۳۲ - آیت‌الله سید حسن عاملی: تضییع حقوق عامه و عواقب آن (بخش اول) ۱۴۰۲/۰۳/۰۶
آیت‌الله سید حسن عاملی
در روزگاری به سر می بریم که سقوط اخلاقی و بی مبالاتی درحقوق و حرمت انسان ها در عالم و ارتکاب رذایل اخلاقی بیش از بیش خود را نشان می دهد و گروه هایی از انسان ها در این کره خاکی به یمن! پیشرفت‌های رسانه ای و فضای مجازی در دریای غفلت غرق شده‌اند و با اعمال و رفتار خود موجب تضییع حقوق خیل کثیری از مردم می شوند.
در نوشتار حاضر که از کتاب نه بخشش، نه جبران؛ مصیبت و خسران، با اندکی تصرف انتخاب شده به پاره‌ای از گناهانی که عواقب سنگین دارد و مرتبط با حقوق عامه و حق الناس است و مصادیق آنها اشاره شده است. بخش اول آن را از نظر می گذرانیم.
***
در میان گناهان برخی ها کمر شکن است و باید بر آنها خون گریست. برخی گناهان ظاهرش یک گناه است، ولی در واقع در یک لحظه هزاران هزار گناه به حساب گناهکار نوشته می‌شود و دفتر سیئات او و بلکه قیافه او در محضر حضرت حق تیره و تار می گردد.
در برخی گناهان هر لحظه تا آخر عمر برای انسان گناه نوشته می‌شود. مثل اینکه از طریق نامشروع و با اضاعه حق کسی به استخدام دایرۀ دولتی درآمده است.قطعاً تمام درآمد خدمت سی سالۀ چنین فردی مصداق بارز گناه است.چنین گناهانی از اسباب قطعی سوء العاقبه هستند و باعث می‌شوند که انسان بدون ایمان از این دنیا خارج شود. وقتی گناهکار آثار آنها را در آخرت می بیند، چشم او نه اشک، بلکه به فرموده نبی اکرم «دمعت عیناه قیحا ودما»؛ چرك و خون خواهد گريست. (مكارم الأخلاق ، ج2، ص 350). برای این قبیل گناهان که جنبه عمومی و حق الناسی دارد مصادیق زیادی وجود دارد که در این مطلب به برخی از آنها اشاره خواهد شد:
ثبت هزاران غیبت، تهمت و بهتان در یک لحظه
تبعات یک غیبت یا تهمت یا بهتان، وحشتناک وویرانگر است. خداوند در این خصوص فرموده است:«تحسبونه هینا وهو عندالله عظیم»؛ شما آن را سبک می پندارید در حالی که نزد خدا (گناهی) بسیار بزرگ است.(نور، آیه 15).
حال تصور کنید که در یک لحظه هزاران هزار غیبت یا تهمت یا بهتان در دفتر اعمال یک انسان شقی نوشته شود. در روزگار ما گاهی فردی نوشته ای را در تنقیص و تخریب شخصی در شبکه‌های اجتماعی درج می‌کند و چندین هزار و بلکه چندین میلیون نفر آن را می خوانند. در نتیجه آبرو،پایگاه و حیات اجتماعی آن شخص کلا ویران می‌شود. در اینجا در یک لحظه میلیون‌ها غیبت یا تهمت یا بهتان یا همه برای نویسنده
درج می‌گردد. چنین شخصی با باری بسیار سنگین و با وزری وحشتناک از دروازۀ این دنیا خارج خواهد شد.
شخصی می‌گوید: یکی از علما را در برزخ دیدم که بعد از مرگ حال خوبی داشت.
گفتم خوش به حالت! گفت:یک درد بی درمان هم دارم؛باید هرروز عقربی انگشت پایم را نیش بزند، چون قلب یکی را شکسته ام، اما جبران نکرده ام.
این شیشۀ دل که متصل می‌شکنی
آهسته که دل، نه آب وگل می‌شکنی
هشدار که قلب مؤمنان عرش خداست
بیدار خداباش که دل می‌شکنی
در روایت است که: من احزن مومنا ثم اعطاه الدنیا لم یکن ذلک کفارته و لم یوجر علیه؛ اگر کسی دل مؤمنی را بشکند، سپس دنیا را انفاق کند کفارۀ او حساب نمی‌شود. (بحارالانوار، ج72، ص150)
نقش فضای مجازی در تکثیر محیرالعقول گناه
کسی که وارد فضای مجازی شده دست روی ماشۀ بسیار خطرناکی گذاشته است.اگر این ماشه (به‌ناحق) چکانده شود،گاهی خرابی آن از چکاندن ماشۀ هزار توپ و تانک بالاتر است.
