پرسش: گناهانی که از انسان سرمی‌زند و بدون توبه در رفتار فردی و اجتماعی او استمرار می‌یابد، چه آثار و تبعاتی را در حیات او و عالم هستی به دنبال دارد؟
پاسخ:در بخش نخست پاسخ به این سؤال پاسخ اجمالی و تفصیلی آن شامل: آثار عام گناهان در عالم هستی و حیات انسان مطرح شد. اینک در ادامه دنباله مطلب را پی می‌گیریم.
آثار خاص گناهان
1-گناهانی که نعمت‌ها را تغییر می‌دهد
خداوند آنچه از نعمت‌ها در زمین و آسمان است برای بهره‌برداری انسان آفریده است: «هو الّذی خلق لکم ما فی الارض جمیعاً» او خدایی است که آنچه در زمین است همه را برای شما (انسان‌ها) آفریده است (بقره- 29) و گاه نعمت‌های ویژه را نیز به انسان عنایت می‌کند. ولی گاه این نعمت‌ها را از انسان می‌گیرد نه به‌خاطر اینکه نعوذبالله خزانه الهی تمام شده باشد، که تمام شدنی نیست، و نه بخاطر بخل و امثال آنکه ذات پاک او از هر عیب و نقصی مبرّا و منزه است. بلکه گناهی و یا گناهانی از انسان صادر می‌شود که نعمت‌ها را از انسان می‌گیرد و یا تغییر می‌دهد، حال باید دید که کدام گناهان است که نعمت‌ها را تغییر می‌دهد و یا از انسان می‌گیرد.
محمد‌بن‌‌علی‌بن‌الحسین از احمد‌بن‌الحسن تا می‌رسد به ابی‌خالد کابلی و او می‌گوید: سمعت زین‌العابدین علی‌بن‌الحسین(ع) یقول: الذّنوب الّتی تغیّر النّعم: از امام زین‌العابدین شنیدم که همیشه می‌فرمود:گناهانی که نعمت‌ها را تغییر می‌دهد (چهار تا است که) عبارت باشد از:
الف) ظلم و ستم کردن به مردم
البغی علی النّاس؛ ظلم و ستم کردن بر مردم(نعمت‌ها را تغییر می‌دهد) لذا حکومت و سلطنت با کفر پیشگی دوام می‌آورد ولی با ظلم و ستم پیشگی دوام نخواهد آورد. (نهج‌البلاغه- خطبه224) خصوصاً ظلم در حق افرادی که پناهی جز خداوند ندارد به سرعت برق، آه مظلوم می‌گیرد و نعمت را تغییر می‌دهد.(اصول کافی، ج2،‌ ص331)
ب) ترک عادت نیک
الزّوال عن العادهًْ  فی الخیر؛ از دست دادن عادت به کار خیر و نیک گاه انسان عادت‌های خوبی دارد، مانند کمک به فقرا، عادت به خواندن قرآن و دعا و نماز شب، ترک این عادات نیک که به راحتی به دست نیامده نعمت‌ها را از انسان می‌گیرد و یا تغییر می‌دهد.
ج) ترک اختیار معروف
واصطناع المعروف؛ از دست دادن اختیار عمل معروف (و شناخته شده نزد عقل و شرع) ممکن است مراد ترک عادت اختیار معروف و عمل شناخته شده در نزد عقل و شرع باشد، شاید مقصود این است که امر به معروف نکند و خود بدان عمل ننماید.
د) کفران نعمت
وکفران النّعم؛ کفران نعمت نمودن. خداوند نعمتهای بیشماری به ما داده است از نعمت بعثت و امامت گرفته تا نعمت‌های عادی و معمولی همچون سلامتی، عقل، انواع خوردنی‌ها و پوشیدنی‌ها. کفران این نعمت‌ها نیز تغییر نعمت و یا زوال آن را به دنبال خواهد داشت.
ه‍) شکر نعمت نکردن وترک الشّکر؛ترک شکر (نعمت).
برترین شکر آن است که انسان نعمت را در مسیر خودش به کار ببرد و ترک آن به این است که در غیر مسیر صحیح استفاده کند، مثلاً جوانی را در مسیر گناه و فساد، مال را در مسیر حرام و لهو و لعب و..به کار برد.
در ادامه حضرت سجاد (ع) به آیه قرآن استناد نموده: قال الله تعالی انّ الله لایغیّر ما بقومٍ حتّی یغیّروا ما بانفسهم؛خداوند نعمت‌های خود را تغییر نمی‌دهد مگر آنکه مردم (بر اثر اعمال و رفتار و اندیشه ناسالم) در خود تغییر بوجود آورند.(رعد-11) (وسائل الشیعه،‌ ج11، ص 519)
استاد مطهری در ذیل آیه الیوم یئس الذین.... واخشون می‌گوید: فلا تخشوهم دیگر از ناحیه آنها بیمی نداشته باشید واخشون، از من بترسید. بعد از اینکه دینتان از بین برود یا ضعیف شود و هرچه که بر سرتان بیاید، باید از من بترسید از من بترسید یعنی چه؟ مگر خدا دشمن دین خودش است؟ نه! این آیه همان مطلبی را می‌گوید که در آیات زیادی از قرآن به صورت یک اصلی اساسی هست راجع به نعمتهایی که خداوند بر بنده‌اش تمام می‌کند، می‌فرماید: ان الله لایغیّر ما بقومٍ حتّی یغیّروا ما بانفسهم (همان) یا ذلک بانّ الله لم یک مغیّراً نعمهًًْ انعمها علی قومٍ حتّی یغیّروا ما بانفسهم.(انفال- 53)
مضمون اینست: خداوند هر نعمتی را که بر قومی ارزانی بدارد، آن نعمت را از آنها نمی‌گیرد مگر وقتی که آن مردم خودشان را از قابلیت بیندازند یعنی مگر اینکه آن مردم خودشان به دست خودشان بخواهند آن نعمت را ذایل کنند. این مطلب اساساً یک اصل اساسی در قرآن مجید است.(امامت و رهبری، شهید مطهری، ص 133)
ادامه دارد