گریه از خوف پروردگار
کانَ فی وَصیَّهًِْ النَّبِیِّ (صَلَّى اللهُ عَلَیهِ وَ آلِهِ) لِعَلیٍّ (ع) [اَن قالَ: یا عَلیُّ]... وَ علیک بکثره البکاء من خشیه الله‌تعالی(1) یکی از وصایایی که نبی مکرم (صلّی ‌الله ‌علیه ‌و آله‌ ) به امیرالمؤمنین(ع) فرمودند: زیاد‌گریستن از خشیت الهی است. گریستن یک حالتی است در انسان که معلول یک فعل و انفعالات درونی است.‌گریه کردن به زور فایده‌ای ندارد. آن‌گریه‌ای که ناشی باشد از تصور یک حقیقتی که مهم‌ترین این حقایق این است که انسان خود را در مقابل خدای متعال احساس کند و از عظمت الهی، از کبریای الهی در او حالتی از خضوع و خشوع و تذلل به وجود بیاید که موجب بشود که‌اشک انسان جاری بشود. آن حالت دگرگونی قلبی در انسان که موجب می‌شود‌اشک جاری بشود، این را باید انسان به وجود بیاورد.
راهش هم همین توجه به خدای متعال است. در نماز، در دعا اگر چنانچه انسان احساس  کند که در مقابل خدای متعال قرار گرفته است، این احساس حضور در محضر الهی انسان را متغیر می‌کند.‌اشک را جاری می‌کند. حضور قلب در نماز خاصیتش این است. حضور قلب هم البته فقط این نیست که انسان کلمات نماز را در ذهن خودش معنا کند. بلکه احساس حضور در مقابل پروردگار بکند و احساس اینکه دارد با خدای متعال حرف می‌زند این احساس است که در انسان آن حالت خشوع را به وجود می‌آورد  و این حالت خشوع منتهی می‌شود به بکاء. غالباً‌ این جور است. بزرگان این جور توصیه می‌کردند که آنچه مهم  است این است که توجه کنید که تعمد در خروج از حضور در نماز حاصل نشود. یعنی عمداً ذهنتان را به جایی نبرید. گاهی انسان در حال نماز به طور طبیعی از حالت توجه بیرون می‌آید که خیلی اوقات اختیاری نیست. البته اگر انسان بتواند از تفرق ذهن خودش در اوقات شبانه‌روز مانع بشود و متوجه و متذکر الهی باشد این حالت، حالت ذکر در نماز بیشتر برای انسان فراهم خواهد شد. طبعاً در حال نماز عطف توجه از نماز و از توجه الی الله برای ما حاصل می‌شود. به مجرد اینکه توجه کردیم که ذهن ما منصرف شده، ذهن را برگردانیم به سمت حضور. همین مطلوب است که بزرگان این جوری به ماها و امثال ماها توصیه می‌کردند. به هر حال اگر چنانچه این حالت توجه به وجود بیاید آن وقت دنباله‌اش این بکاء هم هست. این حالت بکاء که ناشی از آن خشیت هست به طور طبیعی عارض می‌شود.
شرح حدیث در ابتدای درس خارج فقه، ۱۳۹۲/۰۶/۱۷
ــــــــــــــــــــــ
۱) کافی، ج ۸، ص ۷۹.
* پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب