۳۸ - حاجعلی کیا و سازمان کوک به روایت اسناد ساواک - سازمان کوک جزو فراماسونهاست ۱۳۹۷/۰۸/۰۴
حاجعلی کیا و سازمان کوک به روایت اسناد ساواک - ۳۸
رئیس ساواک کرمانشاه مطرح کرد:
سازمان کوک جزو فراماسونهاست
سپهبد حاجعلی کیا از اعضای تشکیلات فراماسونری بود و به همین دلیل در سازماندهی سازمان کوک نیز برخی از آموزه‌های تشکیلات‌های ماسونی را مدّ‌نظر قرار داد. به علتِ همین مشابهت‌ها بود که منوچهر هاشمی که در ساواک به مقام مدیرکلی اداره هشتم رسید، در سال 1344ش که ریاست ساواک خراسان را به عهده داشت، نوشت:
«موقعی که اینجانب رئیس ساواک کرمانشاه بودم، در محل شایع بود که سازمان کوک، که به‌وسیله تیمسار سپهبد کیا تشکیل گردیده، جزو فراماسونهااست.»
در جریانِ اولین ملاقاتِ رسمی اعضای کمیته مرکزی سازمان کوک با محمدرضا پهلوی، سپهبد کیا در جریانِ روابط و تعاملاتِ افراد در سازمان، بر «اصل برادری و برابری» تأکید کرد88 و در جریان نقل خاطرات خود پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در رابطه با چگونگیِ عضویت اسدالله علم در این سازمان، گفت:
«وقتی که آن روز علم خانه‌اش نشسته بود، رفتیم خانه‌اش؛ دید تمام استاندارهایش همه برادر هستند و او نمی‌دانست.»
در این سبک و سیاق، مراسم تحلیفِ اعضای پذیرفته شده در سازمان نیز، به عنوانِ «تشریفات برادری» مطرح می‌گردید؛ به همین علت بود که در گزارش ساواک در سال 1346ش، سازمان کوک، مترادف با «سازمان برادری» قلمداد شد.
اصطلاحِ دیگری که در سازمان کوک نسبت به اعضاء استعمال می‌گردید، «سربازانِ پارتیزانی» بود و اصول تشکیلاتی نیز، «اصول پارتیزانی» گفته می‌شد.
پس از حدود گذشت یک سال از سازماندهیِ جدید، از طرف کمیته مرکزی به کلیه کمیته‌های اصلی و فرعی ابلاغ گردید:
«در خاتمه تمام مراسلات رسمی یا خصوصی متبادله فیمابین خود، کلمه شاد کوک را به جای سلام آخر هر نامه ذکر کنند و نیز در مورد برخورد، رفته‌رفته خود را عادت دهند که به جای سلام و خداحافظی، کلمه شاد کوک را استعمال کنند.»
نمونه‌ای از اجرایِ این دستور که در مکاتبه سرلشکر نصرالله مقبلی با سپهبد کیا صورت گرفته، به این شرح است:
«همان‌طوری که دستور فرمودید، عمل خواهد شد. شاد کوک سرلشکر مقبلی»
در این سیستمِ «برادری»؛ عنوانِ سپهبد کیا که ریاست سازمان را به عهده داشت، «برادرِ معظم» و عنوانِ محمدرضا پهلوی «برادر اعظم» بود.
و یکی از آداب تشکیلاتی سازمان کوک در زمان درگذشت یکی از اعضاء، یک دقیقه ایستادن در سکو
بود:
«چون یکی از برادران کوک (آقای حاجی حسینی وکیلی مقیم سقز) فوت کرده بودند، برای شادی و احترام به روح فقید سعید حضار به مدت یک دقیقه به حال احترام ایستاده و سکوت کردند.»
