۶۵۷ - خاطره ای از شهدای «سوباشی»: دلاورمردان میدان پدافند ۱۴۰۳/۰۹/۲۰
خاطره ای از شهدای «سوباشی»:
دلاورمردان میدان پدافند
۱۴۰۳/۰۹/۲۰
حماسه سایت سوباشی؛ از نقش در «عملیات مرصاد» تا انهدام 200 جنگنده بعثی
پنجم مردادماه سالروز گرامیداشت حماسه شهدای سایت راداری سوباشی است که تا آخرین قطره خون پای دفاع از کشور ایستادند.
به گزارش خبرنگار سیاسی خبرگزاری فارس، چند روزی بیشتر از قبول قطعنامه 598 نگذشته بود که گروهک تروریستی منافقین قصد کردند تا کار ناتمام بعثی‌ها در جنگ تحمیلی علیه ایران را تمام کنند. به همین دلیل، در ادامه خیانت‌های خود به ایران در همدستی با رژیم صدام عملیاتی با نام فروغ جاویدان را طراحی و اجرا کردند. البته در این راه پشتیبانی رژیم بعثی را هم به همراه داشتند. بعثی‌ها اما یک کینه قدیمی از سوباشی داشتند؛ چشمی همیشه بیدار که بارها طی 8 سال جنگ تحمیلی علیه ایران اسلامی آن‌ها را ناکام گذاشته بود. در این راستا؛ گویی از مدت‌ها پیش مترصد چنین فرصتی بودند تا پس از قبول قطعنامه توسط ایران ضربه خود را به سوباشی بزنند چون بسیاری از عملیات‌های آن‌ها را لغو کرده بود.ماجرای سایت راداری سوباشی و رشادت‌های نیروهای پدافندی مستقر در آن، جذاب و خواندنی است که به‌مناسبت پنجم مردادماه سالروز گرامیداشت 19 شهید این سایت راداری مروری بر آن خواهیم داشت.
اهمیت «سایت راداری سوباشی» به روایت اعداد و ارقام
سایت راداری سوباشی در ۴۰ کیلومتری غرب کبودرآهنگ در استان همدان است که یک پایگاه مهم راداری-پدافندی ارتش ایران محسوب می‌شود که نقش مهمی در شناسایی و انهدام هواپیماهای عراقی و هدایت هواپیماهای خودی در دفاع مقدس داشت.این سایت ضمن رهگیری جنگنده‌های متخاصم و کنترل آتش پدافند هوایی مستقر در منطقه اعلام وضعیت سفید و قرمز چندین استان کشور را بر عهده داشت.سایت رادار سوباشی، فعالیت رسمی و عملیاتی خود را در سال 1346 در دو بخش عملیات و بخش نگهداری آغاز کرد و همزمان گردان 31 زمین به هوا به استعداد 4 آتشبار سی کت به منظور پدافند از منطقه تحت مسئولیت پایگاه هوایی و ایستگاه رادار همدان در این یگان شروع به فعالیت کرد.این سایت راداری واقع در ارتفاعات سوباشی همدان به عنوان یکی از مهم‌ترین سایت‌های راداری کشور در زنجیره عظیم پدافند هوایی (رادارهای پیش اخطار، رادارهای کنترل آتش، سامانه‌های موشکی زمین به هوا، شبکه دیده‌بانی، توپ‌های ضد هوایی و...) نقش ویژه و موثری در مقابله با تهاجم هوایی رژیم بعثی عراق در زمان جنگ تحمیلی ایفا کرد.
