55 - شرحی از ماجرای غم‌انگیز ویرانی و اشغال 418 روستای فلسطین - اشغال « صرعه » در مسیر دسترســی به قدس ۱۴۰۳/۰۹/۲۰
شرحی از ماجرای غم‌انگیز ویرانی و اشغال 418 روستای فلسطین - 55
اشغال « صرعه » در مسیر دسترســی به قدس
۱۴۰۳/۰۹/۲۰
ولید الخالدی
ترجمه امیرحسین بابالار
سفلی
موقعيت:
PGR: 153126
فاصله تا قدس: 5/18 كيلومتر
متوسط ارتفاع: 565 متر
تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار):
مالكيت
عرب: 4/71
يهودي: 0
مشاع: 7/134
مجموع: 1/206
کاربری
زراعی: 40
درصد از كل: 19%
عمارت ساختماني : 3/0
جمعيت:
سال 1931: سندی در دست نیست.
سال 45 / 1944: 60 نفر
تعداد خانه‌ها (سال 1931): 10 باب
سفلی پیش از 1948
روستا بر روی فلاتی قرار داشت که بر محوری شرقی - غربی گسترده شده بود. یک جادۀ فرعی آن را به جاده‌ای که بین بيت جبرين (روستایی مهم در فرمانداری الخليل) و جادۀ قدس - يافا قرار داشت متصل می‌ساخت. چند مسیر باریک هم آن را به دیگر روستاهای منطقه وصل می‌کرد.
شواهدی از حضور صلیبی‌ها در محوطۀ سفلی وجود دارد. در اواخر قرن نوزدهم، سفلی بر تپه‌ای باریک واقع شده بود و در جنوب شرق آن یک چشمه وجود داشت.
[SWP (1881) III:26] در فهرست اعلام جغرافیایی فلسطین در دورۀ قیمومیت بریتانیا، این روستا به عنوان یک مزرعه طبقه‌بندی شده و دارای طرحی مستطیلی‌شکل بود.
بیشتر خانه‌های آن از سنگ ساخته می‌شد، و برخی از آنها شبیه یک غار طراحی شده بود. با ساخت خانه‌های جدید، روستا در امتداد جادۀ منتهی به روستای جَرَش که در نزدیکی‌اش قرار داشت گسترده شد. مردم سفلی مسلمان بودند و از مقبرۀ شیخی محلی (به نام شيخ موَنّس) در ضلع غربی روستا نگهداری می‌کردند. آنها آب مورد نیاز خود در مصارف خانگی را از دو چشمۀ موجود در جنوب شرق و شمال شرق روستا به دست می‌آوردند.
زمین‌های آنها به صورت دیم آبیاری می‌شد و در آنها غلات، درختان میوه، زیتون و انگور کاشته می‌شد؛ درختان زیتون 4/2 هکتار از اراضی روستا را پوشانده بود. در سال 45/1944 جمعاً 40 هکتار از اراضی روستا به کشت غلات و حبوبات اختصاص می‌یافت. از بخش‌هایی از زمین‌های روستا به عنوان چراگاه استفاده می‌شد.
اشغال روستا و اخراج ساکنین آن
در نیمۀ دوم اکتبر 1948، نیروهای اسرائیلی عملیات ها- هر را برای تصرّف یک رشته از روستاها در جبهۀ جنوبی به مرحلۀ اجرا گذاردند. سفلی یکی از روستاهایی بود که در آغاز عملیات، یا در شب میان 18 و 19 اکتبر و یا شب بعد از آن به اشغال تیپ هرئیل درآمد. براساس نظر بنی موریس مورخ اسرائیلی، «بیشتر جمعیت (روستا) به سمت جنوب و به طرف بيت لحم و بلندی‌های الخليل فرار کردند.» او ضمناً برخی شواهد و اسناد مربوط به اخراج مردم برخی از روستاهای منطقه را ارائه می‌کند. [M:xvii, 220-21; T:311]
آبادی‌های اسرائیلی در زمین‌های روستا
هیچ آبادی اسرائیلی‌ای بر روی زمین‌های روستا احداث نشده است.
روستا در حال حاضر
قلوه سنگ‌های حاصل از تخریب خانه‌ها در کل محوطه که به یک منطقۀ باز چراگاهی تبدیل شده پراکنده هستند. ساختمان‌های غارمانند، که قبلاً از آنها به عنوان محل زندگی استفاده می‌شد هم در محوطه وجود دارند، کاکتوس‌ها هم در میان ویرانۀ خانه‌ها و قلوه‌سنگ‌ها روییده و نمو یافته‌اند.
قبرستان روستا در شرق محوطه مستقر است و درختان بادام و زیتون نواحی غربی و شمالی محوطه را پوشانده‌اند.
صرعه
موقعيت:
PGR: 148131
فاصله تا قدس: 25 كيلومتر
متوسط ارتفاع: 350 متر
تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45 / 1944 (هكتار):
مالكيت کاربری
عرب: 4/496 زراعی: 3/317
يهودي: 0 درصد از كل: 64%
مشاع: 3/0 عمارت ساختماني : 8/0
مجموع: 7/496
جمعيت:
سال 1931: 271 نفر
سال 45 / 1944: 340 نفر
تعداد خانه‌ها (سال 1931): 65 باب
صرعة پیش از 1948
روستا بر روی تپه‌ای برجسته بر دامنۀ غربی یک کوه قرار گرفته بود. یک جادۀ جانبی کوتاه (2 کیلومتر) روستا را به جاده‌ای که رو به شمال شرق و به طرف بيت جبرين (روستایی بزرگ در فرمانداری الخليل) می‌رفت و جادۀ قدس - يافا را قطع می‌کرد متصل می‌ساخت. صرعة احتمالاً بر روی محوطۀ شهر کنعانی صورعه یا زوراح که بعداً به شهرکی دانیتی مبدّل گردید ساخته شده بود. این محوطه در دورۀ رومی‌ها با نام صریا شناخته می‌شد.
