45 - شرحی از ماجرای غم‌انگیز ویرانی و اشغال 418 روستای فلسطین - اشغال «بيت أمّ الميس» ۱۴۰۳/۰۸/۲۷
شرحی از ماجرای غم‌انگیز ویرانی و اشغال 418 روستای فلسطین - 45
اشغال «بيت أمّ الميس» در تهاجم به سمت بخش جنوبی محور قدس
۱۴۰۳/۰۸/۲۷
ولید الخالدی
ترجمه امیرحسین بابالار
بيت أمّ الميس
(خربة أمّ الميس)
موقعيت:
PGR: 157131
فاصله تا قدس: 14 كيلومتر
متوسط ارتفاع: 650 متر
تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45/1944 (هكتار):
مالكيت
عرب: 101/3
يهودي: 0
مشاع: 0
مجموع: 101/3
کاربری
زراعی: 32/4
درصد از كل: 32%
عمارت ساختماني : 0/2
جمعيت:
سال 1931: سندی در دست نیست.
سال 45 / 1944: 70 نفر
تعداد خانه‌ها (سال 1931): سندی در دست نیست.
بيت أم‌الميس پیش از 1948
بيت أم‌الميس در منطقه‌ای کوهستانی رو به شمال واقع شده بود و با دو مسیل عمیق از شمال شرق و جنوب غرب که درست در شمال غرب روستا به هم می‌پیوستند محدود شده بود.
این ترکیب، یعنی وجود ارتفاعات و مسیل‌های عمیق در سه جناح روستا درجه‌ای از اهمیت استراتژیک را به این روستا می‌بخشید. یک جادۀ فرعی روستا را به جادۀ قدس - يافا و همین‌طور به روستاهای صوبا و القسطل وصل می‌کرد. این روستا در دوران صلیبی با نام «بیتلاموس» شناخته می‌شد. طرح روستا ذوزنقه‌ای‌شکل بود و خانه‌های قدیمی‌تر آن چسبیده به هم و از سنگ احداث شده بودند.
خانه‌های جدیدتر رو به جنوب شرق و به طرف کوهی که در جنوب به روستا مشرف بود کشیده شده بودند. بيت أم الميس در دورۀ قیمومیت به عنوان یک مزرعه در فهرست اعلام جغرافیایی فلسطین طبقه‌بندی شد.
ساکنین آن مسلمان بودند. آب آشامیدنی روستا از دو چشمه که در جنوب غرب روستا قرار داشتند تأمین می‌شد. اقتصاد روستا زراعتی و مبتنی بر تولید غلات و میوه‌جات، بخصوص انگور بود.
محصولات هم به شیوۀ دیم و هم به صورت آبیاری دستی با آب حاصل از چشمه‌ها تولید می‌شدند. از بخشی از زمین‌های روستا به عنوان چراگاه بزها و گوسفندان استفاده می‌شد.
بیشتر زمین‌های زراعی روستا در جنوب روستا قرار داشت و این در حالی بود که تاکستان‌ها و باغ‌های میوه دامنۀ کوه را پوشانده بودند. در سال 45/1944 جمعاً 3/27 هکتار از زمین‌های روستا به کشت غلات و حبوبات اختصاص می‌یافت؛ 1/5 هکتار هم آبیاری شده و یا برای احداث باغات مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت.
چند ویرانه (خربة) در نزدیکی محوطۀ روستا وجود داشت.
اشغال روستا و اخراج ساکنین آن
درحالی که جزئیات مربوط به اشغال این روستا روشن نیست؛ این اطمینان تقریباً وجود دارد که روستا در جریان عملیات‌ها هر یعنی تهاجم به سمت بخش جنوبی محور قدس و بعد از آتش‌بس دوم تصرّف شده است. بنی‌موریس مورخ اسرائیلی خاطرنشان می‌سازد که روستا در روز 21 اکتبر 1948 به احتمال زیاد توسط تیپ هرئیل اشغال شده است.
[M:xvii, see M:219-21; T:311]
آبادی‌های اسرائیلی در زمین‌های روستا
هیچ آبادی اسرائیلی‌ای بر روی زمین‌های روستا احداث نشده است.
