کشتار بی‌رحمانه مردم قم در ۱۹ دی ریشه در کجا داشت؟

رژیم شاهنشاهی پهلوی که در جریان برگزاری مراسم بزرگداشت فرزند فقیه امام خمینی(ره)،  با پدیده‌ای غیرقابل تصور روبرو شده بود، برای مقابله با آن، در تاریخ هفده دی‌ماه 1356ش، در مقاله‌ای که به قلم نویسنده‌ای مجعول به نام «احمد رشیدی‌مطلق» در روزنامه اطلاعات منتشر شد، به ساحت حوزه‌های علمیه و امام خمینی(ره)، اهانت‌هایی روا داشت.
انتشار این مقاله، تعطیلی حوزه علمیه قم و حرکت مردم به همراه طلاب علوم دینی به سوی بیوت مراجع و تظاهرات به طرف حرم حضرت معصومه(س)، را به دنبال داشت که دستور کشتار بی‌رحمانه جمعیت بی‌دفاع صادر گردید، تا سنگفرش خیابان‌های شهر مقدس قم در نوزدهم دی‌ماه، از خون یاران دین و قرآن رنگین شود.
علمای یزد، تحت زعامت آیت‌الله شهید صدوقی(ره)، تلگرافی را در اعتراض به این اهانت‌ها، خطاب به مراجع معظم تقلید و علمای قم ارسال نمودند:
«دهن‌کجی‌ها و رذالت‌های بی‌شمار، از یک نفر ناشناس بی‌شرم خدانشناس وقیح بی‌آزرم، در روزنامه اطلاعات، کوچکترین فرد مسلمان، خاصه جامعه روحانیت را ناراحت و سخت متاثر ساخته است. درج این‌گونه مطالب، که هتک به عالم اسلام، خدا و پیغمبر است،  باید از ناحیه مراجع بزرگ، جواب کوبنده و مثبت داده شود، تا امثال این مزخرفات تکرار نشود. مراتب همدردی خود را اعلام و در انجام دستورات عالیه بزرگان افتخار داریم. محمد صدوقی. سیدمحمد مدرسی، محمود علومی، سیدجواد مدرسی، جلال آیت‌اللهی.»
فردای آن روز، آیت‌الله صدوقی، ضمن دعوت از برخی از روحانیون یزد، دستور تعطیل نمودن حوزه‌های علمیه یزد را صادر نمود و خود نیز در روز 21 دی‌ماه راهی قم شد.
چگونگی حضور ایشان، به همراه آیت‌الله حاج‌سید روح‌الله خاتمی(ره) و آیت‌الله حاج‌شیخ محمدابراهیم اعرافی(ره) در قم به شرح زیر گزارش شده است:
«روز 36/10/25 شیخ محمد صدوقی‌یزدی از یزد و سیدروح‌الله خاتمی از اردکان یزد و شیخ محمدابراهیم اعرافی از شورک میبد یزد به قم آمده بودند و با آیات و مراجع قم تماس گرفته و گفتند اگر اجازه می‌دهید در یزد و تابع آن به عنوان اعتراض مغازه‌ها را تعطیل کنند و یا اگر امر دیگری هم دارید بفرمایید تا ما به مردم یزد دستور بدهیم، ولی مراجع به آنها گفته‌اند فعلا شما صبر کنید تا ما ببینیم ازاقدامی که کرده‌ایم نتیجه می‌گیریم یا خیر. اگر نتیجه نگرفتیم بعدا شما را خبر می‌کنیم، لذا این سه نفر که هر کدام در شهر خودشان معروف هستند روز 36/10/28  به طرف شهرهای خود حرکت کردند. در یزد و توابع آن، نمازجماعت و روضه‌ها تمام تعطیل است.»
با فرا رسیدن ایام اربعین شهدای نوزدهم دی، سازمان اطلاعات و امنیت یزد که از فراوانی پخش اعلامیه و روشنگری‌ها در سطح شهر یزد و دیگر شهرهای استان آگاهی کامل داشت، به شهربانی یزد نوشت:
«چون امکان دارد روز 36/11/29  به مناسبت چهلمین روز درگذشت کشته‌شدگان واقعه اخیر قم، عده‌ای از متعصبین مذهبی و عوامل مخرب دست به اقداماتی بزنند، علیهذا خواهشمند است دستور فرمایید در این زمینه پیش‌بینی‌های لازم معمول و نتیجه را به این سازمان اعلام نمایند.»
هراس‌ها، زمانی بیشتر شد که معلوم شد اعلامیه‌های مربوط به واقعه 19 دی قم، در منزل آیت‌الله صدوقی(ره) برای توزیع در سطح شهر، در اختیار تعدادی از طلاب علوم دینی قرار داده شده و همچنین تعداد زیادی از مغازه‌های شهر اردکان نیز، در پی دستور آیت‌الله حاج‌سیدروح‌الله خاتمی، که در زمان توزیع اعلامیه‌ها در منزل آیت‌الله صدوقی بوده، دراین رابطه تعطیل شده است.