دیگر اهمیت سایت راداری سوباشی به گفته سرهنگ سید احمد کیا از فرماندهان پدافند هوایی ارتش در دفاع مقدس این است که؛«سایت رادار سوباشی با توجه به اهمیتی که داشت و دارد، 15 استان کشور را پشتیبانی می‌کرد. اعلام وضعیت قرمز، هوشیاری هوایی. این سایت تمام اطلاعاتی که از سایت‌های شنود زمینی و هواپیماهای خفاش دریافت می‌کرد.»به گفته وی، «افسران حاضر در این سایت این اطلاعات را تجزیه و تحلیل کرده و همه نوع هشدار اولیه (EARLY WARNING) را به تمام شهرها ابلاغ می‌کرد. این کار باعث می‌شد تا هنگام بروز تهدیدات متنوع، جان هزاران نفر را نجات بدهد.»رادار سوباشی با تغذیه چندین سایت راداری، سراچه‌های موشکی زمین به هوا و سامانه‌های توپ ضد هوایی، آسمان منطقه غرب و بخشی از منطقه جنوب غرب و شمال غرب را تحت کنترل داشت و به دلیل عملکرد مناسب سایت رادار سوباشی که چون دژی مستحکم در برابر حمله هوایی عراقیها بود، خلبانان عراقی همواره از نزدیک شدن به آن وحشت داشتند تا جایی که حریم دفاعی سایت را دور می‌زدند.
کینه قدیمی بعثی‌ها از سایت راداری سوباشی
عملکرد مناسب این سایت راداری که همچون یک دژ مستحکم در برابر حملات هوایی رژیم بعثی عراق ظاهر می شد خلبانان عراقی همواره از نزدیک شدن به سایت رادار سوباشی و سایت ها و مواضع ضد هوایی اطراف آن وحشت داشتند. به همین دلیل آن‌ها در برخی مواقع حریم دفاعی سایت فوق را دور زده و از سایر قسمت‌ها (جنوب یا شمال کشور) وارد حریم هوایی جمهوری اسلامی ایران می شدند و این مسأله زحمت عراقیها را جهت دستیابی به اهداف خود سخت تر می‌کرد. لذا؛ عراقیها شدیداً در تلاش بودند که سایت راداری فوق را مورد حمله مستقیم و انهدام قرار دهند.اجرای ۱۵۷ حمله از سوی بعثی‌ها به سایت سوباشی و استفاده آن‌ها از موشک‌های ضدرادار و ناکامی در مختل کردن عملکرد سایت فوق، گواهی بر هوشیاری دلیرمردان پدافند هوایی داشته است.این ناکامی‌ها و استمرار موفقیت کارکنان غیور سایت سوباشی، منجر به بروز کینه‌ای عمیق از عملکرد پدافند هوایی خصوصاً سایت راداری فوق در دل فرماندهان نیروی هوایی عراق شد به گونه‌ای که ژنرال سعید شعبان، فرمانده وقت نیروی هوایی عراق در مصاحبه‌ای با بخش فارسی رادیو بغداد با عصبانیت عنوان می‌کند: «به هر طریق ممکن افتخار نابودی پایگاه سوم شکاری همدان و سایت رادار سوباشی (حتی اگر خلبانان عراقی نتوانستند) باید نصیب خودم شود.»
چرا بعثی‌ها به‌دنبال انهدام سایت سوباشی بودند
امیر «سعید شاه‌محمدی» معاون اطلاعات نیروی پدافند هوایی ارتش علت کینه بعثی‌ها از سایت سوباشی را چنین عنوان می‌کند؛«نیروهای منافقین به صورت ستون شده در یک حمله شدید وارد مرزها شدند و با شناختی که از گلوگاه‌ها و جایگاه‌ها مسیر خود را به سوی اسلام‌آباد ادامه دادند. در این میان، از پشتیبانی هوایی نیروهای عراقی هم برخوردار بودند و می‌خواستند تا انتقام خود را از سایت سوباشی بگیرند. چون هشت سال منتظر آن بودند و می‌خواستند در این فرصت ایجاد شده به هدف خود برسند. نیروهای عراقی پشتیبانی هوایی را از منافقین انجام دادند. در مقابل، پدافند هوایی از طریق سایت سوباشی هدایت جنگنده‌های نیروی هوایی و هوانیروز ارتش را بسیار جانانه انجام داد که نیروی هوایی بعثی مجبور به عقب‌نشینی و پذیرش شکست مفتضحانه شدند، به طوری که آسیب‌پذیری آن‌ها تشدید شده و مشاهده کردند که قادر به دفاع از ستون رزمی منافقین نیستند.منافقینی که اعلام کرده بودند پس از چند روز در تهران مستقر شده و جایگاه‌ها و موقعیت‌های حساس و حیاتی، به خصوص مراکز سیاسی و نظامی را در مسیر تسخیر کنند، توسط این مغز متفکر با سامانه‌های فرماندهی و کنترل و هدایت بازوهای تهاجمی به منطقه توانستند قدرت پشتیبانی‌کننده را از آن‌ها بگیرند. از طرفی هم هدایت و پشتیبانی نیروی هوایی و هوانیروز کشورمان به سوی ستون منافقین به گونه‌ای انجام شد که به راحتی توانستند سرعت حرکت دشمن را بگیرند و هنگام حرکت در مسیر زمینی آن‌ها را منهدم کنند.این دو دلیل باعث شد تا دشمن این سایت بزرگ و پرمسئولیت را از سر راه خود بردارد.»
