۱۹۸۸ - ناوشکن «دیلمان» با قابلیت حمل بالگرد ضد زیردریایی: «چشم عقاب» ایرانی در آب‌های خزر ۱۴۰۲/۰۹/۰۶
ناوشکن «دیلمان» با قابلیت حمل بالگرد ضد زیردریایی:
«چشم عقاب» ایرانی در آب‌های خزر
۱۴۰۲/۰۹/۰۶
صبح دوشنبه جدیدترین ناوشکن نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با نام «دیلمان» که توسط متخصصان صنایع دریایی وزارت دفاع طراحی و تولید شده است در دریای خزر به ناوگان شمال و منطقه چهارم دریایی امام رضا(ع) نداجا ملحق شد.
ایران چگونه ناوهای جنگی خود را می‌سازد؟
دیلمان جدیدترین و به‌نوعی پیشرفته‌ترین محصول پروژه موج به حساب می‌آید که نسبت به نمونه‌های قبلی از مزایای قابل‌توجهی برخوردار است برای ساخت آن 950 هزار نفرساعت به‌مدت 4 سال فعالیت کردند، اما پیش از بررسی ناوشکن دیلمان به روند تولد ناوشکن‌های پروژه موج می‌پردازیم.
به گزارش تسنیم، با دستور فرماندهی معظم کل قوا مبنی بر ساخت ناوشکنی با قابلیت حمل بالگرد و موشک، پروژه موج با محصول اولی به‌نام «جماران» تعریف شد و در دستور کار قرار گرفت.
در سال 1380 پس از اتمام طراحی‌ها، اولین قطعه از ناو، سال 1382 کاسه (قسمت زیر عرشه از سازه کلی) و در سال 1385 تمام بخش‌های روسازه (سازه و طبقات روی عرشه) ساخته و در ادامه کار تجهیز آن شروع شد.
ناو جماران پس از ناوگان دریایی دوران خشایارشا، اولین شناور نظامی ساخت ایران پس از چند هزار سال بود و در شرایطی ساخته می‌شد که دانش کشتی‌سازی نظامی در کشور به‌صورت مدرن و مدون وجود نداشت.
در ساخت جماران کلیه توانمندی‌های داخلی در سراسر کشور شناسایی شد تا بخش‌های غیرقابل دستیابی از خارج، با تکیه بر توان داخلی ساخته شود. در فرآیند مدیریت پروژه ناو جماران اغلب بخش‌های دانشگاهی و صنعتی که همکار پروژه بودند اطلاع نداشتند که کار آنها برای ساخت یک شناور جنگی در حال استفاده است و مدیریت مستقل و متمرکزی در نیروی دریایی ارتش برای پروژه موج اقدام به جمع‌بندی و هماهنگ‌سازی توانمندی‌ها و تبدیل آن به بخشی از محصول نهائی را به‌عهده داشت، در نتیجه این فعالیت‌ها دانش طراحی یک شناور جنگی از مرحله تعریف نیازهای عملیاتی تا آزمایش‌های استانداردهای نظامی و دریایی تدوین شد.
یک میلیون و چهارصد هزار قطعه در ساخت جماران مورد استفاده قرار گرفت. 12000 نفر ساعت مرحله مطالعاتی، 120 مرکز دانشگاهی و حدود یک‌هزار متخصص که بیش از یکصد نفر از آنها مرتبه علمی دکتری داشتند با صرف یک‌میلیون و دویست هزار نفر ساعت کار تحت مدیریت نیروی دریایی ارتش کار کردند. ایجاد دفاتر طراحی با به‌کارگیری کارشناسان ارشد و دکتری و با ساختار مدیریتی بومی و به‌کارگیرنده شرکت‌های دانش‌بنیان و دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌های فعال کشور سبب شد بزرگ‌ترین پروژه دفاعی کشور در آن مقطع شکل بگیرد. نهایتاً در 30 بهمن 1388 الحاق جماران با حضور فرماندهی کل قوا صورت پذیرفت.
بهبود 50درصدی شعاع عملیاتی ناو جماران نسبت به ناوهای رده الوند و مزیت حمل بالگرد و نیز حمل پرتابگرهای موشک پدافند هوائی از جنبه‌های شاخص تفاوت‌های جماران در تجهیزات ظاهری خود نسبت به آنها بود.
پروژه «دنا» نیز به همان زمان نهائی شدن طرح جماران بازمی‌گردد و از شروع ساخت تا الحاق آن 13 سال طول کشید که 7 سال آن زمان مفید بوده است. جماران به‌عنوان اولین فروند 12 سال به‌طول انجامید و در بهمن 1388 تحویل شد، دماوند که فروند دوم پروژه موج محسوب می‌شد با 8 سال کار در اسفند 1393 و سهند با وجود تغییرات در طراحی بیرونی و داخلی و برخی تجهیزات متفاوت 6 سال در دست ساخت بود و در آذر 1397 به ناوگان ملحق شد. این ناو با طراحی جدید در بدنه‌های جانبی، سطح مقطع راداری کمتری دارد و چند برابر دیرتر از ناو جماران کشف می‌شود.