خرابی این ماشه فقط خرابی دنیا نیست،بلکه تمام حسنات«هباء منثورا» (گرد و غبار، اشاره به سوره فرقان، آیه 23) می‌شود و ابدیتی بسیار دهشت آور برای صاحب آن شکل می‌گیرد و فرد مورد هدف قرارگرفته نیز از زندگی وحیات اجتماعی ساقط می‌شود و تعامل صحیح او با انسان‌ها به هم می خورد. فضای مجازی امتحان بسیار سخت وبزرگی برای اهل این روزگار است.
یک کانال، سایت، صفحه مجازی و... ممکن است ۲۰هزار،۵۰هزار یا۸۰هزارعضو داشته باشد. وقتی در آنجا درتنقیص و تخریب فردی مطلبی نوشته شود، در یک لحظه ۸۰هزار غیبت،۸۰ هزار تهمت یا ۸۰ هزار بهتان برای نویسنده نوشته می‌شود. فردا پای محاسبه نمی‌توان از عهدۀ جوابگویی یک غیبت یا تهمت و بهتان برآمد،حال چگونه می توان جوابگوی ۸۰ هزار غیبت و تهمت و بهتان شد؟
در روایت است: اولین کسی که وارد جهنم می‌شود غیبت کننده است و آخرین فردی که وارد بهشت می‌شود غیبت کننده ای است که از غیبت خود استغفار وآن را جبران کرده است.
امام صادق(ع) فرمود:خداوند متعال به حضرت موسی وحی کرد:غیبت کننده اگربا توبه بمیرد، آخرین وارد شونده به بهشت است و اگر با این حالت بمیرد، اولین وارد شونده به آتش است.(بحارالانوار، ج75، ص222)
در بعضی از صور غیبت، غیبت کننده باید سراغ غیبت شونده برود و از او حلیت بطلبد. غیر از این چاره ای ندارد. وای از آن روزی که غیبت شونده بمیرد و غیبت کننده از او حلیت نگرفته باشد. در این صورت، باب مغفرت و امکان خلاصی از حق الناس برای همیشه به روی شخص غیبت کننده بسته می‌شود، چون حق الناس بدون اخذ حلیت از صاحب حق قابل جبران نیست.
گاهی فردی مطلبی را که مصداق غیبت و تهمت و افتراست فقط به یک نفر ارسال کرده است، اما آن شخص همان مطلب را در کانال یا گروهی که هزاران هزار بیننده دارد درج کرده است.
در اینجا مسبب اصلی همان فرد اولی است که بدون حساب و بدون دقت و بدون لحاظ عواقب، مطلب را به آن یک نفر ارسال کرده است.
اینکه در روایات آمده در آخرالزمان فردی وارد شب می‌شود، در حالی که مومن است، اما صبح بی دین می‌شود و برعکس؛ بهترین مصداق آن، گناهان فضای مجازی معاصر است.
از حضرت ختمی مرتبت(ص) درباره علائم آخرالزمان روایت است:«یصبح الرجل مومنا ویمسی کافرا او یمسی مومنا ویصبح کافرا یبیع احدکم دینه بعرض من الدنیا»؛یعنی شخص صبح هنگام مؤمن و شب هنگام کافر می‌شود وشب هنگام مؤمن و صبح هنگام کافر می گردد. در آن زمان دین خود را در مقابل متاع اندک دنیا می فروشد.(صحیح مسلم، کتاب الایمان،حدیث 198)
حضرت آیت الله مرعشی فرمود: وقتی از منزل بیرون می‌آیم خداوند را به چهارده معصوم قسم می‌دهد تا بی دین به خانه بر نگردم!
اینکه رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرموده: «برادران من در آخرالزمان می‌آیند» نوعی پیشگویی است که حفظ ایمان در آخرالزمان بسیار سخت است. در بعضی روایات آمده که مثل«خرط القتاد» ( صاف کردن درخت خاردار(قتاد) با دست) است و در بعضی دیگر آمده مثل این است که انسان در یک شب طوفانی شمع را از خاموش شدن نگه دارد.
اینکه رسول خدا اصحاب خود را برادران خود ندانسته و فرموده برادران من در آخرالزمان می‌آیند مقامی بسیار منیع است؛ مقامی است که فقط آن را به امیرالمؤمنین (ع) و آخرالزمانی ها داده است.
روایت شده که رسول خدا روزی در جمعی از اصحاب خود دوبار فرمود:خداوندا! برادران مرا به من بنمایان.اصحاب عرض کردند: یا رسول الله، مگرما برادران شما نیستیم؟ حضرت فرمودند: شما اصحاب من هستید. برادران من مردمی در آخرالزمان هستند که با اینکه مرا ندیده اند، به من ایمان می‌آورند.خداوند آنها را با نام و نام پدرانشان پیش از آنکه از صلب پدران و رحم مادرشان بیرون بیایند به من شناسانده است.
