1317 - آثار فردی و اجتماعی حسن خلق(پرسش و پاسخ) ۱۴۰۳/۰۹/۲۱
آثار فردی و اجتماعی حسن خلق
(پرسش و پاسخ)
پرسش:از منظر آموزه‌های وحیانی حسن خلق چه آثار و دستاوردهای فردی و اجتماعی را به ارمغان می‌آورد؟
پاسخ:جایگاه و اهمیت حسن خلق
حسن خلق در فرهنگ اسلامی و آموزه‌های وحیانی اسلام، جایگاه و اهمیت و ارزش والایی دارد و در قرآن کریم خداوند آن را شاخص جاذبه و دافعه پیامبر اکرم(ص) معرفی می‌فرماید: «ولو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک» و اگر (ای پیامبر(ص)!) تو خشن و سنگدل بودی، مردم از اطراف تو پراکنده می‌شدند.(آل‌عمران- 159) همچنین پیامبر اکرم(ص) حسن خلق را سنگین‌ترین عمل در میزان محاسبه روز قیامت دانسته و می‌فرماید: «ما یوضع فی‌میزان امرء یوم‌القیمه افضل من حسن الخلق» روز قیامت در ترازوی محاسبه اعمال شخص، چیزی برتر از خوشخویی و حسن الخلق قرار نمی‌گیرد.(اصول کافی، ج 2، ص 99)
و امام علی(ع) هم می‌فرماید: «حسن الخلق رأس کل بر» رأس هر کار نیک و پسندیده‌ای، حسن خلق قرار دارد.(شرح غررالحکم، ج 3، ص 393)
رابطه حسن خلق با دین
خوش اخلاقی یک شاخص ممتاز انسانی است و در وجود هر کس با قطع نظر از آیین و مرامش ممکن است یافت شود. اما به نحو اتم و اکمل ارتباط ناگسستنی با آموزه‌های وحیانی اسلام دارد. چرا که مجموعه پیامبران و اولیای خدا بدون استثناء از حسن خلق به نحو اتم و اکمل برخوردار بودند،و این نشأت گرفته از همان شریعت مقدس الهی دارد. بنابراین خوش اخلاقی نه تنها علامت تدین است بلکه به تعبیر پیامبر اکرم(ص) نصف دین را شامل می‌شود: حسن الخلق نصف الدین» (وسایل الشیعه، ج 8، ص 507)
و از منظر امام باقر(ع) همچنین است که هر چقدر مؤمن خوشخوتر باشد، ایمانش کامل‌تر است: «ان اکمل المؤمنین ایماناً احسنهم خلقاً»(همان، ص 503) همچنین امام صادق(ع) به مسلمانان سفارش کرده که حتماً باید همراه اسلام،حسن خلق هم داشته باشند: «ان الله عزوجل ارتضی لکم الاسلام دیناً فاحسنوا صحبته بالسخاء و حسن‌الخلق»، خداوند بزرگ برای شما دین اسلام را پسندیده است. پس با سخاوت و خوش خلقی همراهی‌اش را نیکو سازید.(اصول کافی، ج 2، ص 56) پیامبر اکرم(ص) حسن خلق را همردیف تقوا دانسته و آن دو را مهم‌ترین عوامل ورود به بهشت معرفی کرده است: «اکثر ما تلج به امتی الجنه، تقوی الله و حسن الخلق» امت من بیشتر به وسیله تقوا و خوش خلقی وارد بهشت می‌شوند.(همان، ص 100)
دستاوردهای فردی و اجتماعی حسن خلق
الف) دستاوردهای فردی
1- روزی فراوان
انسان‌ها تشنه محبت و عواطف انسانی هستند، و به هر میزان که خود را به این صفت برجسته و ممتاز حسن خلق بیارایند، قبل از آنکه روی دگران تأثیر بگذارند، خودشان از آثار و پیامدهای فردی‌اش بهره می‌برند. امام علی(ع) می‌فرماید: «حسن الخلق یزید فی الرزق» خوش خلقی رزق و روزی انسان را زیاد می‌کند.(سفینه‌البحار، ج 1، ص 411)
2- خیر دنیا و آخرت
انسانی که خود را به ملکه حسن خلق آراسته خیر دنیا و آخرت را برای خودش به ارمغان آورده است. پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «ان حسن الخلق ذهب بخیرالدنیا و الاخره» حسن خلق، (برای صاحبش) خیر دنیا و آخرت را به ارمغان می‌آورد. (وسائل الشیعه، ج 8، ص 508)
3- پاداش مجاهد در راه خدا
فردی که حسن خلق را بر روی نفس خود پیاده و عملیاتی کرده و به شاخص تهذیب نفس آراسته گردیده است، خداوند برای او پاداش مجاهد در راه خدا را در نظر می‌گیرد. امام صادق(ع) می‌فرماید: «ان‌الله تبارک و تعالی لیعطی العبد من الثواب علی حسن الخلق، کما یعطی المجاهد فی سبیل‌الله» خداوند متعال پاداش حسن خلق بنده را همان پاداش مجاهد در راه خدا را عطا می‌فرماید.(اصول کافی، ج 2، ص 101)
4- رسیدن به درجات عالی
امام صادق(ع) می‌فرماید: «ان حسن الخلق یبلغ بصاحبه درجه الصائم القائم» حسن خلق و خوش خویی صاحبش را به مقام روزه‌دار شب زنده‌دار می‌رساند.(همان، ص 103)
5- نابودی گناهان
امام صادق(ع) می‌فرماید: «ان حسن الخلق یمیت الخطیئه کماتمیت الشمس الجلید» (حسن خلق گناهان و خطاهای انسان را نابود می‌کند، همان‌گونه که خورشید یخ را آب می‌کند.(وسائل الشیعه، ج 8، ص 504)
6- ورود به بهشت جاویدان
امام رضا از قول پدرانش از رسول خدا(ص) نقل می‌فرماید: «علیکم بحسن الخلق فان حسن الخلق فی‌الجنه لامحاله» حسن خلق در نهایت صاحبش را به بهشت جاویدان می‌رساند و از نعمات آن بهره‌مند می‌شود.(همان، ص 506)
ب) دستاوردهای اجتماعی
1- جلب دوستی و محبت
انسان‌ها همان گونه که در بعد فردی تشنه محبت و عواطف انسانی هستند در بعد اجتماعی نیز این ویژگی ممتاز حسن خلق می‌تواند موجبات دوستی و محبت دیگران را فراهم کند و جاذبه انسان را به حد اعلی درجه خود خواهد رساند. همان گونه که امام صادق(ع) می‌فرماید: «حسن الخلق مجلبه للموده» خوش خلقی دوستی دیگران را جلب می‌کند.(اصول کافی، ج 1، ص 26)
2- آبادی شهرها و افزایش طول عمرها
جامعه‌ای که افرادش براساس حسن خلق با یکدیگر تعامل و رفتار می‌کنند، به طور طبیعی دغدغه‌ها، اضطراب‌ها، جنگ اعصاب‌ها، بی‌اعتمادی‌ها و فشارهای روحی و روانی از آن جامعه رخت برمی‌بندد و شهرها آباد و طول عمر انسان‌ها افزایش پیدا خواهد کرد. امام صادق(ع) می‌فرماید: «البروحسن الخلق یعمران الدیار، ویزیدان فی‌الاعمار»، نیکی و حسن خلق شهرها را آباد و عمرها را زیاد خواهد کرد.(همان، ج 2، ص 100)