۳۶/۱۰۸ - حیات‌نامه فکری و سیاسی علامه محمدتقی مصباح یزدی از تولد تا پیروزی انقلاب اسلامی(1357-1313) ۱۴۰۲/۰۹/۰۵
حیات‌نامه فکری و سیاسی علامه محمدتقی مصباح یزدی از تولد تا پیروزی انقلاب اسلامی(1357-1313) – ۱۰۸
پاسداری از سنگرهای ایدئولوژیک
۱۴۰۲/۰۹/۰۵
دکتر سهراب مقدمی شهیدانی
بررسی مجاهدت‌های علامه مصباح در دوران استقرار نظام اسلامی، نیازمند اثری مستقل و تفصیلی است که به همین قلم در دست تدارک است.1 در این بخش اجمالاً به برخی اقدامات این فقیه و حکیم مجاهد اشاره می‌گردد.
مرحوم آیت‌الله مصباح یزدی پس از پیروزی انقلاب اسلامی مبارزات فکری، فرهنگی خود را ادامه داد و نقطه تمرکز ایشان در دهه 60، فعالیت در جبهه مبارزات فکری و حفظ سنگرهای ایدئولوژیک بود. بدین‌منظور شاگردان بخش آموزش «مؤسسه در راه حق» را برای تقابل با جریانات انحرافی بسیج و آنان را برای تبلیغ عالمانه اعزام کرد.2 در پى هجمه تبلیغاتى مارکسیست‌ها بر ضد بنیادهاى فکرى اسلام، مجموعه‌جزواتى با عنوان «پاسدارى از سنگرهاى ایدئولوژیک» به قلم ایشان و توسط مؤسسه در راه حق منتشر گردید.3 نوشتن مقالات متعدد علمی در مجله نور علم،4 و انتشار کتاب‌های مؤثر و جریان‌ساز همچون «ایدئولوژی تطبیقی»، «پرتوی از امامت و ولایت در قرآن کریم»،5 «دروس فلسفه»،6 «نقدی بر اصول مارکسیسم»،7 «جنگ و جهاد در قرآن»،8 «توحید در نظام عقیدتی و نظام ارزشی اسلام» (مجموعه سخنرانی های پیش از خطبه نماز جمعه تهران)،9 از جمله مهم‌ترین خدمات ایشان در ساحت مبارزه فکری_فرهنگی در دوران استقرار نظام جمهوری اسلامی است. در این دوره برنامه‌های آموزشی «مؤسسه در راه حق» با حمایت مالی امام خمینی(ره) توسعه یافت.10 البته مرحوم آیت‌الله مصباح تنها به تربیت شاگرد و کادر‌سازی اکتفا نکرده، در خط مقدم مبارزه با التقاط حضور فعال داشت. در این زمینه می‌توان به مناظره تلویزیونی ایشان با احسان طبری و فرخ نگهدار اشاره کرد که با پیروزی نماینده تفکر اسلام ناب و جریان انقلابی خاتمه یافت.11
آیت‌الله مصباح در 30 آذر 1360 به عضویت رسمی جامعه مدرسین درآمد 12 اما به دلایلی پس از ورود به این مجموعه از آن کناره‌گیری کرد.13 اما همکاری موردی ایشان با جامعه مدرسین همچون نمایندگی جامعه در نشست مشترک با اصحاب رسانه (11 دی 1360) ادامه یافت.14 همچنین آیت‌الله مصباح در راستای اهداف فرهنگی و فکری دوراندیشانه خود، در جهت تداوم و تعالی برنامه‌های «مؤسسه در راه حق» گام برداشت که یکی از نتایج آن، تأسیس «بنیاد فرهنگی باقر العلوم(ع)» بود.15 ایشان علاوه بر حضور فعالانه در میدان جنگ نرم، از حضور در جنگ سخت نیز غفلت نداشته است. همچنین نزدیکان ایشان همچون فرزند ارشدشان و نیز برخی دانش‌پژوهان و متعلمین به تشویق ایشان در جبهه حضور پیدا کردند. همچنین در برخی مقاطع، خود ایشان نیز در بعضی مناطق عملیاتی حضور یافته‌اند.16
خدمات فکری و فرهنگی آیت‌الله مصباح بعد از ارتحال امام خمینی(ره) نیز ادامه یافت؛ تأسیس و نظارت بر انتشار نشریات علمی از جمله: «نشریه معرفت»17 و انتشار کتاب‌های متعدد از جمله: «آموزش فلسفه»،18 شرح نهایة الحکمة (به فارسی و حاصل تدوین مطالب دروس ایشان)،19 «تعلیقة علی نهایة الحکمة»، «دروس فلسفه اخلاق»، «حقوق و سیاست در قرآن» و تفاسیر موضوعی با عنوان «معارف قرآن»، «شرح الهیات شفاء»، «شرح برهان شفاء»، «شرح اسفار اربعه» و آثار متعدد دیگر 20 که مجموعه این آثار در سال‌های سختِ «تهاجم فرهنگی» گسترده دشمن، در پاسبانی از مرزهای عقیدتی و سیاسی و حفظ ایمان و دیانت نسل جوان، نقش برجسته‌ای داشت. آیت‌الله مصباح با سفرهای خارجی خود برای ترویج هرچه بیشتر ایدئولوژی اسلام تلاش کرد. شرکت در کنفرانس فلسفه اسلامی در نیویورک21، سفر به مالزی، اندونزی، ترکیه، چین، کنیا، زیمبابوه،22 اسپانیا، مکزیک، کوبا، کلمبیا، برزیل، شیلی و آرژانتین23 از این جمله است.
