1314 - چرایی انسان کامل و عصمت فاطمه(س) (پرسش و پاسخ) ۱۴۰۳/۰۹/۱۲
چرایی انسان کامل و عصمت فاطمه(س)
(پرسش و پاسخ)
پرسش:چرا و چگونه حضرت فاطمه(س) با وجود سن کم از شاخص‌ها و ویژگی‌های انسان کامل بهره‌مند شدند و به مقام عصمت رسیدند؟
پاسخ:ضرورت معرفی الگوهای کامل انسانی
خدای متعال به حکم حکمت و عدالت و رحمت خود، ضمن اینکه راه رسیدن به کمال شایسته و بایسته هر موجودی را تکوینا یا تشریعا همراه آنها خلق نموده و نقشه راهی از کمال و مقام قرب را نیز به بندگان خود نمایانده است و در کنار آن صراط مستقیم و نقشه راه تکامل بی‌عیب و نقص، الگوها و میزان‌هایی نیز ارسال کرده تا مشتاقان کمال با تأسی به آنها و به دور از افراط و تفریط بتوانند کمالات الهی و انسانی او را در خود پیاده کنند و همانند همان الگوهای کامل انسانی و میزان‌های الهی، رنگ و شکل الهی و انسانی به خود بگیرند.
ابعاد شخصیتی الگوهای کامل
الگوهای کامل انسانی را از دو منظر می‌توان مورد توجه و بررسی قرار داد: 1- از جنبه بشری و زمینی بودن آنها 2- از جنبه الهی و آسمانی بودنشان. بیان علو مقام و اوج مراتب کمالیه این افراد به معنی قرار دادن آنها در جایگاهی که دست هیچ انسانی به آنها نرسد و راهی برای توجیه گناه و عدم الگوپذیری از آنها باشد، نیست بلکه بدین‌منظور است که مخاطبان دریابند که الگوهای عصمت و طهارت از چنان جایگاه رفیعی برخوردارند که اطاعت از آنها و بهره‌مندی از کمالات وجودی آن بزرگواران بی‌کم و کاست صحیح و معقول بوده و پیروان واقعی را بدون هیچ شک و تردیدی به کمال مطلوب خود می‌رساند. در واقع باید بدانیم که هیچ انسانی نمی‌تواند پیامبر(ص) و علی(ع) و فاطمه(س) و دیگر ائمه شود، بلکه باید از پرتو نور فیوضات معنوی و هدایت‌های نظری و عملی این ذوات مقدسه بهره‌مند شویم و سبک زندگی خود را نبوی و علوی و فاطمی کنیم تا به رستگاری و سعادت دنیا و آخرت نایل شویم.
کمالات حضرت فاطمه(س)
1- فاطمه(س) وجود جامع
منظور از وجود جامع، مظهر تمام‌نمای حق، یعنی انسان کامل می‌باشد که جامع همه کمالات و اسما و صفات حق‌تعالی است. توضیح اینکه حق‌تعالی که تمام وجود است و مظهر بی‌حد و حصر و نهایت کمالات جمال و جلال را دارا می‌باشد از رسول گرامی(ص) به عنوان «اول ما خلق‌الله» آغاز می‌کند که فاطمه(س) و علی(ع) هم در آن نهفته هستند. پیامبر اکرم(ص) فرمود: «خداوند نور فاطمه(س) را قبل از اینکه زمین و آسمان را خلق کند آفرید.»(بحارالانوار، ج 4، ص 43) و فرمود: «فاطمه(س) حوراء انسیه است» یعنی مافوق فرشته به صورت انسان، زیرا خداوند از نورش او را آفرید قبل از آنکه آدم را خلق کند.(همان) این سخن بدین معنا است که فاطمه(س) واسطه‌ای در خلقت به جز نور پدرش رسول اکرم(ص) ندارد، ضمن اینکه خود واسطه در خلقت ماسوی‌الله است. این را از آنجا می‌توان دریافت که علی(ع) فرمود: من و پیامبر(ص) از یک نوریم و پیامبر(ص) در جواب سوالی به حضرت علی(ع) می‌فرماید: «فاطمه هم از نور ماست.» (همان، ص 8) همچنین رسول خدا(ص) فرمود: «خداوند مرا و علی(ع) و فاطمه(س) و حسن(ع) و حسین(ع) را از یک نور آفرید.» (بحارالانوار، ج 27، ص 122)
2- فاطمه(س) ولی‌الله و حجت‌الله
از آنجا که در نظام هستی، شرافت مخلوقات به نحو اکمل و اتم در انسان کامل نهفته است و او خلیفه خداوند بر روی زمین و واسطه فیض الهی به بندگان می‌باشد، در حدیث آمده است که هنگام قبض روح مومن، رسول خدا(ص) و فاطمه(س) به همراه امامان(ع) ممثل می‌شوند.(المیزان، ج 1، ص 513) پس چنین کسی صاحب ولایت و رسالت و نبوت نیز می‌باشد، با ذکر این توضیح که ولایت و امامت و رسالت بر دو نوع است: 1- تشریعی 2- مقامی. صاحبان رسالت و ولایت و امامت تشریعی همگی از میان عقول کامله و مردان بوده‌اند. اما واجد رسالت و ولایت و امامت مقامی، زن و مرد ندارد. عقول کامله و انسان‌های کامل در قامت زن و مرد هر دو را بایسته است که دارای مقام رسالت و ولایت و امامت مقامی‌باشند. امام حسن عسکری(ع) می‌فرماید: «ما حجت‌های خداوند بر آفریدگانش هستیم و مادرمان فاطمه(س) حجت خداوند بر ما است.» (الخصائص الفاطمیه، ص 18)
3- فاطمه(س) واجد علم لدنی
حضرت فاطمه(س) به دلیل جایگاه رفیعی که در نظام هستی دارد، واجد علم لدنی و مقام عصمت نیز می‌باشد.
