۷۷ - شهيد مطهرى : نقش پنهان و منفی «نیروی عادت» در رفتار انسان‌ها ۱۴۰۱/۱۱/۱۵
در ميان نيروهاى حاكم بر وجود انسان شايد هيچ نيرويى به‌اندازه عادت قوى نيست.
وقتى كه انسان روحيه مردم را بشكافد مىبيند آنچه كه حكومت بيشترى بر روحيه مردم دارد عادات است.
آنوقت عادات، عقل انسان را هم تحت تأثير قرار مى دهد، يعنى عقلش را براى توجيه عادتش به‌کار می‌گیرد.
من اين را دقيقاً تجربه كرده‌ام. اگر يك امر مذهبى براى مردم عادت شده باشد،چنان‌که انسان صد تا دليل قاطع از نصّ قرآن و صدها حديث مسلّم براى مردم بياورد، بگويد قرآن اين را مىگويد، امام جعفر صادق اين را مىگويد، امام باقر اين را مىگويد، همه ائمه اين را گفتهاند، اين هم كلماتشان، برو بگرد، اگر غير اين تو چيزى پيدا كردى! قبول نمى‌كند.
نمى‌گويد كه من قرآن يا حديث را قبول ندارم ولى كوشش مىكند اينها را بهگونهاى توجيه و تأويل كند.
قرآن هم روى اين قضيه خيلى تكيه دارد.قرآن در توجيه مذهب شرك هميشه روى مسئله عادت و تقليد ازگذشتگان و نياكان [تأكيد دارد.]
من در قرآن، كاوش و مطالعه كردم، ديدم يكى از آن مسائلى كه همه پيامبران با آن رو‌به‌رو بودهاند عادات و تقليدات است.
* مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى
(فلسفه تاریخ 4-1)؛ ج15؛ صص946-945
با تلخیص و ویرایش جزئی