پانوشت‌ها:
1- ان‌شاءالله به دعای خیر مخاطبان ارجمند و عنایت روح مطهر اولیای الهی این اثر هر چه زودتر به ثمر برسد.
2- فهرست دائره المعارف حاج شیخ رضا استادی (مجموعه آثار حاج شیخ رضا استادی)، به کوشش کاظم استادی، ج15، کتاب ارزشمند، قم، 1399، ص55؛ ذوالشهادتین امام: برش‌هایی از خاطرات و روایت‌های تاریخی آیت‌الله محمدتقی مصباح یزدی(1368-1313)، محمد حسن روزی طلب، شهید کاظمی، قم، 1398، ص 239- 238.
3- ر.ک: «آثار نوشتاری استاد»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی، http://mesbahyazdi.ir؛ زندگینامه حضرت آیت الله محمدتقی مصباح یزدی، محمدتقی اسلامی، زیر نظر محمود فتحعلی، قم: پرتو ولایت، 1382، ص167-165.
لازم به ذکر است که جلد سوم از این مجموعه شش جلدی به قلم مرحوم حجت‌الاسلام دکتر احمد احمدی نوشته شده است.
4- جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تا اکنون، ج2،سید محسن صالح، مرکز اسناد انقلاب اسلامی،تهران، 1385، ص 918، 926 و 931.
5- ر. ک: «آثار نوشتاری استاد»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی، http://mesbahyazdi.ir؛ جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تا اکنون، ج 2، ص 918، 926 و 931، ص 196- 195.
6- همان، ص 146 - 145.
7- همان.
8- همان.
9- زندگینامه حضرت آیت الله محمدتقی مصباح یزدی، محمدتقی اسلامی، زیر نظر محمود فتحعلی، قم: پرتو ولایت، 1382، ص 164. البته مباحثی که ایشان در این سخنرانی در مورد درجات توحید مطرح کرده‌اند در کتاب «خداشناسی» ایشان نیز آمده است.
10- مصاحبه و تدوین صادق علیپور، «مصاحبه با آیت‌الله فیاضی»، 1394، آرشیو بنیاد تاریخ‌پژوهی و دانشنامه انقلاب اسلامی؛ روزنامه جمهوری اسلامی، شماره 3318، 21/8/1369، ص 8؛ «آیت‌الله مصباح یار غار حضرت امام بود: سخنرانی حجت‌الاسلام و المسلمین سید ابوالحسن نواب در مراسم ترحیم آیت‌الله مصباح یزدی در دانشگاه ادیان و مذاهب»، https://urd.ac.ir، چهارشنبه هفدهم دی‌ماه 1399. لینک کوتاه https://b2n.ir/001195.
11- ذوالشهادتین امام، ص 242 - 241.
12- جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تا اکنون، ج 2، ص 69 - 67.
13- خاطرات آیت الله مسعودی خمینی، به کوشش جواد امامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1381، ص 280.
14- جامعه مدرسین حوزه علمیه قم از آغاز تا اکنون، ج 2، ص 301 - 296.
15- ذوالشهادتین امام، ص 232 - 230؛ حجت‌الاسلام والمسلمین علی مصباح در گفت‌وگو با نگارنده در تاریخ (۱۵/۹/۱۴۰۱) در مورد این بخش چنین گفتند: «برنامه بنیاد فرهنگی باقرالعلوم(ع) ادامه برنامه توسعه مؤسسه در راه حق در سطح تخصصی بود».
16- آیت‌الله مصباح علاوه بر حضور در «فاو» و «دزفول»، در قرارگاه باز‌سازی شهید علم‌الهدی در اهواز حضور یافت و در قرارگاه کربلا به سخنرانی پرداخت.
ر.ک: «در عملیات کربلای پنج، محافظ آیت‌الله مصباح یزدی بودم»، گفت‌وگو با علیرضا کریمی جانباز دوران جنگ تحمیلی، گروه سیاسی - رجانیوز، http://www.rajanews.com، 12/10/1399، شناسه خبر 262949؛ «رسوایی حامیان دولت در پی انتشار اسناد و تصاویر آیت‌الله مصباح در مناطق جنگی»، گروه سیاسی - رجانیوز، http://www.rajanews.com، 8/10/1395، شناسه خبر 262999.
بنابر نقل حجت‌الاسلام والمسلمین مجتبی مصباح، پس از پرسش آیت‌الله مصباح از حضرت امام(ره) مبنی بر حضور یا عدم حضور ایشان در جبهه، رهبر فقید انقلاب اسلامی فرمودند: «هر موقع خودم رفتم بر شما هم تکلیف است که بروید.»
ر.ک: حقیقت شرق، ص 159.
17- حقیقت شرق، ص 101.
18- مصباح‌یزدی، آموزش فلسفه، ج ۱، مقدمه، صص ۲۰ ـ ۱۹.
19- «آثار نوشتاری استاد»، پایگاه اطلاع‌رسانی آثار حضرت آیت‌الله مصباح یزدی، http://mesbahyazdi.ir.
20- زندگینامه حضرت آیت الله محمدتقی مصباح یزدی، ص 141- 140.
21- ذوالشهادتین امام، صص 270- 267.
22- همان، ص 275 -270.
23- روزنامه جمهوری اسلامی، شماره 5311، 14/7/1376،
ص 15؛ به پیشواز خورشید غرب: گزارش سفر آیت‌الله مصباح یزدی به اسپانیا و آمریکای لاتین، مرتضی موسی‌پور، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1391.