امام سجّاد(علیه‌السّلام) درباره‌ زید یک قضاوتی دارد ـ چون عرض کردیم که مسئله‌ شهادت زید(علیه‌السّلام) در خاندان پیغمبر‌(صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) مثل شهادت امام حسین(علیه‌السّلام) یک مطلب معروفی بود، همچنانکه همه‌ خاندان پیغمبر(علیهم‌السّلام) می‌دانستند که حسین‌بن ‌علی‌(علیه‌السّلام) شهید خواهد شد و رسالت تاریخی او کشته شدن به این صورت است که پیغمبر‌(صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) خبر داده بودند. همین‌طور همه می‌دانستند که یک «زید»نامی از فرزندان امام سجّاد(علیه‌السّلام) شهید خواهد شد، یک قضیّه‌ معروف و مشهوری بود و همه در خاندان پیغمبر می‌دانستند ـ وقتی‌که خداوند متعال زید(علیه‌السّلام) را به امام سجّاد(علیه‌السّلام) داد و این فرزند متولّد شد، امام سجّاد(علیه‌السّلام) خودشان می‌فرمایند: «من قرآن را باز کردم (همین‌طور یک تفاُّلی راجع به این بچّه خواسته بودند به قرآن بزنند که قرآن درباره‌ این بچّه چه می‌گوید، نه اینکه حالا اسمش را چه بگذاریم که معروف و معمول ما است) دیدم که این آیه آمد: «انّ الله اشترى من المؤمنین انفسهم و اموالهم بانّ لهم الجنّة یقاتلون فی سبیل اللّه فیقْتلون و یقتلون.»1 همین آیه‌ معروفی که همه‌ شما می‌دانید که «خدای متعال معامله می‌کند با مؤمنین، جان و مالشان را می‌خرد و در مقابل بهشت می‌دهد و این معامله به این صورت انجام می‌گیرد که این‌ها در میدان جنگ داخل می‌شوند، می‌کُشند تا کُشته می‌شوند.» امام سجّاد(ع) می‌فرماید که تا این آیه در قرآن آمد، فهمیدیم که این بچّه همان زیدی است که پیغمبر می‌فرموده، چون دیدم که این آیه دارد گواهی می‌دهد که این بچّه در راه خدا شهید خواهد شد، یک شهید در راه خداست، یک فدایی راه خدا و راه دین است. تا این آیه آمد فهمیدم پس این همان زیدی است که پیغمبر‌(صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) خبر داده بود، لذا اسمش را گذاشتم زید، اصلاً اسم زید به‌مناسبت این است که پیغمبر‌(صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌فرمود که از فرزندان او کسی می‌آید نامش زید خواهد بود و این در گوش امام سجّاد(علیه‌السّلام) بود، وقتی بچّه به دنیا آمد و امام فهمید که این همان بچّه است، اسمی که پیغمبر خبر داده بود را روی او گذاشت.2
یک روایت دیگر یادم آمد امّا قبل از آن، این را مقدّمتاً بگویم؛ چون به این بزرگوار خیلی ظلم شده، می‌خواهم بدانید که به چه چهره‌های موجّهی از تاریخ اسلام چه ستم‌هایی رفته و بدانید که چرا این ظلم را کرده‌اند؛ چون به نظر آنها بناست ما به رفتار امام صادقِ(ع) تحریف‌شده‌ای که پیش منصور می‌رود می‌گوید که تو مثل ایّوب و مثل یعقوبی، تمسّک کنیم!3 بنابراین اگر یک زیدی هم وجود داشته باشد که ممکن است بعضی هم به رفتار او تمسّک کنند، لذا زید(علیه‌السّلام) همیشه در طول تاریخ از نظرها ساقط شده. می‌خواهیم زید را بشناسیم.
این روایت دیگر را هم از پیغمبر بشنوید: پیغمبر‌(صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) به زیدبن حارثه _ که فرزندش اُسامه همان فرمانده‌ جوانی است که در احتضار پیغمبر‌(صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) مأمور بود لشکر را بردارد برود به جنگ روم، برود به‌طرف روم شرقی _ می‌فرمود: «من تو را دوست می‌دارم‌ای زید! به‌خاطر اینکه همنامی با زیدی که از نسل حسین(ع) خواهد آمد و در راه خدا شهید خواهد شد.» این هم یک روایت دیگر از پیغمبر‌(صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله).
به‌هرحال زید(علیه‌السّلام) با این مقدّمات در خاندان پیغمبر به دنیا  آمد، جوانی است در حدود سنین عمری امام صادق(علیه‌السّلام) یعنی برادرزاده‌اش، سنّش با امام صادق‌(صلوات‌الله‌علیه) در یک حدود بوده. در زمانی که امام باقر(علیه‌السّلام) برادر بزرگ و بزرگوارش در دنیا بود گاهی درباره‌ زید صحبت می‌شد و امام باقر(علیه‌السّلام) گاهی چشمش پر از اشک می‌شد _ این جنبه‌ عاطفی قضیّه است _ و می‌گفت گویا می‌بینم که او را کشته‌اند و بر دار آویخته‌اند و در کُناسه‌4 کوفه همه‌ مردم بدنش را دارند می‌بینند. این روایات نشان می‌دهد که برای خاندان پیغمبر‌(صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) مسلّم است که این جوان آخر شهید خواهد شد و خودش هم می‌دانست.
پانوشت‌ها:
1- سوره‌ توبه، بخشی از آیه‌ 111. «در حقیقت خداوند از مؤمنان جان و مالشان را به [بهای] اینکه بهشت برای آنان باشد، خریده است؛ همان کسانی که در راه خدا می‌جنگند و می‌کُشند و کشته می‌شوند...»
2- السّرائر الحاوی لتحریر الفتاوی (و المستطرفات)، ابن‌ادریس حلّی، ج‏3، ص 638.
3- ایشان در گفتار مربوط به امام صادق(ع) به‌صورت مشروح و مستند، ضعف این روایت را اثبات می‌نمایند. مقصود معظّمٌ‌له این است که چون چنین شخصیّت‌هایی الگوی دیگران خواهند بود، برای حاکمان ظالم بهترین گزینه این است که ایشان را از نظرها ساقط نمایند.
4- کُناسه: نام محلّی در کوفه.