اشراف عملیاتی و دقیق سایت سوباشی نسبت به تحرکات بعثی‌ها
تلاش‌ها و هماهنگی‌های نیروهای سایت سوباشی با حوزه اطلاعاتی سایت ایلام که یکی از سایت‌های حساس و بسیار مهم و مشرف به عراق، به خصوص تحرکات بغداد، پایگاه‌های مرزی عراق، ورود هر هواپیما به روی باند پرواز، مقدار تجهیزات و تسلیحات و حتی آمادگی پرواز هر هواپیما را بلافاصله با شنودهای الکترونیکی و رادیویی که انجام می‌داد به سایت سوباشی ارسال می‌کرد و در تبادلات اطلاعاتی تمام اهداف دشمن را شناسایی کرده و با آن‌ها مقابله می‌کرد.نیروها با توجه به حجم فعالیت‌ها احساس می‌کنند که نفرات قبلی در کنار نفرات جدید باقی بمانند. چون در حوزه سامانه‌های راداری و اطلاعاتی انتقال وضعیت منطقه به نفرات شیفت جدید نیازمند یک فرآیند خاص است. چرا که در آن روزها به قدری جو شدید بوده که نفرات جدید در کنار نفرات قدیمی نشسته و فرصت نمی‌کنند که اطلاعات ساعت یا ساعت‌های گذشته را به آن‌ها منتقل کنند، به همین دلیل، نفرات قدیمی در حالی که مشغول کار بودند فرآیند انتقال تجربه 24 ساعت گذشته را به نفرات جدید انجام می‌دادند.
سایت سوباشی چگونه عمل می‌کرد
سرهنگ بازنشسته کنترل شکاری هادی فرخی معاون فرمانده و مسئول عملیات گروه پدافند هوایی همدان در دوران دفاع مقدس در گفت‌وگو با خبرنگار فارس اهمیت سایت سوباشی را اینگونه شرح می‌دهد؛«رادارهای سایت سوباشی بدون تعطیلی به صورت لحظه‌ای تحرکات هوایی را نشان می‌دادند و اقدامات تاکتیکی انجام می‌شد. در این راستا، گروه‌های بسیاری همکاری می‌کردند، گروه فنی و نگهداری دستگاه‌ها را آماده نگه می‌داشتند، گروه ارتباطات با شبکه‌های ارتباطی مختلف ارتباطات را به اتاق عملیات تحویل می‌دادند، چند نفر اپراتور در اتاق عملیات حضور داشتند و کوچک‌ترین تحرکات را بدون وقفه در برد عمودی نشان می‌دادند، گروه کنترل که می‌توانستند دستور پرواز و درگیری جنگنده‌ها با دشمن را صادر کنند، منتظر شناسایی بودند.شناسایی حاصل اطلاعات پروازی رسیده از سازمان هواپیمایی کشوری، فاشا (فرماندهی اطلاعات و شناسایی) و سایت‌های شنود نشان می‌داد که هواپیمای مورد نظر خودی است و یا غیر خودی؛ اگر غیر خودی یا متخاصم بود، دستور به پرواز درآمدن هواپیما توسط افسر کنترل شکاری اتاق کنترل صادر می‌شد، بلافاصله و ظرف 2 دقیقه باید تکلیف هواپیما مشخص می‌شد، همین کار را ادامه دادیم. اما، تجهیزات برتر و برد زیاد موشک‌های دشمن باعث شده بود که دست ما کوتاه باشد و به جای تکنیک از تاکتیک‌های جدیدی استفاده کنیم.»*سمت راست: سرهنگ بازنشسته سید احمد کیا | سمت چپ: سرهنگ بازنشسته هادی فرخی
تدبیر جالب شهید ستاری برای حفاظت از سایت سوباشی