روستا در حال حاضر
روستا با علف‌های هرز که پیرامون تراس‌بندی‌های سنگی نمو یافته‌اند پوشانده شده است. همچنین چند درخت بادام، زیتون و انجیر بر روی زمین‌های تراس‌بندی‌شده نمو یافته‌اند.
شاخه‌های خشک تاک‌ها را می‌توان در میان علف‌ها مشاهده کرد. بقایای یک خانۀ ویران‌شده که قطعاتی از یک ورودی مسقف در آن وجود دارد در حاشیۀ شمالی روستا برپا است.
ویرانه‌های یک خانۀ دیگر با فاصله‌ای کوتاه از پایانۀ جنوبی روستا در نزدیکی یک چاه قرار دارد. دو غار را نیز می‌توان در غرب روستا دید.
دو بلوک بزرگ سنگی در حاشیۀ جنوبی محوطه در میان بوته‌ها احاطه شده‌اند.
بيت ثول
موقعيت:
PGR: 157136
فاصله تا قدس: 15/5 كيلومتر
متوسط ارتفاع: 825 متر
تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45/1944 (هكتار):
مالكيت
عرب: 420/5
يهودي: 42/1
مشاع: 0/3
مجموع: 462/9
کاربری
زراعی: 103/2
درصد از كل: 23%
عمارت ساختماني : 1/3
جمعيت :
سال 1931: 182 نفر
سال 45 / 1944: 260 نفر
تعداد خانه‌ها (سال 1931): 43 باب
بيت ثول پیش از 1948
روستا بر روی قلّۀ غربی یک رشته کوه که در راستایی شرقی - غربی کشیده شده بود قرار داشت و از غرب به دشت ساحلی مشرف بود. در امتداد اضلاع شمالی و جنوبی بيت ثول دو مسیل عمیق به سمت شمال غرب کشیده شده بود. روستا در حدود 2 کیلومتری شمال جادۀ قدس - يافا قرار داشت و از طریق یک جادۀ فرعی به آن متصل می‌شد.
جاده‌های مشابهی هم آن را به روستاهای نزدیک مرتبط می‌ساختند. بيت ثول با بيت تون که در اسناد مالیاتی سال 1596 عثمانی‌ها وجود دارد یکی دانسته شده است. و آن روستایی بود در ناحیۀ قدس (استان قدس) و 66 نفر جمعیت داشت. مالیات روستا براساس میزان گندم، جو، درختان زیتون، چراگاه، بزها و کندوهای عسل آن پرداخت می‌شد. [Hut. and Abd.:113]
روستا طرحی مستطیلی‌شکل داشت و به دو بخش اصلی یکی در شرق و دیگری در غرب تقسیم می‌شد که در دو طرف مرکز روستا واقع شده بودند. در مرکز روستا چند دکان، یک مسجد و یک زیارتگاه (مقام) ساخته شده بود. بیشتر خانه‌های روستا از سنگ ساخته می‌شد؛ بخش‌هایی از بعضی از خانه‌ها هم از سنگ‌ها و ستون‌های دست دوم به جای مانده از دوره‌های قدیمی سکونت احداث می‌شدند.
اهالی روستا مسلمان و اکثراً کشاورز بودند و محصولاتی مانند غلات، سبزیجات، زیتون و میوه‌جات تولید می‌کردند.
زمین‌های زراعی آنها در شمال، شرق و جنوب روستا قرار داشت و بیشتر به صورت دیم آبیاری می‌شد، هرچند برخی باغ‌های موجود در جنوب روستا با آب چشمه‌ها آبیاری می‌شد. 0/2 هکتار از زمین‌های آنها زیر پوشش درختان زیتون قرار گرفته بود.
در سال 45/1944 جمعاً 78/7 هکتار از زمین‌های روستا به کشت غلات و حبوبات اختصاص می‌یافت؛ 5/5 هکتار هم آبیاری شده و یا برای احداث باغات به‌کار می‌رفت.