استعداد نیرویی
تا قبل از تشکیل رسمیِ سازمان کوک در سال 1331ش،فعالیت‌های سازمانی سپهبد کیا در بین عشایر مرزنشین و بیشتر از همه، در منطقه تحت نفوذ خودش در کجور و کلارستاق و بهره‌گیری از باقی‌ماندگان حزب جنگل بود که در سال‌های میانی دهه بیست شمسی با هدف جمع‌آوری از فعالیت‌ها و تحرکات نیروهای شوروی در آن منطقه سازماندهی کرده بود.
پس از اینکه سازمان کوک در سال 1331ش، به صورت بخشنامه‌ای درون تشکیلاتی رسمیت یافت و در جریانِ کودتای 28 مرداد 1332ش ایفای نقش نمود، به وسیله 5 نفر از اعضایِ شناخته شده، که البته برخی از آنها مانند: موسی طوب و تقی خستو، برای تاریخ ناشناخته‌اند، در حضور محمدرضا پهلوی رسمیت یافت و از این پس به عضوگیری گسترده رجال نظامی و سیاسی پرداخت تا تحت نظر آنان، کمیته‌های اصلی و فرعی تخصصی تشکیل داده شود و به وظیفه‌ی اصلی سازمان، که جمع‌آوری پیرامون اهداف مختلف سیاسی و اجتماعی و گزارش به محمدرضا پهلوی بود، اقدام نماید.
در این موقع، افراد بسیاری به عضویت سازمان کوک درآمدند، که نام برخی از آنان که دارای شهرت سیاسی و اجتماعی بودند، به شرح زیر است:
الف. نظامی
سرلشگر سيدصادق اميرعزيزى، سرتیپ تیمور بختیار، سرتیپ ولی الله قرنی، سرتیپ یاوری، سرهنگ معتضد، تیمسار سرلشکر هدایت گیلانشاه، سرتیپ حسن علوی کیا، سرهنگ عبدالعلی منصورپور، سرتیپ نعمت‌الله نصیری، سرتیپ معزی، سرتیپ عبدالمجید نصراللهی، سرهنگ ستاد فرزانه، سرهنگ دیلمی، سرهنگ حسن زنگنه، سرتیپ اسمعیل ریاحی، سرهنگ غلامعلی اویسی، سرهنگ شهربانی مشکواتی (برادر مشکوات السلطان)، سرلشکر نصرالله مقبلی، سرتیپ محمد کمال، تیمسار کافی، رئیس دایره عشایر و ایلات، تیمسار سرلشکر فضل‌الله همایونی، سرتیپ اسماعیل حاتمیان، سرتیپ محمد خاکسار و ... بسیاری دیگر
«موقعی که اینجانب رئیس ساواک کرمانشاه بودم، در محل شایع بود که سازمان کوک، که به‌وسیله تیمسار سپهبد کیا تشکیل گردیده، جزو فراماسونهااست.»
در جریانِ اولین ملاقاتِ رسمی اعضای کمیته مرکزی سازمان کوک با محمدرضا پهلوی، سپهبد کیا در جریانِ روابط و تعاملاتِ افراد در سازمان، بر «اصل برادری و برابری» تأکید کرد88 و در جریان نقل خاطرات خود پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در رابطه با چگونگیِ عضویت اسدالله علم در این سازمان، گفت:
«وقتی که آن روز علم خانه‌اش نشسته بود، رفتیم خانه‌اش؛ دید تمام استاندارهایش همه برادر هستند و او نمی‌دانست.»
در این سبک و سیاق، مراسم تحلیفِ اعضای پذیرفته شده در سازمان نیز، به عنوانِ «تشریفات برادری» مطرح می‌گردید؛ به همین علت بود که در گزارش ساواک در سال 1346ش، سازمان کوک، مترادف با «سازمان برادری» قلمداد شد.
اصطلاحِ دیگری که در سازمان کوک نسبت به اعضاء استعمال می‌گردید، «سربازانِ پارتیزانی» بود و اصول تشکیلاتی نیز، «اصول پارتیزانی» گفته می‌شد.