سرهنگ بازنشسته کنترل شکاری هادی فرخی تدبیر جالب شهید ستاری برای حفاظت از سایت سوباشی را چنین شرح می‌دهد؛«جنگنده‌های دشمن بارها و بارها به هدف انهدام رادار سوباشی آمده بودند، اما فرمانده دانشمند ما شهید منصور ستاری که یک کنترل شکاری خبره بود، یک تاکتیک بسیار خوب را با کمک مهندسین نیروی هوایی در زمینه زمان‌بندی ارسال موج رادار ابداع کرده بود. در این تاکتیک، اگر موشک دشمن 12 ثانیه به اشعه راداری قفل کرده و ادامه داشته باشد، می‌تواند آن را منهدم کند، اگر زمان‌بندی ارسال موج پس از 10 ثانیه قطع شده و پس از 10 ثانیه آغاز شد، باید دوباره شروع به قفل کردن کند و دوباره قطع شود باید دوباره منفصل می‌شد.»
شهید ستاری همه تحرکات ارتش بعث را زیر نظر داشت
سرهنگ کنترل شکاری بازنشسته سیداحمد کیا نیز با اشاره به نقش شهید ستاری در حوزه پدافند هوایی کشور عنوان کرد:«سایت راداری سوباشی در هشت سال دفاع مقدس توانست بیش از 200 فروند از هواپیماهای دشمن بعثی را سرنگون کند و این موضوع خاری در چشم بعثی‌ها بود. اما، به مرور وقتی به عملیات مرصاد و هدف قرار گرفتن سایت راداری سوباشی نزدیک می‌شویم. در آن زمان، شهید ستاری پس از شهادت شهید بابایی به عنوان فرمانده نیروی هوایی ارتش و فرمانده قرارگاه رعد را برعهده گرفتند.شهید ستاری 7 یا 8 ماه پیش از وقوع این اتفاق (هدف قرارگرفتن سایت راداری سوباشی) به دو نقطه یکی کوشک واقع در جنوب غرب و دیگری، کرند غرب واقع در غرب کشور بسیار حساس شده بود. شهید ستاری، تحرکات و تشدید فعالیت‌های هوایی رژیم بعثی با تجزیه تحلیل اطلاعات دریافتی روزانه از سایت‌های شنود زمینی و مشاهدات راداری، تهدیدات را تشخیص داده بود و گفت که این نقاط آبستن حوادث آینده است. بر همین مبنا، یک قرارگاه با نام فجر را در فرودگاه اسلام‌آباد غرب تشکیل شد.
قرارگاه فجر از مهندسی رزمی و نیروهای پدافندی و هوایی تشکیل شده بود. امیر سرتیپ غلامی مسئولیت این قرارگاه را بر عهده داشت و همراه با شهید ستاری فعالیت می‌کرد. یک ماه پیش از آغاز عملیات مرصاد، شهید ستاری در جلسه‌ای که مسئولان قرارگاه تاکتیکی فجر حضور داشتند، گفت که باید اقدامات تاکتیکی مناسبی را در این منطقه اجرا کنیم.این اقدامات عبارت بودند از: برقراری پوشش هوایی 24 ساعته و گسترش سایت‌های موشکی جهت اقدام زمین به هوا علیه دشمن. سه سایت موشکی در غرب و سه سایت دیگر نیز در جنوب کشور مستقر شده بودند. همچنین، با توجه به تجربه عملیات والفجر 8، سایت‌های دامی موشکی را هم در این منطقه گسترش دادیم. چرا که هواپیماهای MIG-25 هر روز از منطقه عکسبرداری می‌کردند، چون این کار آن‌ها را نجات می‌داد.»