در سال 1596، صرعة روستایی بود در ناحیۀ رملة
(استان غزّة) و 94 نفر جمعیت داشت. مالیات روستا براساس میزان محصولات آن شامل گندم، جو و زیتون و همین‌طور سایر انواع تولیدات آن مثل بزها و کندوهای عسل پرداخت می‌شد.
ادوارد رابینسون، پژوهشگر آمریکایی کتاب مقدس به عبور خود از کنار روستا در سال 1841 و اندک زمانی بعد از ترک اللّطرون، روستایی در مسیر جادۀ قدس - يافا اشاره کرده است. [Robinson 1856:152] گفته شده که روستا در سال 1875 جمعیتی در حدود 400 نفر داشته است.
[Rafiq 1990:898]
نقشه‌برداران بریتانیایی که نقشۀ فلسطین غربی را در اواخر قرن نوزدهم تألیف کردند صرعة را به عنوان روستایی مستقر بر تپه‌ای کم‌ارتفاع و بدون پوشش که از خاک سفید ایوسینی تشکیل شده بود توصیف کردند. رو به جنوب روستا مقام سامات نبی (علیه‌السلام)، که گاهی با سامسون توراتی (که براساس اسطوره‌ها در این‌جا می‌زیسته) یکی دانسته می‌شود قرار داشت.
صرعة به سه بخش تقسیم شده بود. خانه‌های آن در هر سه بخش از گل و سنگ و چسبیده به هم ساخته شده بودند و کوچه‌های باریک و مارپیچی آنها را از یکدیگر جدا می‌کردند. در بخش جنوبی، ساخت‌وسازها در دامنۀ تپه و به سمت بالای آن، و در بخش شمالی ساخت‌وسازها در امتداد دامنۀ شمالی تپه انجام شده بودند.
چند دکّان در مرکز هر یک از سه بخش وجود داشت. ساکنین روستا مسلمان بودند. کشاورزی متکی به نزولات آسمانی و آبیاری با آب چشمه‌های موجود در کف درّه اصلی‌ترین اشتغال آنها بود. محصولات اصلی آنها غلات، زیتون و میوه‌هایی مثل انجیر، زردآلو و انگور بود. درختستان‌های زیتون 5/11 هکتار از زمین‌های روستا را در برمی‌گرفت و در بخش شرقی زمین‌ها متمرکز بود، این در حالی است که درختان میوه در زمین‌های شمالی روستا کاشته می‌شد.
در سال 45/1944 جمعاً 9/297 هکتار از زمین‌های روستا به کشت غلات و حبوبات اختصاص می‌یافت؛ 4/19 هکتار هم آبیاری شده و یا برای احداث باغات مورد بهره‌برداری قرار می‌گرفت. جنگل‌ها و چراگاه‌های طبیعی در دامنه‌های غربی و شرقی روستا نمو می‌یافتند.
صرعة یک محوطۀ باستانی بود که آثاری همچون غارها، مقبره‌ها، آب‌انبارهای حفرشده در دل صخره‌ها و یک دستگاه فرآوری زیتون (و انگور) را در دل خود جای داده بود. همچنین در جنوب شرق محوطه خربة الطاحونة (147130) قرار داشت که ویرانه‌های ساختمان‌های احداث شده از سنگ‌های تراش‌خوردۀ مکعبی‌شکل و شالوده‌های دیگر ساختمان‌ها کهنگی و قدمت آن را آشکار می‌سازند.
اشغال روستا و اخراج ساکنین آن
در میانۀ ژوئیۀ 1948، تعدادی از روستاها در مسیرهای دسترسی به قدس در جریان عملیات دنی اشغال شدند. در کتاب تاریخ جنگ استقلال آمده است که در عملیات «نقش مهمی» به عهدۀ تیپ هرئیل که در منطقۀ شرقی عملیات دنی فعال بود گذارده شد. صرعة که نیروهای مصری از آن دفاع می‌کردند در میانۀ روزهای 13 و 14 ژوئیه و در جریان تهاجم دشت اللُّد - الرّملة که در غرب آن قرار داشت اشغال شد.
این روستا توسط گردان چهارم تیپ هرئیل و در هنگام تدارک برای حمله به روستای مجاور عرتوف تصرّف شد که توسط «نیروهای نامنظم (چریکی)» (شاید شبه‌نظامیان فلسطینی) تحت امر ارتش مصر از آن دفاع می‌شد. [M:212; T:260]
آبادی‌های اسرائیلی در زمین‌های روستا
آبادی تاروم (148132) در سال 1950 در حاشیۀ شرقی محوطه و بر روی زمین‌های روستا ساخته شد. آبادی صوعا (147129) در سال 1949 [P:159, 290, 317] و در پی تخریب روستا در حدود 2 کیلومتری جنوب غرب محوطۀ آن احداث گردید. این آبادی بر روی زمین‌های متعلق به روستای دير آبان قرار گرفته است.
روستا در حال حاضر
قلوه‌سنگ‌ها و میلگردهای فلزی در میان درختان موجود در محوطه پراکنده هستند. یک تخته سنگ، که در میان ویرانه‌ها قرار گرفته است با آیات عربی قرآن حکاکی شده و تاریخ 1355 هجری قمری (1936) بر روی آن دیده می‌شود. در حاشیۀ غربی محوطه، زیارتگاهی وجود دارد که مقبرۀ دو واعظ مذهبی محلی در آن واقع شده است. درّۀ موجود در شمال شرق روستا پوشیده از درختان انجیر، بادام و سرو است.