پرسش:چرا مردم کوفه تا این اندازه از خود چهره متفاوت و متلونی نشان دادند و ظرف مدت کوتاهی مواضع مختلف و متناقضی نسبت به امام حسین(ع) اتخاذ کردند؟

پاسخ:همیشه برای تحلیل‌گران تاریخ نهضت امام حسین این سؤال مطرح بوده است که کوفیان چگونه مردمانی بودند که با شور و شوق فراوان، تنها ظرف مدت کوتاهی، نامه‌های حماسی و پرشور فراوانی، در دعوت از امام حسین نگاشتند و حدود بیست هزار نفر با شوق فراوان با مسلم بن عقیل نماینده آن حضرت، بیعت کردند و حدود چهار هزار نفر در حرکت برای محاصره قصر عبیدالله بن زیاد (به منظور آزادی هانی بن عروه)، مسلم را همراهی کردند. اما تنها پس از چند ساعت، همگی از اطراف مسلم پراکنده شدند و او را یکه و تنها و غریب، در کوچه‌های کوفه در حالی که حیران و سرگردان و شگفت‌زده از این مردم بی‌وفا بود، رها ساختند.
در پاسخ این پرسش باید گفت: گرچه هنوز ناگشوده‌های فراوانی در این زمینه وجود دارد، اما می‌توان به طور اجمال علل عمده این رویگردانی را در چند عامل خلاصه کرد:
1- ویژگی‌های منفی روحی و روانی.
2- ساختار اجتماعی قبیلگی ناهمگون
3- ساختار اقتصادی
پیشاپیش باید توجه داشت که اولاً ویژگی‌های منفی یاد شده از آن همه کوفیان نبود، بلکه غالباً چنین بودند. اما چون در عمل، این اوصاف منفی خود را در این شهر بروز داد، منتسب به همه مردم این شهر شد.
ثانیاً این ویژگی‌ها تنها خود را در مقاطعی خاص بروز می‌داده و چه بسا در زمان‌های دیگر در میان کوفیان به این صفت برخورد نکنیم. در هر حال مهم‌ترین علل روی‌گردانی را به قرار زیر می‌توانیم بشماریم:
1- ویژگی‌های منفی روحی و روانی
الف) غلبه خستگی از جنگ و عافیت‌طلبی
هسته اولیه جمعیت کوفه را مردمانی تشکیل می‌دادند که برای جنگ با امپراتوری قدرتمند ایران از شبه جزیره عربستان به سوی مرزهای ایران سرازیر شده بودند. همچنین این شهر نخست به صورت پادگان و مرکز نظامی تأسیس شد و مجاهدان را در خود جای داد. آنها با ابتدایی‌ترین سلاح‌ها در مقابل سپاه تا دندان مسلح ایران با شجاعت تمام جنگیدند و در معرکه‌هایی همانند قادسیه، نهاوند و جلولا سپاهیان ایرانی را شکست دادند و سرانجام این امپراتوری قدرتمند را به ورطه سقوط کشانیدند. حضرت علی در هنگام حرکت به سمت بصره، وقتی کوفیان در «ذی‌قار» به او پیوستند، به آنها خوشامد گفته و شجاعت آنان را در شکستن شوکت ابر قدرت آن زمان یادآور شدند. کوفیان در جنگ جمل و صفین تا پیش از جریان حکمیت، و نیز جنگ نهروان، شجاعانه به یاری آن حضرت آمده و موفقیت‌هایی را برای آن حضرت و سرافرازی‌هایی را برای عراقیان فراهم آوردند. ایمان و حمیت دینی آنها چنان بود که آن حضرت قبل از جنگ جمل، علت کمک خواستن خود از کوفیان را ایمان آنان که در محبت و دوستی آنان با خدا و رسولش جلوه‌گر شده عنوان فرمود. (تاریخ الامم والملوک، طبری، ج 4، ص 477)
ادامه دارد