پس از حدود گذشت یک سال از سازماندهیِ جدید، از طرف کمیته مرکزی به کلیه کمیته‌های اصلی و فرعی ابلاغ گردید:
«در خاتمه تمام مراسلات رسمی یا خصوصی متبادله فیمابین خود، کلمه شاد کوک را به جای سلام آخر هر نامه ذکر کنند و نیز در مورد برخورد، رفته‌رفته خود را عادت دهند که به جای سلام و خداحافظی، کلمه شاد کوک را استعمال کنند.»
نمونه‌ای از اجرایِ این دستور که در مکاتبه سرلشکر نصرالله مقبلی با سپهبد کیا صورت گرفته، به این شرح است:
«همان‌طوری که دستور فرمودید، عمل خواهد شد. شاد کوک سرلشکر مقبلی»
در این سیستمِ «برادری»؛ عنوانِ سپهبد کیا که ریاست سازمان را به عهده داشت، «برادرِ معظم» و عنوانِ محمدرضا پهلوی «برادر اعظم» بود.
و یکی از آداب تشکیلاتی سازمان کوک در زمان درگذشت یکی از اعضاء، یک دقیقه ایستادن در سکو
بود:
«چون یکی از برادران کوک (آقای حاجی حسینی وکیلی مقیم سقز) فوت کرده بودند، برای شادی و احترام به روح فقید سعید حضار به مدت یک دقیقه به حال احترام ایستاده و سکوت کردند.»
استعداد نیرویی
تا قبل از تشکیل رسمیِ سازمان کوک در سال 1331ش،فعالیت‌های سازمانی سپهبد کیا در بین عشایر مرزنشین و بیشتر از همه، در منطقه تحت نفوذ خودش در کجور و کلارستاق و بهره‌گیری از باقی‌ماندگان حزب جنگل بود که در سال‌های میانی دهه بیست شمسی با هدف جمع‌آوری از فعالیت‌ها و تحرکات نیروهای شوروی در آن منطقه سازماندهی کرده بود.
پس از اینکه سازمان کوک در سال 1331ش، به صورت بخشنامه‌ای درون تشکیلاتی رسمیت یافت و در جریانِ کودتای 28 مرداد 1332ش ایفای نقش نمود، به وسیله 5 نفر از اعضایِ شناخته شده، که البته برخی از آنها مانند: موسی طوب و تقی خستو، برای تاریخ ناشناخته‌اند، در حضور محمدرضا پهلوی رسمیت یافت و از این پس به عضوگیری گسترده رجال نظامی و سیاسی پرداخت تا تحت نظر آنان، کمیته‌های اصلی و فرعی تخصصی تشکیل داده شود و به وظیفه‌ی اصلی سازمان، که جمع‌آوری پیرامون اهداف مختلف سیاسی و اجتماعی و گزارش به محمدرضا پهلوی بود، اقدام نماید.
در این موقع، افراد بسیاری به عضویت سازمان کوک درآمدند، که نام برخی از آنان که دارای شهرت سیاسی و اجتماعی بودند، به شرح زیر است:
الف. نظامی
سرلشگر سيدصادق اميرعزيزى، سرتیپ تیمور بختیار، سرتیپ ولی الله قرنی، سرتیپ یاوری، سرهنگ معتضد، تیمسار سرلشکر هدایت گیلانشاه، سرتیپ حسن علوی کیا، سرهنگ عبدالعلی منصورپور، سرتیپ نعمت‌الله نصیری، سرتیپ معزی، سرتیپ عبدالمجید نصراللهی، سرهنگ ستاد فرزانه، سرهنگ دیلمی، سرهنگ حسن زنگنه، سرتیپ اسمعیل ریاحی، سرهنگ غلامعلی اویسی، سرهنگ شهربانی مشکواتی (برادر مشکوات السلطان)، سرلشکر نصرالله مقبلی، سرتیپ محمد کمال، تیمسار کافی، رئیس دایره عشایر و ایلات، تیمسار سرلشکر فضل‌الله همایونی، سرتیپ اسماعیل حاتمیان، سرتیپ محمد خاکسار و ... بسیاری دیگر