ناو سهند با شماره بدنه 74 نیز یکی از محصولات پروژه موج نیروی دریایی ارتش است و بعد از ناوهای جماران و دماوند سومین محصول این پروژه است که تحویل نداجا شده است. این ناو 94 متر طول و 11 متر عرض دارد و وزن آن 1300 تن است، و می‌تواند با تمام خدمه خود 150 روز دریانوردی داشته باشد.
در حوزه تسلیحاتی سهند از یک قبضه توپ 76میلی‌متری فجر27 و 4 موشک کروز ضدکشتی در میانه بدنه ناو بهره می‌برد، همچنین یک سامانه دفاع نقطه‌ای «کمند» در قسمت پاشنه این ناو برای مقابله با موشک‌های کروز مهاجم نصب شده است. از دیگر تسلیحات این ناو می‌توان به دو موشک پدافندی محراب که جلوی پل فرماندهی ناو نصب شده‌اند اشاره کرد.
سطح مقطع راداری ناو «سهند» نسبت به نمونه‌های قبلی پروژه موج کاهش پیدا کرده است و این ناو همچنین از سامانه‌های جنگ الکترونیک پیشرفته‌تری بهره می‌برد.
یکی از دلایل طولانی شدن زمان مفید پروژه دنا تغییر زیرسامانه‌ها از طراحی‌های زمان جماران به جدیدترین دستاوردها و اعمال تجارب حاصل‌شده توسط نداجا و وزارت دفاع است، در واقع هر یک از تجربیات کسب‌شده از خدمت چندین‌ساله جماران در آب‌های دور و نزدیک و نواقص شناسایی‌شده به‌صورت علمی و فنی مدون شد و همه موارد مهم در ناو جدید «دنا» مورد بازبینی قرار گرفت.
ناوشکن «دیلمان»؛ پنجمین محصول پروژه موج
ناوشکن «دیلمان» پنجمین محصول پروژه موج است و از طراحی داخلی و خارجی متفاوتی نسبت به هم‌رده‌های خود برخوردار است. این ناوشکن دارای 94 متر طول، 11.1 متر عرض و آبخور به‌ارتفاع 3.25 متر است، از سویی ناوشکن دیلمان 1500 تن وزن و 26 نات سرعت دارد.
یکی از مزیت‌های دیلمان نسبت به نمونه قبلی خود در حوزه سامانه رانش این ناوشکن است. در این ناوشکن سیستم رانش چهارخطی شده است و به این ترتیب دیلمان از 4 شفت و 4 پروانه بهره می‌برد در حالی که ناوشکن‌های قبلی سری موج از دو شفت و دو پروانه بهره می‌بردند.
علاوه‌بر این دیلمان از سامانه بوتراستر با توان 86KW و دور متغیر تا 1480 دور بهره می‌برد و یک میلیون و 400 هزار قطعه در این ناوشکن استفاده شده است.
این مزایا از این جهت اهمیت دارد که دریای خزر یک دریای بسته است که بخش عمیق‌تر آن که جریان آب قوی‌تری دارد در سمت ایران قرار دارد، به همین جهت ناو می‌بایست به سامانه‌های پیشران قوی‌تر و با قابلیت مانور بهتری مجهز باشد تا بتواند در این شرایط به‌خوبی دریانوردی کند. این سامانه به پهلوگیری ناو در بندر و همچنین چرخش‌های ناو در سرعت بالا کمک می‌کند.
در حوزه تسلیحاتی نیز ناوشکن دیلمان به یک توپ 76م‌م فجر27، 6 قبضه توپ 20م‌م اورلیکن در جلو، عقب و طرفین ناو، 8 فروند موشک‌های ضدکشتی قادر و قدیر با بردهای 200 و 300 کیلومتر و 6 اژدر مارک 46 مجهز شده است.
دیلمان؛ مجهز به سامانه دفاع نقطه‌ای «کمند»برای مقابله با موشک‌های کروز
علاوه‌بر این ناوشکن دیلمان به یک سامانه دفاع نقطه‌ای «کمند» برای مقابله با موشک‌های کروز نیز مجهز شده است که توان شلیک 4 تا 7 هزار گلوله در دقیقه را دارد و می‌تواند از فاصله 2کیلومتری با اهداف درگیر شود.
یکی دیگر از سامانه‌های مهم نصب‌شده روی ناوشکن دیلمان، سامانه الینت مرصاد است. این سامانه برای جمع‌آوری و شنود سیگنالی روی ناوشکن نصب شده است و توان مناسبی در حوزه اطلاعاتی به دیلمان می‌دهد. سامانه خودحفاظتی چف جوشن برای مقابله با موشک‌های هدایت راداری نیز از دیگر سامانه‌های نصب‌شده روی این ناو است.
