پرسش‌ و پاسخ‌

از محضر آیت‌الله‌ بهجت(ره)

 آنچه در پیش‌رو دارید منتخبی از توصیه‌ها و پاسخ‌های کتبی آیت‌الله بهجت به مشتاقان معارف اهل‌بیت(علیهم‌السلام) در موضوعات نماز، امام زمان(عج) و امور اخلاقی و خودسازی است که آن را به نقل از کتاب به سوی محبوب  تقدیم خوانندگان عزیز می‌کنیم.
***
* اجمالاً بفرمایید حضور قلب چگونه حاصل می‌شود؟
ـ بسمه‌تعالی، اگر مقصود حضور قلب [در نماز] است، با نوافل و عبادات مستحبه تحصیل می‌شود و از آن جمله تبدیل فرادئی به جماعت است و تحصیل حضور قلب به این می‌شود که در اوقات غفلت به خودش فشار نیاورد و در اوقات حضور اختیاراً آن را از دست ندهد.
* اینجانب می‌خواهم به مقامات عالی برسم چه کنم؟
ـ بسمه‌تعالی، تعجب است از بعضی از فضلا که نعمت بالاتر و سهل‌تر، میسور آنها است، [با این‌ حال] تعقیب می‌نمایند از نعمت پایین‌تر و صعب و مشکل؛ «أ تستبدلون الذی هو أدنی بالذی هو خیر؛ آیا آنچه پست‌تر است را با آنچه بهتر است جایگزین می‌کنید»؛ مثلاً «الصلوهًْ معراج المؤمن؛ نماز معراج مؤمن است» و راه آن، میسور همه است، [لکن] منصرفند از این عروجِ در نماز با سهولتش و تفحص می‌نمایند از مرتبه‌ای که به آن نمی‌رسند.
* لطفاً دستورات عملی بدهید تا عمل نمایم و به لطف الهی به درجات عالیه نائل شوم؟
ـ بسمه‌تعالی، عنه (صلی‌الله علیه و آله): «ألا أخبرکم بدائکم ودوائکم، داؤُکم الذّنوب ودواؤُکم الإستغفار؛] پیامبر(ص) فرمود [آیا خبر ندهم شما را به دردها و دواهایتان: درد شما گناه و دوای شما استغفار است»، کلمه «أستغفرالله» را تا می‌توانید از روی اعتقاد کامل، صمیمانه، با التزام به لوازم حقیقیه معلومه‌اش، تکرار‌نمایید.
* اینجانب تصمیم دارم که به خداوند، قرب پیدا کنم و سیروسلوک داشته باشم، راه آن چیست؟
ـ بسمه‌تعالی، چنانچه طالب، صادق باشد، «ترک معصیت» کافی و وافی است برای تمام عمر، اگرچه هزار سال باشد.
* اینجانب تصمیم دارم که قرب الهی پیدا کنم، لطفاً مرا راهنمایی فرمایید؛ آیا این کار نیاز به استاد دارد؟
ـ  بسمه‌تعالی، استاد، علم است و معلم واسطه است؛ عمل به معلومات بنمایید و معلومات را زیر پا نگذارید کافی است؛ «مَنْ عَمِلَ بما عَلِمَ، وَرّثَهُ الله عِلْمَ مالایعْلم» «والذین جاهدوا فینا لنهدینهم سبلنا». اگر دیدید نشد، بدانید نکرده‌اید. ساعتی در شبانه‌روز مخصوص علوم دینیه بنمایید.
* دستورالعملی جهت دفع صفات کریهه نفسانی و حضور قلب در نماز مرقوم بفرمایید؟
ـ بسمه‌تعالی، اصلاح نماز مستلزم اصلاح ظاهر و باطن و دوری از منکرات ظاهریه و باطنیه است؛ و از راه‌های اصلاح نماز توسل جدی در حال شروع به نماز به حضرت ولی‌عصر(عج)است؛ «و بکم تقبل الطاعه المفترضه».
* مدتی است شیطان و هوای نفس در تزکیه بطن و لسان، کم‌خوری، کم‌گفتن و کم‌خوابیدن اذیتم می‌کند، برای رفع این معایب چه کنم؟
ـ  بسمه‌تعالی، گوی سبقت را نمازشب‌خوان‌ها ربودند مخفیانه.
ترتیبی برای تقلیل طعام ذکر می‌شود ان‌شاءالله: هرچه را که قصد دارید بخورید، اول جدا‌ نمایید مثلاً در سینی جداگانه و قناعت هم نکنید، آن وقت فقط از آن میل کنید. این را باید عمل‌نمایید تا معلوم گردد.
* چندی است که اسیر محبت به شخصی شده‌ام و عنان از کفم ربوده شده، چه کنم؟
ـ عاقل، به اکمل و اجمل و انفع و ادوم محبت پیدا می‌کند و ‌ترجیح می‌دهد محبت او را بر محبت غیر؛ با اینکه محبت اکمل، دافع شرور و بلیات است، به‌خلاف محبت غیر.
* برای رفع سوءظن چه کنیم؟
ـ سوءظن به اعدی‌الاعداء که دشمن داخلی و نفس است، شاغل(مشغول‌کننده) و مانع از سوءظن به غیر است.
* گاهی اوقات در عبادات ریا می‌کنم و بعداً سخت رنج می‌برم، علاج آن چیست؟
ـ بسمه‌تعالی، علاج این است که ریا بکند، ولی اگر در مقابل شاه و گداست، ریا برای شاه بکند؛ فافهم إن کنت من أهله.
