان اسرائيلي چه عرب و چه يهودي قرار ميگيرد. جنگلها و برخي خانههاي مسكوني در بخشهاي كوهستاني زمينهاي اطراف وجود دارند. از زمينهاي دشت هم براي كشاورزي استفاده ميشود.
پانوشت:
1- Chanukka حَنوکا یا حنوکه یا عید اخلاص یا جشن روشنایی یکی از جشنهای یهودیان است. این جشن هشتروزهاست و تقریباً با ایام کریسمس همزمان است. این جشن که در ماه دسامبر برپا میشود، خاطره پیروزیهای کهن را در یاد مردم یهود زنده میکند. عید حنوکا یادآور یکی از داستانهای یهودی است که بر پایه آن، تنها چراغ باقیمانده در نیایشگاه مکابیون در زمان جنگ با یونانیان، در حالی که تنها برای یک روز روغن داشته، به مدت هشت روز، روشن میماند.