یکی از ویژگی‌های بارز ناوشکن دیلمان دکل یکپارچه آن است. نصب دکل یکپارچه این امکان را در اختیار دیلمان قرار می‌دهد تا بتواند از رادارهای پیشرفته آرایه فازی 4وجهی و سایر سامانه‌های پیشرفته راداری و الکترونیکی بهره ببرد.
رادار آرایه فازی «چشم عقاب» با توانایی به‌روزرسانی اهداف در مدت زمان کمتر از یک ثانیه
رادار آرایه فازی «چشم عقاب» که برای این ناوشکن طراحی شده از 4 وجه با شعاع پوشش 90 درجه و مجموعه 360 درجه برخوردار است. این رادار که در باند فرکانسی ایکس کار می‌کند برد 200کیلومتری دارد و با مجموع 4 هزار آرایه خود (هر وجه 1000 آرایه) توانایی کشف 100 هدف و درگیری با 13 هدف را دارد.
رادار چشم عقاب توانایی به‌روزرسانی اهداف در مدت زمان کمتر از یک ثانیه را دارد و به همین جهت امکان تغییر سریع فرکانس و تحلیل سیگنال‌های اخلالگر را دارد. این توانایی در حوزه ضد جنگ الکترونیک قابلیت مناسبی در اختیار چشم عقاب قرار می‌دهد.
از سوی دیگر این رادار نسبت به نمونه‌های قبلی نیاز کمتری به تعمیر و نگهداری دارد و سطح مقطع راداری سازه آن بسیار کمتر از رادارهای قبلی شناورهای نیروی دریایی است، ضمن اینکه رادار چشم عقاب قادر است اهداف متفاوتی مانند شناور، هواپیما، بالگرد، پهپاد و موشک کروز را شناسایی و رهگیری کند.
پیش‌بینی نصب سامانه عمودپرتاب کوتاه‌برد «نواب»و سامانه برد متوسط «صیاد» روی ناوشکن دیلمان
علاوه‌بر این دیلمان با برخورداری از این مزیت قابلیت نصب سامانه‌های پیشرفته‌تر پدافند هوائی را دارا خواهد بود چنان که برای این ناو پیش‌بینی نصب سامانه عمودپرتاب کوتاه‌برد «نواب» و سامانه برد متوسط «صیاد» نیز صورت گرفته است.
پد بالگرد ناوشکن دیلمان نیز با افزایش سطح روبه‌روست به‌طوری که می‌تواند بالگردهای سری SH را روی خود حمل کند. تا قبل از این شناورهای کلاس موج تنها توانایی حمل بالگردهای AB212 را داشتند که به این ترتیب توانایی حمل بالگردهای ضدزیردریایی را نیز کسب کرده‌اند.
تا اواسط دهه 1380 تنها یک پروژه ساخت در کارخانه‌های نداجا در جنوب در حال اجرا بود و آن هم جماران بود اما امروز در ابتدای دهه 1400 چندین شناور با ویژگی‌های بسیار متفاوت و حتی جهش در تناژ در حال ساخت است و همزمان چندین شناور و زیرسطحی سنگین نیز در دست تعمیر است. این تفاوت حجم فعالیت‌ها به‌خوبی نشان‌دهنده رشد بالای فعالیت‌های فنی و صنعتی برای حفظ و افزایش قابلیت‌های نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است.
دریادار سیاری: سال ۸۸ که ناوشکن جماران توسط رهبر انقلاب الحاق شد، ایشان فرمودند نمونه‌های بعدی ناوشکن‌ها باید از جماران برتر باشد
امیر دریادار حبیب‌الله سیاری، درباره امکانات و تجهیزات دیلمان به ایسنا گفت: روز سی‌ام بهمن سال ۸۸ که ناوشکن جماران توسط رهبر انقلاب الحاق شد، ایشان فرمودند نمونه‌های بعدی ناوشکن‌ها باید از جماران برتر باشد. مفهوم این حرف این است که ناوشکن جدید باید از نظر سامانه سلاح و سایر تجهیزات بهتر از نسل قبلی باشد. دیلمان که یکی از محصولات پروژه موج است باید از نظر فناوری پیشرفته‌تر از نمونه‌های قبلی باشد یعنی دیلمان باید از سهند، دماوند و جماران بهتر باشد. ما باید از فناوری نوین و بروز استفاده کنیم تا توانمندی ناوشکن خود در نبرد سطحی، هوائی و زیردریایی را ارتقا دهیم و ناوشکن دیلمان از این نظر، تجهیزات به روز و متناسب با فناوری روز دارد.
به گزارش ایسنا، وی همچنین درباره اهمیت به کارگیری دیلمان در دریای خزر، اظهار داشت: ما باید در دریای خزر توانمندی داشته باشیم زیرا در هر جا ما توانمندی داشته باشیم، منافع ملی خود را می‌توانیم حفظ کنیم. ما به اندازه کافی تجهیزات دریایی در جنوب داریم و نیاز است در دریای خزر هم ناوشکن و انواع تجهیزات داشته باشیم تا اقتدارمان را نشان دهیم و اگر اتفاقی افتاد، از منافع خود حفاظت کنیم.