آثار و بقایای باستانی مثل ستون‌ها و شالوده‌های ساختمان‌های ویران شده در روستا وجود داشت.
چهار ویرانه (خربة) موجود در مجاورت روستا دربرگیرندۀ آب انبارها، غارهایی که قبلاً محل سکونت بودند و شالوده‌های ساختمانی بوده است.
اشغال روستا و اخراج ساکنین آن
بیشتر روستاهای واقع در دو طرف جادۀ ساحلی که در شرق الرّملة به طرف قدس می‌رفت، از جمله بيت ثول در جریان عملیات نحشون که در اوایل آوریل 1948 انجام شد اشغال شدند (بيت نقّوبا در فرمانداری قدس را ببینید). اما بعضی از روستاها در هفته‌های بعد و در جریان عملیات‌های فرعی متمرکز بر اشغال شهرک استراتژیک اللّطرون سقوط کرد. ساريس که در چند کیلومتری بيت ثول قرار داشت و دير ياسين که با فاصله‌ای بیشتر در شرق آن واقع شده بود از جمله روستاهایی بودند که نسبتاً جلوتر از بقیه اشغال شد.
خود بيت ثول که احتمالاً متأثر از قتل‌عامی بود که در دير ياسين به وقوع پیوسته بود، چند هفته بعد و در عملیات‌هایی که در پی عملیات نحشون به مرحلۀ اجرا درآمد(هرئیل، مکّابی، بن - نون و غیره) سقوط کرد. این روستا هم احتمالاً همچون روستای دير ايّوب که در نزدیکی آن قرار داشت در طول ماه‌های مه و ژوئن بیش از یک بار دست به دست شده است. آنچه در مورد آن اطمینان وجود دارد این است که روستا در میانۀ ماه ژوئیه به طور کامل در اختیار اسرائیل بوده است.
روز 18 ژوئیه، نیروهای اسرائیلی از این روستا به عنوان پایگاه تلاش‌های ناکامانۀ خود برای تسخیر روستای صفا در واپسین ساعات قبل از آغاز مرحلۀ دوم آتش‌بس استفاده کردند. [See M:113; R:514; T:205 ff.]
آبادی‌های اسرائیلی در زمین‌های روستا
آبادی نتاف (156137) در سال 1982 بر روی زمین روستا بنا گردید. آبادی نوه ایلان (158135) که در سال 1946 احداث شده در جنوب شرق روستا به آن نزدیک است و بر روی زمینی واقع شده که به شکل سنّتی متعلق به روستای أبو غوش بوده است.
روستا در حال حاضر
کپه‌هایی از قلوه‌سنگ در منطقه‌ای پهناور از روی تپه پراکنده هستند. بقایای دیوارها با علف‌های هرزی که در میان آنها روییده را می‌توان دید. درختان خرنوب (فلوس)، کاکتوس، زیتون و بادام در زمین‌های تراس‌بندی‌شدۀ موجود در غرب و شمال محوطه نمو یافته‌اند.
ویرانه‌های یک خانۀ بزرگ که با یک دیوار شکست‌خورده محصور شده در شرق محوطه دیده می‌شود. دو حلقه چاه، که در صخره حفر شده‌اند، همچنان مورد استفادۀ فلسطینی‌هایی که در منطقه باقی مانده‌اند قرار می‌گیرد (عکس‌ها را ببینید).
قبرهای موجود در حاشیۀ جنوبی روستا با علف‌های هرز پوشانده شده است. نشان یادبودی برای دو خلبان اسرائیلی که هواپیمایشان در این محوطه دچار سانحه شده و سقوط کرد در این‌جا برپاشده است.
جنگل کوچکی که در محوطه وجود دارد به بزرگداشت ماریام و یهودا بلیچمن(لیحمن) اختصاص یافته است؛ جنگل دیگری که در محوطه به وجود آمده هم به حداسا/ کانادا اختصاص یافته است (حداسّا، سازمان زنان صهیونیست آمریکا است؛ این سازمان برای اسرائیل فعالیت‌های روابط عمومی برپا می‌دارد و اقدام به جمع‌آوری پول برای آن می‌کند.)