پرسش:تردید، دودلی و تزلزل چیست و چه آثاری در زندگی فردی و اجتماعی انسان دارد و راهکارهای از بین بردن این رذیلت کدا است؟

پاسخ:در سه بخش قبلی به مفهوم شک و انواع شک و مراتب شک و عوامل و اسباب ایجاد شک شامل: 1- رذایل اخلاقی 2- تکبر در مقابل حق و تکذیب آیات الهی 3- پرورانیدن شک اولیه 4- جهل 5- مجادله‌های دینی بیهوده و سنگین 6- ترس از پیروی حق و اقسام تذبذب شامل تذبذب در امور دین پرداختیم. اینک در ادامه دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
ب - تذبذب در امور دنیوی و اخروی: فردی که به چنین تذبذبی دچار است، توان استقامت و تصمیم‌گیری ندارد و اراده‌اش درنهایت ضعیف است. چنین کسانی ابتدا به کاری اقدام می‌کنند، سپس پیش از اتمام آن، منصرف می‌شوند. اینان همیشه در راهند، بی‌آنکه به مقصود خود دست یابند گاه با شوق تمام به کاری روی می‌آورند و گاه با نهایت دلزدگی از آن روی می‌گردانند. اینان تعادل ندارند و در کارها حد وسط را مراعات نمی‌کنند. روشن است که چنین کسانی موفقیت به دست نمی‌آورند و در زندگی خود کامیاب نیستند.
از این رو قرآن بارها امر به اثبات فرموده و خواسته است تا هر امری با قوت و استقامت انجام شود:
... خذوا ما اتیناکم بقوه ...
... آنچه را به شما دادیم، با قدرت بگیرید... (بقره - 93)
فاستقم کما امرت و من تاب معک ...
چنانکه به تو امر شد، استقامت کن و هر که به تو بازگشته (نیز مامور به استقامت است ...) (هود - 112)
ثانیا خداوند خیر دنیا و آخرت را در گرو استقامت دانسته است:
ان‌الذین قالوا ربناالله ثم استقاموا تتنزل علیهم الملائکه الا تخافوا و لاتحزنوا وابشروا بالجنه التی کنتم توعدون. نحن اولیاوکم فی الحیوه الدنیا ولاخره...
همانا کسانی که گفتند پروردگار ما خداست، سپس استقامت کردند؛ ملائکه بر آنان نازل می‌شوند (و به آنان می‌گویند) بیم مدارید و اندوهگین مشوید و مژده دهید به بهشتی که به آن وعده داده شده‌اید. ما در زندگی دنیا و آخرت دوستان شما هستیم... (فصلت - 30)
همانا کسانی که گفتند پروردگار ما خداست، سپس استقامت کردند، پس نه ترسی بر آنها و نه غمگین شوند. (احقاف- 13)
و اگر بر طریق حق پایدار بودند، البته به آنها آب فراوان می‌نوشانیم. (جن - 16)
ج- تذبذب در پیمان، سوگند، دوستی و حق ازدواج: به راستی این تذبذب و بی‌ثباتی زیانی بزرگ است و اغلب پیمان‌شکنی‌ها و برهم خوردن دوستی‌ها و بروز دشمنی‌ها ناشی از این رذیلت است. چه بسا طلاق که مفاسد بزرگی را به دنبال دارد، ناشی از تذبذب است. به خدا پناه می‌بریم از تذبذب، که در جنگ‌های صدر اسلام، پیروزی مسلمانان را به شکست تبدیل می‌کرد.
تذبذب، دوستی‌ها را به دشمنی تبذیل می‌کند و کانون گرم خانواده‌ها را دچار طلاق و بدبختی کرده و به ویرانی می‌کشد. قرآن کریم با زشت شمردن عمل زنی که آنچه را می‌بافت، پنبه می‌کرد، ما را از تذبذب و پیمان‌شکنی بر حذر می‌دارد:
و مانند زنی که رشته خود را پس از تابیدن محکم، واتابیده مباشید. (نحل- 92)
انسان مذبذب و سرگشته، ثباتی ندارد، روزی رحمانی است و روزی شیطانی، روزی به گروهی می‌پیوندد و روز دیگر با آنان قطع رابطه کرده و به گروهی دیگر می‌پیوندد. یک روز اقدام به کاری می‌کند و روز دیگر آن را رها می‌کند و کاری دیگر را در پیش می‌گیرد. چنانکه خدای متعال در وصف آنان فرموده است:
(نساء - ۱۴۳)
بین آنان سرگشته و مذبذب هستند، نه با اینان هستند و نه به آنان...
انسان مذبذب و سرگشته نه فرزند دنیاست، نه فرزند آخرت، بلکه در دنیا و آخرت زیانکار است.
ادامه دارد