پرسش:چه بسترها و زمینه‌هایی موجبات پیدایش شکر و سپاس را برای نعمت‌های الهی فراهم می‌آورد؟

پاسخ:سراسر هستی را نعمت‌های گوناگون خدا فرا گرفته و انسان با اندکی تفکر درمی‌یابد که جای هیچ بهانه‌ای برای ناسپاسی نیست. از این رو به جای طرح این سوال که چه چیزی موجب سپاسگزاری انسان از خدا می‌شود، باید پرسید کجای هستی سزاوار شکر و سپاس نیست؟ با این وصف خداوند متعال با کرم و بزرگواری، از بسیاری از نعمت‌های خود چشم می‌پوشد، و آنها را به رخ انسان نمی‌کشد، تنها در مواردی برخی نعمت‌های بزرگ و مهم را به طور کلی یادآور می‌شود، تا شاید انسان‌ها سپاس او را به جای آورند که در اینجا به چند نمونه آن اشاره می‌کنیم:
1- فهم و بصیرت
در قرآن کریم (سوره نحل آیه 78) ضمن یادآوری نعمت بزرگ «درک و فهم» انسان، آن را از موارد شکرگزاری می‌داند: «و جعل لکم السمع و الابصار و الافئده لعلکم تشکرون» خداوند برای شما گوش و چشم و دل قرار داد شاید سپاسگزار باشید.
2- رزق و روزی و پیروزی
پیروزی بر دشمن و رزق و روزی نیز به نوبه خود از موجبات مهم سپاس از خداوند است که انسان با اندکی دقت درمی‌یابد که در سراسر گیتی کسی جز خداوند رازق نیست و در شرایط سخت تنها او یاور انسان است.
خداوند در سوره انفال آیه 26 می‌فرماید: به یاد آورید آن هنگام را که اندک بودید و در شمار مستضعفان این زمین، بیم آن داشتید که مردم، شما را از میان بردارند، و خدا پناهتان داد و یاری کرد و پیروز گردانید و از چیزهای پاکیزه روزی داد، باشد که سپاس گویید.
3- خلق شب و روز
از جمله مواردی که سبب شکرگزاری فراوان می‌شود، خلقت شب و روز است که خداوند با یک استدلال محکم، انسان را به یگانگی خود هدایت می‌کند و ضمن بیان شگفتی شب و روز، انسان را به سپاسگزاری فرا می‌خواند: «از رحمت اوست که شب و روز را پدید آورد تا (در شب) بیاسایید و (در روز) به طلب روزی برخیزید. باشد که سپاسگزار باشید. (قصص- 73)
4- قانون الهی
از جایگاه‌های دیگر شکر، دریافت احکام خدا و تدین به دین الهی است که از بزرگترین نعمت‌های خدا است و سبب رشد روحی و تکامل انسان و اداره جامعه انسانی می‌گردد. قرآن مجید در چندین مورد ضمن تشریع احکام الهی و ابراز لطف و عنایت خدا، مسلمانان را به تقوا و تشکر از او فرا می‌خواند. به عنوان مثال پس از بیان وجوب روزه و قسمتی از احکام آن می‌فرماید: «لعلکم تشکرون» (بقره- 185) شاید شما از خدا سپاسگزاری کنید. همچنین پس از بیان احکام غسل، وضو، تیمم و سوگند خورده می‌فرماید: لعلکم تشکرون» (مائده 6 و 89)
5- تسلط بر طبیعت
خداوند جهان آفرینش را چنان تنظیم نموده که انسان بتواند بر همه آن تسلط یابد و برای زندگی خود از آن سوی جوید. امروزه انسان از عمق اقیانوس‌ها تا اوج کهکشان‌ها را تا حدودی مسخر خود کرده است. از این رو باید سپاسگزار همه باشد و از نعمت‌گستر و منعم غافل نشود. از میان همه پدیده‌ها و منابع سرشار زندگی، خداوند دریاها را مثال می‌زند تا انسان وظیفه سپاسگزاری را به جای آورد. «اوست که دریا را آرام کرد، تا از آن گوشت تازه بخورید و زیورهایی بیرون آرید و خویشتن را بدان بیارایید و کشتی‌ها را می‌بینی که دریا را شکافته به پیش می‌روند تا شما از فضل خدا روزی بطلبید و شاید سپاسگزاری کنید. (نحل-14)