1232 - حالات و مشاهدات هنگام قبض روح (پرسش و پاسخ) ۱۴۰۲/۱۰/۲۷
حالات و مشاهدات هنگام قبض روح
(پرسش و پاسخ)
پرسش:براساس آموزه‌های وحیانی، انسان به هنگام احتضار و قبض روح چه حالات و مشاهداتی دارد؟
پاسخ:برخی از اهم حالات و مشاهدات فردی که در حالت احتضار و قبض روح قرار دارد به شرح زیر است:
1- سکرات موت
سکره موت حالتی شبیه به مستی است که بر اثر فرا رسیدن مقدمات مرگ، به‌صورت هیجان و انقلاب فوق‌العاده‌ای به انسان دست می‌دهد، و گاه بر عقل او چیره می‌گردد و او را در اضطراب و ناآرامی شدید فرو می‌برد. «و جاءت سکرهًْ الموت بالحق ذلک ما کنت منه تحید» و سرانجام سکرات مرگ به حق فرا می‌رسد(و به انسان گفته می‌شود) این همان چیزی است که از آن می‌گریختی!(ق-19)
2- مرور سریع به تمامی طول عمر، اولاد، اعمال، دوستان و...
امام علی(ع) در این زمینه می‌فرماید: ... کم‌کم مرگ در آنها نفوذ کرده، میان آنها و زبان‌شان جدایی می‌افکند، در حالی که او در میان خانواده خویش است، با چشمش می‌بیند، و با گوشش می‌شنود، عقل و هوشش سالم است، اما نمی‌تواند سخن بگوید! در این می‌اندیشد که عمرش را در چه راه فانی کرده؟! و روزگارش را در چه راهی سپری نموده است؟! به یاد ثروت‌هایی می‌افتد که در تهیه آن چشم برهم گذارده و از حلال و حرام و مشکوک جمع‌آوری نموده و... در حالی که هنگام جدایی و فراق از آنها فرا رسیده است و ... (نهج‌البلاغه- خطبه 109)
3- مشاهده اهل‌بیت(ع)
امام صادق(ع) می‌فرماید: «از دوستان و دشمنان ما کسی نمی‌میرد، مگر آنکه رسول خدا(ص) و امیر مومنان(ع) و امام حسن(ع) و امام حسین(ع) را می‌بیند، (و آنها نیز) او را می‌بینند، و بشارت می‌دهند و اگر غیر از دوستان ما باشند، آنها نیز (پیامبر(ص) و امامان(ع)) را می‌بینند در حالی که احساس بدی می‌کنند.(بحارالانوار، ج6، ص181) همچنین امام صادق(ع) درباره بشارت مومنان به هنگام احتضار، از سوی پیامبر اکرم(ص) و امام معصوم(ع) استناد به این آیه شریفه می‌کند که خداوند متعال می‌فرماید: «الذین امنوا و کانوا یتقون لهم البشری فی الحیاهًْ الدنیا و فی الاخرهًْ» همان‌هایی که ایمان آورده و پرهیزکاری ورزیده‌اند، در زندگی دنیا و آخرت مژده برای آنان است.(یونس- 63-64)
4- تهدید و ارعاب برای منافقان و کافران، بشارت و تحیت برای مومنان
الف) منافقان: «فکیف اذا توفتهم الملائکه یضربون وجوههم و ادبارهم» پس چگونه (تاب می‌آورند) وقتی که فرشتگان (عذاب) جانشان را می‌ستانند و بر چهره و پشت آنان تازیانه می‌نوازند؟(محمد- 27)
ب) کافران: «ولو تری اذ یتوفی الذین کفروا الملائکه یضربون وجوههم و ادبارهم و ذوقوا عذاب الحریق» اگر ببینی هنگامی که فرشتگان(مرگ) جان کافران را می‌گیرند و بر صورت و پشت آنها می‌زنند و می‌گویند عذاب سوزان را بچشید.(انفال-50)
ج) مومنان: «الذین تتوفاهم الملائکه طیبین یقولون سلام علیکم ادخلوا الجنه بما کنتم تعملون» همان کسانی که فرشتگان جانشان را در حالی که پاکند می‌ستایند (و به آنان) می‌گویند درود بر شما باد، به (پاداش) آنچه انجام می‌دادید، به بهشت درآیید.(نحل- 32)
5- وسوسه و تلاش شیطان برای نابودی ایمان
از مسائل مهم به هنگام مرگ تلاش شیطان برای از بین بردن ایمان است. راه خلاصی آن، تسلط بر دلایل ایمان و اصول عقاید با ادله قطعی و صفای خاطر و حفظ کردن آنها است. همچنین خواندن دعای عدیله که در مفاتیح‌الجنان آمده است. (منازل الاخره، شیخ عباس قمی، ج13-12)
مراتب قبض روح
قبض روح افراد متناسب با مقام و مرتبه ایمانی و کمالاتی است که آنها در دنیا کسب کرده‌اند که هرچقدر بالا باشد مرتبه قبض‌کننده هم بالا می‌رود.
1- قبض‌کننده خدا: «الله یتوفی الانفس حین موتها» خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض می‌کند.(زمر-42)
2- قبض‌کننده عزرائیل: «قل یتوفاکم ملک الموت الذی وکل بکم» بگو! جان شما را فرشته مرگ که موکل شما است می‌گیرد.(نحل- 28)
3- قبض‌کننده فرشتگان: «الذین تتوفیهم الملائکه» آنان که فرشتگان جانشان را می‌گیرند.(سجده- 11)
بدون تردید تمام امور حتی قبض روح و مرگ و زمان آن تماما به دست خدای قادر متعال انجام می‌گیرد و قبض روح عزرائیل و فرشتگان هم در طول افعال الهی و کارگزاران الهی به حساب می‌آیند.