نقش سایت راداری سوباشی در عملیات مرصاد
سایت رادار سوباشی در عملیات مرصاد به عنوان یک ایستگاه ماندگار، مادر و همیشه بیدار، گویای عملکرد پدافند هوایی در طول هشت سال دفاع مقدس است.سامانه‌های موشکی هاگ مستقر در منطقه عملیات مرصاد نیز موفق به شکار 14 تا 18 فروند از جنگنده‌های دشمن شدند. در نهایت، هرگونه پشتیبانی هوایی از منافقین را نابود کرده و کنترل فضای منطقه عملیاتی مرصاد با صرف هزینه بسیار یعنی شهادت 19 افسر پدافندی را در اختیار گرفت. شهید علی صیاد شیرازی در عملیات مرصاد مرکز فرماندهی و کنترل خود را در بالگرد قرار می‌دهد تا عملیات را فرماندهی کند. علاوه بر وظیفه هدایت بالگرد فرماندهی و کنترل، تأمین پوشش پدافند هوایی نیز با سایت رادار سوباشی است. این ایستگاه به طور همزمان در حال کنترل هواپیماهای بازگشتی از خارج به داخل کشور نیز هست، همچنین کنترل هواپیماهای گشتی رزمی و سوخت‌رسان و سایت‌های هاگ گسترش یافته در محل نیز با سایت رادار سوباشی است.علاوه بر موارد مذکور، ما یک ایستگاه RP به عنوان یک ایستگاه رادار پوشش‌دهنده نقاط کور راداری را در غرب مستقر کرده‌ایم و با استفاده از رادار PAR (کاشف هدف) سامانه هاگ را به همراه یک افسر کنترل شکاری در آنجا مستقر کرده‌ایم تا اگر هدفی بر روی زمین خوابید، موقعیت آن را به ما اطلاع بدهد. سایت راداری سوباشی با 6 تا 7 مأموریت با توجه به تهدیدات موجود از سوی دشمن باید به همه این موارد رسیدگی کند.
دشمن چگونه سایت سوباشی را منهدم کرد
سرهنگ فرخی نحوه انهدام سایت سوباشی را چنین عنوان کرد:«دشمن بارها و بارها برای انهدام رادار سوباشی آمد، اما، هنگامی که قطعنامه در 27 تیر 67 امضا شد، تحرکات نظامی همچنان ادامه داشت، یعنی پروازهای گروهی دشمن در قالب‌های گشت‌زنی و ایذایی ادامه داشت، این جنگنده‌ای که رادار سوباشی را منهدم کرد در یکی از این دسته‌ها آمده بود اما، HIDING در مسئله MASS TRACK یک اصول کلی است، به طور مثال، وقتی حمله به H-3 انجام شد، ما به طور همزمان چند حمله دیگری علیه بعثی‌ها انجام داده بودیم تا دشمن مشغول شده و ما به کار اصلی خود برسیم. جنگنده دشمن که رادار سوباشی را منهدم کرد در یکی از دسته‌های گروهی پروازی دشمن آمد و با یک شیرجه با ارتفاع پست توانست رادار سوباشی را منهدم کند. در آن زمان چون قطعنامه پذیرفته شده بود، پیوسته در تبلیغات گفته می‌شد که جنگ را رها کنید و قرارداد مورد قبول واقع شده است، اما، دسیسه‌هایی که مشاوران ابرقدرت‌های غرب و شرق به صدام می‌دادند، دو تاکتیک را برنامه‌ریزی کردند؛ نخست، منافقین را راه انداختند که رزمندگان اسلام با عملیات مرصاد یک تودهنی خوب به آن‌ها زدند. دوم، به دنبال این بودند تا عقده‌ای که از رادار سوباشی داشتند را تخلیه کنند.