ثابت ماندن هر یک از آنها بر دین خود از صاف کردن درخت خاردار(قتاد) با دست در شب ظلمانی دشوارتر است یا مانند کسی است که پاره‌ای از آتش چون درخت« غضا» را در دست نگه دارد.آنها چراغ های شب تار هستند. پروردگار، آنان را از هر فتنهٔ تیره و تاری نجات می دهد.(بحارالانوار، ج52، ص124)
در تاریخ آمده است که دست و پای میثم را قطع کردند و از درخت آویختند. او در آن حال گفت: از امیرالمؤمنین شنیدم که به من فرمود: در آخرالزمان عده‌ای می‌آیند که اعتقادات صاف و خالص دارند. فضیلت آنها از فضیلت تو که دست و پایت را در راه دین می دهی برتر است!
به اصل موضوع برمی گردیم ومی گوییم فضای مجازی در تکثیر محیرالعقول گناه نقش بی بدیل ایفا می‌کند و این فتنه و آزمون بسیار بزرگی برای اهل این زمان است.یک غیبت یا بهتان در یک لحظه به هزاران غیبت و بهتان تبدیل می‌شود.
در روز حساب از تبعات یک غیبت نمی توان خلاص شد. حال صاحب هزاران هزار غیبت چگونه از تبعات آن خلاص خواهد شد؟ تمام آثار وحشتناکی که در روایات برای غیبت ذکر شده مراد از آن یک غیبت است؛ اگر آن را به هزاران هزار ضرب کنیم، صاحب غیبت باید قبل از مرگ، دق مرگ شود.
استهزاء، گناهی بدتر از غیبت و بهتان
توجه شود که گاهی آنچه در فضای مجازی ذکر
می‌شود بدتر از غیبت و بهتان است و آن زمانی است که در فضای مجازی کسی استهزاء شود. استهزاء در روحیۀ فرد استهزاء شده و در جایگاه اجتماعی او بدترین خرابی را ایجاد می‌کند و این خرابی به هیچ وجه قابل ترمیم نیست.
رسول خدا با آن همه صبرومعرفت، در برابر استهزای شعرای مکه بی تاب شد،به حدی که خداوند رسول خود را تسلیت و آرامش داد و فرمود:«انا کفیناک المستهزئین»؛ ما شرّ استهزاکنندگان را از تو دفع خواهیم کرد.
(حجر، آیه 95) وقتی یک غیبت، تمام حسنات را می‌خورد، پس هزاران هزار غیبت، با حسنات چه کار خواهند کرد؟ فرد کمایی می‌گوید: به کما رفتم. دفتر اعمال مرا آوردند ورق زدند.همه محو شده بود.گفتم حسناتم کجا رفت؟ گفتند: یک غیبت داشتی همه را به فرد غیبت شده انتقال دادیم.
از بین بردن مستمر حق الناس
گاهی فردی یک عمر جنس تقلبی را به هزاران مشتری می فروشد و به آنها ظلم می‌کند و الان پشیمان شده و در صدد جبران است، اما دسترسی به مظلومین مقدور نیست. مثلاً سی سال جنس تقلبی مثل شیر تقلبی به مردم فروخته است وحالا می خواهد به مکه مشرف شود و دنبال حلیت است.
اما از کجا می تواند جمعیت ظلم شدۀ سی سال را پیدا کند و از تک تک آنها حلیت بخواهد؟ قطعاً او در روز قیامت در پای حساب و کتاب نمی تواند ذمۀ خود را از مظلمه تطهیر کند.
بنابراین، اگر حسناتی دارد، به حساب طلبکاران منتقل می‌شود و دفتر اعمال او مملو از سیئات می گردد.
رسول خدا چنین شخصی را مفلس واقعی و حقیقی می‌داند. از آن فخر کائنات و عصارۀ مخلوقات روایت شده که روزی از اصحاب خود پرسید:«أتدرون مالمفلس» ؛ آیا می‌دانید که مفلس کیست؟
آن‌گاه حضرت خود به جواب سؤال وارد شد و فرمود:
«ان المفلس من امتی من یأتی یوم القیامه بصلاة وصیام و زکاهًْ و یأتی وقد شتم هذا و قذف هذا و أکل مال هذا و سفک دم هذا و ضرب هذا،فیُعطی هذا من حسناته و هذا من حسناته، فإن فنیت حسناته قبل أن یُقضی ماعلیه،اُخذ من خطایاهم، فطُرحت علیه، ثم طُرح فی النار!»یعنی مفلس امت من کسی است که روز قیامت،نماز و روزه و زکات فراوان به همراه دارد، اما به یکی فحش گفته،دیگری را قذف کرده و مال سومی را تصرف نموده و خون چهارمی را ریخته و پنجمی را مضروب کرده و...بنابراین حسنات او را بین طلبکاران تقسیم می‌کنند.
حال اگر حسنات او کمتر از طلب طلبکاران شد، خطایا و سیئات طلبکاران به نامه عمل او نوشته می‌شود (بدون اینکه از وزر طلبکاران کمتر شود) سپس مفلس مزبور به جهنم انداخته می‌شود.
(بحارالانوار، ج69، ص5)