* برای رفع تنبلی و کسالت در عبادات چه باید کرد؟
ـ در اوقات نشاط، مشغول به عبادت مستحبه شوید؛ و در اوقات کسالت، اقتصار بر واجبات ‌نمایید.
* در نماز شب و سحرخیزی قدری کسل هستم، لطفاً راهنمایی فرمایید؟
ـ بسمه‌تعالی، کسالت در نماز شب به این رفع می‌شود که بنا بگذارید هر شبی که موفق [به خواندن آن] نشدید، قضای آن را به‌جا بیاورید.
* شخصی که ایمان بسیار ضعیف دارد، چگونه اراده را قوی کند تا هر کاری را انجام ندهد و حتی بتواند از کارهایی که خارج از اختیار است جلوگیری کند؟
ـ بسمه‌تعالی، آنچه در تحت اختیار اوست، اختیاراً خلاف رضای خدا را به‌جا نیاورد؛ همین راه نجات است.
* بهترین ذکر، چه ذکری است؟
ـ بالاترین ذکر به‌نظر حقیر، «ذکر عملی» است؛ یعنی «ترک معصیت در اعتقاد و در عمل»؛ همه چیز محتاج به این است و این محتاج به چیزی نیست و مولد خیرات است.
* چگونه می‌توانم پاک و طاهر شوم، در حالی‌که قبلاًً به انجام معاصی کبیره مبتلا بودم، البته پشیمان هستم، چگونه می‌توانم اثرات سوء گناهان گذشته را از خود دور کنم؟
ـ بسمه‌تعالی، «التائب من الذنب کمن لا ذنب له؛ توبه‌کننده از گناه مانند کسی است که گناهی ندارد» باید توبه حقیقیه را با تمام لوازمش عملی‌نماییم تا آثار معاصی بالکلیه رفع شود.
* با نذر و قسم، تصمیمات اخلاقی می‌گیرم، بعد از مدتی عزمم سست می‌شود و شکست می‌خورم، چه کنم؟
ـ یک دقیقه خود را در یاد خدا دیدید، اختیاراً خود را منصرف ننمایید و به انصراف و غفلت غیراختیاری اهمیت ندهید.
* زیاد مرتکب معاصی می‌شوم و هرچه تلاش می‌کنم، موفق نمی‌شوم.
ـ  بسمه‌تعالی، نقل شده از أحدالحسینین (یعنی الخلیلی و النوری) که برای این مقصود، حمد و سوره، اهدا شود برای مدفونین از مؤمنین و مؤمنات در مشاهد ثمانیه مشرفه: «حرمین شریفین»، «نجف‌اشرف»، «کربلای مشرفه»، و «الکاظمیه المشرفه» و «سامراء المشرفه» و «المشهد‌الرضوی المشرف» و «قم المشرفه» و حمد و سوره برای مدفونین در سائر مشاهد مشرفه.
* به‌نظر جنابعالی در چه شرایطی دعا مستجاب است؟
ـ بسمه‌تعالی، شرط استجابت دعا‌ ترک معصیت است؛ [خداوند متعال می‌فرماید:] «أوفوا بعهدی أُوف بعهدکم؛ وفا کنید به عهد من تا من نیز به عهد با شما وفا کنم»، «فاذکرونی أذکرکم؛ یاد کنید مرا تا یاد کنم شما را» و «أدعونی أستجب لکم؛ بخوانید مرا تا اجابت کنم شما را» گاهی مصلحت در غیرتعجیل است و گاهی مصلحت در تبدیل به احسن است؛ داعی(دعا‌کننده) خیال می‌کند مستجاب نشده است و اهل یقین می‌فهمند.
* چند سال است که در کارهایم دچار مشکل می‌شوم که راه‌ها به رویم بسته می‌شود، از جمله در زمینه‌ اشتغال و ازدواج و هرچه از خدا طلب یاری می‌کنم، راه مساعدی گشوده نمی‌شود؟
ـ بسمه‌تعالی، زیاد از روی اعتقاد کامل بگویید: «أستغفرالله»، هیچ چیز شما را منصرف نکند غیراز ضروریات و واجبات تا کلیه ابتلائات رفع شود، بلکه بعد از رفع آنها هم بگویید، برای اینکه امثال آنها پیش نیاید. و اگر دیدید رفع نشد، بدانید یا ادامه نداده‌اید، یا آنکه با اعتقاد کامل نگفته‌اید. والله‌العالم.
* ‌اشک چشم را چگونه همیشگی کنیم و چگونه آن را زیاد کنیم که پس از مقدار کمی‌گریستن خشک نشود؟
ـ بسمه‌تعالی، خشک نشدن مطلوب نیست،‌گریه کردن مطلوب است از خوف خدا و شوق به لقای خدا و از مصائب دوستان خدا.
* برای خواب‌های بد و کابوس چه مرقوم می‌فرمایید؟
ـ بسمه‌تعالی، سوره‌هایی که با «قل» شروع می‌شود در وقت خواب بخواند و علاوه‌بر آن دعایی که در جنات‌الخلود نقل کرده‌اند، که اولش این است: «سبحان‌الله ذی‌الشأن دائم السلطان...»
را بخواند.
* برای درمان عصبانیت چه کنیم؟
ـ با عقیده کامل زیاد «صلوات» فرستادن.
* اینجانب به وسواس مبتلا هستم، لطفاً جهت برطرف شدن آن، مرا راهنمایی فرمایید؟
ـ بسمه‌تعالی اِکثار تهلیل، علاج وساوس است. [یعنی زیاد گفتن «لااله‌الاالله»]