رادار سوباشی در مأموریت‌های برون مرزی همچون لغو نشست جنبش غیرمتعهدها در بغداد موفقیت‌های بسیاری داشت. همچنین، توانست بسیاری از عملیات‌های دشمن را ناکام گذاشته و مانع از رسیدن آن‌ها به مقاصدشان شود. می‌خواهم در این مصاحبه ارزشمند که پس از چندین سال از این عملیات به زبان بیاورم، در آن منطقه دور رادارها را SHELTERIZE کرده بودیم و 90 سانتیمتر بتن دور رادار چیده بودند.راکت لیزری که از جنگنده میراژ شلیک شد به اتاق عملیات اصابت کرد، موج این انفجار توانست اثر تخریبی خود را وارد کند. پیکر هیچکدام از این شهدا سالم نبود و متوجه شدیم که 4 نفر از آن‌ها شیفت بودند و 5 نفر از آن‌ها مازاد بر مأموریت به صورت داوطلبانه در سایت راداری سوباشی حضور داشتند، این شهدا، شهدایی هستند که هیچ‌گاه از یاد هیچ کسی نمی‌روند، آن کسی که ماجرای کربلا را شنیده است، باید بداند که این شهدا حسینی بودند و حسین‌وار جان خود را تقدیم جانان کردند.»
انهدام سایت سوباشی از دور دست با موشک‌های لیزری
امیر سرتیپ شاه‌محمدی روز حادثه و انهدام سایت سوباشی را چنین روایت می‌کند؛«دشمن بالاخره در ساعت ۱۶ و ۴ دقیقه روز ۵ مرداد با اجرای فریب‌های مختلف راداری و اقدامات الکترونیکی توانست به آرزوی دیرینه، خصمانه و کثیف خود رسیده و با انهدام سایت راداری سوباشی ۱۹ تن از بهترین و کارآمدترین نیروهای پدافند هوایی را به شهادت برساند. راهشان ادامه دارد و امیدوارم که بتوانیم در مسیری که با خون خود آن را آبیاری کردند، ادامه دهیم.»اسامی شهدای سایت راداری سوباشی بدین شرح است:شهیدان «رجبعلی جودکی»، «اسدالله زمانی»، «مهدی عسکری»، «نظام علی ملکی»، «فرهاد دستنبو»، «پرویز منصورعلی»، «اکبر کوهی ورامینی»، «پرویز نادری»، «رضا اقبال‌پور»، «علی حسین زارعی»، «علیرضا بهرامی روشن»، «علی‌نقی فخرالدین»، «حسنعلی مهدی برازنده»، «حسن یوسفی صفت»، «محمدعلی جوینده مهر»، «حسن مسعودی خرم»، «محمدرضا مؤمنی»، «طهماسب جامه شورانی» و «خسرو پناهی».
نظر امام خمینی(ره) درباره بقایای پیکرهای شهدای سایت سوباشی
سرهنگ فرخی نیز نظر امام خمینی(ره) درباره بقایای پیکرهای شهدای سایت سوباشی را این گونه روایت کرد؛«هنگامی که پیکرهای این شهدا را جمع‌آوری کرده و به موطن‌های خودشان فرستادند، آخر شب در نظافت نهایی محل سایت یک دست و یک پا پیدا شد و به عرض حضرت امام خمینی (ره) بنیانگذار کبیر انقلاب رسید، ایشان فرمودند شهید نبش قبر ندارد. این دست و پا را در بنای یادبودی در مدخل سایت سوباشی دفن کنید تا همواره مورد احترام قرار بگیرد. هر کدام از شما که به آن محل رفتید این بنای یادبود را زیارت کنید، چرا که نشانگر این است که می‌شود تا پای جان از ایران و نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران دفاع کرد و هر دشمنی بداند که نمی‌تواند به راحتی وارد کشورمان شود.»
سایت سوباشی امروز محکم‌تر از گذشته
سایت راداری سوباشی پس از هدف قرار گرفتن توسط هواپیماهای رژیم بعثی عراق در دوران پس از دفاع مقدس بازسازی و تقویت شد و امروزه نیز به عنوان یکی از سایت‌های مهم پدافندی فعالیت دارد. به نحوی که سایت راداری سوباشی در حال حاضر علاوه بر اینکه 700 کیلومتر زمان جنگ را برای خود حفظ کرده توانسته است به برد چندهزار کیلومتری دست پیداکند.سایت راداری سوباشی امروز انواع رادارها و سامانه‌های دفاعی بومی را به منظور مقابله با هرگونه تهدید مستقر کرده است. ایستگاه‌های جمع‌آوری اطلاعاتی شامل پرنده‌های با سرنشین و بدون سرنشین و ایستگاه‌های زمینی را به وجود آورده و قدرتمندتر شده است.