لذا خود آن حضرت می‌فرماید: «من علم گذشته و آینده و آنچه را که واقع نخواهد شد را می‌دانم (بحارالانوار، ج 8، ص 34).
امام صادق(ع) فرمود: اگر امیرالمومنین(ع) با فاطمه(س) ازدواج نمی‌کرد، تا روز قیامت کسی روی زمین هم‌کفو و هم‌شأن او پیدا نمی‌شد.» (علل الشرایع، شیخ صدوق، ج 1، ص 585) دلیل آن هم روشن است چرا که حضرت فاطمه(س)، معصومه و انسان کامل است و هم‌کفو و کسی جز انسان کامل و معصوم مانند امام علی(ع) نمی‌تواند باشد. امام صادق(ع) در پاسخ به سؤالی که پرسیده شد مصحف فاطمه(س) چیست؟ فرمود: مصحفی است سه برابر قرآنی که در دست شما است.
به خدا حتی یک حرف قرآن هم در آن نیست.
(کافی، ج 1، ص 643) و نیز آن حضرت فرمود: زمانی که خدای تعالی پیغمبرش(ص) را قبض روح فرمود: فاطمه(س) را از وفات آن حضرت اندوهی فرا گرفت که جز خدای عز وجل مقدارش را نداند. از این رو خداوند فرشته‌ای فرستاد تا او را دلداری دهد، و با او سخن بگوید.
حضرت فاطمه(س) به امیرالمومنین(ع) خبر داد و آن حضرت هر چه می‌شنید می‌نوشت، تا آنکه از آن سخنان مصحفی ساخت. اما در آن مصحف چیزی از حلال و حرام نیست، بلکه در آن، علم به پیشامدهای آینده است. (بحارالانوار، ج 34، ص 97). همچنین حضرت فاطمه(س) را محدثه نامیده‌اند، از آن جهت که با فرشتگان سخن می‌گفت. امام صادق(ع) می‌فرماید: فاطمه(س) را بدین خاطر محدثه نامیده‌اند که فرشتگان از آسمان فرود می‌آمدند و آن حضرت را می‌خواندند، همان طوری که مریم(س) دختر عمران را صدا می‌زدند.(همان، ص 87)
بنابراین پیامبر اکرم(ص) بدین جهت فاطمه(س) را نور چشم و پاره تن خود می‌داند و می‌نامد، و این توصیف نه از روی وابستگی عاطفی پدر و فرزندی است، چرا که پیامبر(ص) دختران دیگری نیز داشت که در وصف هیچ کدام چنین نفرمود.
این دلبستگی و سفارش اکید به خاطر حفظ حرمت او به واسطه جایگاه و مقامی است که حضرت فاطمه(س) در پیشگاه حق تعالی و نظام تکوین و تشریع هستی دارا می‌باشد. و لذا این همه توصیه و سفارش موکد به الگوپذیری از آن حضرت و اطاعت از او و محبت نسبت به او و فرزندانش دارای حکمتی عمیق است.
از این جهت است که پیامبر اکرم(ص) فرمود: «یا فاطمه! خداوند تبارک و تعالی به خشم تو خشمگین، و به رضای تو راضی می‌شود.» (همان، ص 22)
4- فاطمه(س) جداکننده از آتش
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «دخترم را فاطمه(س) نامیدم، زیرا خداوند عز و جل او و دوستدارانش را از آتش جهنم جدا کرده است.»(همان، ص 51) امام باقر(ع) می‌فرماید: «هنگامی که حضرت فاطمه(س) متولد شدند، خداوند عز و جل به فرشته‌ای وحی فرمود، که بر زبان محمد(ص) جاری کند که نام آن مولود را فاطمه(س) گذارد.(همان، ص 31) از پیامبر(ص) سؤال شد آیا فاطمه(س) بزرگ زنان عصر خودش است؟ حضرت فرمود: آن مریم(س) است که بزرگ زنان عصر خودش بود. دخترم فاطمه(س) بهترین زنان گذشته و آینده است.(همان، ص 42)
5- فاطمه(س) شب قدر
امام جعفر صادق(ع) درباره تفسیر سوره مبارکه قدر که می‌فرماید: «همانا ما آن را در شب» قدر نازل کردیم.» شب فاطمه(س) است و قدر خدا، پس کسی که فاطمه(س) را از آن طور که باید و شاید بشناسد، شب قدر را درک کرده است. فاطمه(س) بدین لحاظ فاطمه نامیده شد که خلق نتوانستند او را کامل بشناسند.
(بحارالانوار، ج 43، ص 65)
البته روایاتی که حضرت فاطمه(س) را شب قدر معرفی می‌کند منافاتی با لیلهًْ‌القدر بودن خود پیامبر(ص) ندارد.