۱۸۱ - قرآن و اصل کمین و غافلگیری نسـبت به دشـمنان ۱۴۰۳/۰۷/۱۱
قرآن و اصل کمین و غافلگیری نسـبت به دشـمنان
۱۴۰۳/۰۷/۱۱
علی پوریا
براساس تعالیم قرآن، خدا در کمین دشمنان است به گونه‌ای که دشمن از جایی که گمان نمی‌برد، ضربه می‌خورد و نیست و نابود می‌شود. بنابراین، دشمن هرگز نباید احساس امنیت کند، بلکه بداند که خدا در کمین آنان نشسته است.
کمین و غافلگیری به عنوان یک اصل اساسی در نبردها به کار گرفته می‌شود، ولی فرق میان کمین خدا با دیگران در آن است که کمین الهی خیلی سخت‌تر، شدیدتر و بنیان کن‌تر است. با این همه خدا در قرآن بارها به مؤمنان هشدار می‌دهد که مراقب کمین دشمن جنی و انسی باشند؛ زیرا همواره آنان در کمین هستند تا مؤمنان را شکار کنند. بدترین امر آن است که ابلیس شیطانی به عناوین مختلف در کمین انسان است تا او را به شقاوت ابدی بکشاند. بنابراین، بر مؤمنان است تا نسبت به کمین دشمنان و شیاطین جنی و انسی آمادگی داشته باشند و اجازه ندهند تا در شرایطی قرار گیرند که دشمن شیطانی بر آنان کمین زند و با غافلگیری ناگهانی آنان را زمینگیر کرده و نابود سازد.
حقیقت کمین خدا
کمین به معنای پنهان شدن در جایی برای حمله ناگهانی و غافلگیرانه است. بنابراین در کمین کسی یا چیزی نشستن به معنای منتظرماندن برای فراهم شدن فرصت مناسب برای حمله ناگهانی و غافلگیرانه به او یا اقدام علیه او است.(فرهنگ بزرگ سخن، ج 6، ص 5943)
در اصطلاح قرآنی، واژگانی چون «رصد» و «مرصاد» به همین معنای کمین و کمینگاه است؛ البته در آیات قرآن به اشکال دیگر همین مفهوم اصطلاحی به کار رفته است که بیانگر اصل کمین و غافلگیری ناگهانی است.
از نگاه قرآن، خدا کسی است که در کمین طغیانگران است.(فجر، آیات 11 و 14) بنابراین، فرصتی به دشمنان خویش می‌دهد تا هر گونه طغیانی را انجام دهند، اما خدا مراقب کردار طغیانگر است و در کمین آنان نشسته است؛ پس اگر فرصتی به دشمن طغیانگر می‌دهد، بر این اساس نیست که ناتوان است، بلکه برای آن است تا حجت را بر آنان تمام کند. پس هر گاه خدا بخواهد دشمن را چنان می‌گیرد که هیچ راه‌گریزی برایش نباشد.
همه هستی در محضر خدا است و هیچ امری بیرون از دایره حضور و شهود الهی نیست؛ بنابراین، هرگز چیزی از اعمال انسان‌ها و مانند آنها بر خدا مخفی نیست. خدا همه اقوال و اعمال انسان‌ها را می‌بیند و می‌شنود و به اسرار و پنهان آنان آگاهی دارد. البته خدا خود را کسی می‌داند که در کمینگاه نشسته و همه اعمال و کردار انسان را «رصد» می‌کند و با مراقبت تمام انسان‌ها، چیزی پوشیده و مخفی نیست. (همان)
البته هشدارهای الهی متوجه دشمنان به‌ویژه طغیانگران در زمین است و به آنان هشدار می‌دهد که احساس امنیت نکنند؛ همان گونه که طغیانگران از قوم ثمود و عاد و فرعون در کمین خدا قرار گرفتند و خدا ناگهان آنان را نابود کرد.(فجر، آیا 6 تا 14)
خدا نه تنها در دنیا در کمین طغیانگران است، بلکه دوزخ را نیز کمینگاه برای آنان قرار داده است؛ پس طغیانگران اگر در دنیا در کمین مستقیم الهی قرار می‌گیرند، در قیامت نیز در کمین دوزخ قرار گرفته و دوزخ به عنوان یک آفریده با شعور طغیانگران را می‌شناسد و آنان را به یکباره به درون خویش می‌کشد تا در آنجا عذاب کند.(نباء، آیات 21 و 22)
فرشتگان الهی در دنیا به نگهبانی و مراقبت از امور از جمله وحی می‌پردازند تا از دستبرد نااهلان در امان بماند(جن، آیات 26 و 27)؛ زیرا رصد جمع راصد به معنای حافظ است و مقصود از آن رصد فرشتگان برای حفاظت از وحی است.(مجمع البیان، ج 9 و 10، ص 562)
از نظر قرآن، همان گونه که خدا و فرشتگان بلکه جهنم در کمین دشمنان خدا و طغیانگران است، مؤمنان نیز باید همواره آماده‌باشند و برای دشمن کمین بگذارند تا جنگ افروزان مشرک را در دام افکنند و آنان را نابود سازند.(توبه، آیه 5)
بر همین اساس، خدا فرمان می‌دهد تا مسلمانان در تمام کمینگاه‌ها برای ایجاد فشار و ضربه زدن به مشرکان به ویژه رهگذران مشرک آماده‌باشند. (همان)
بنابراین، از نظر قرآن، اصل کمین و ضربه زدن ناگهانی به دشمن به عنوان یک راهبرد و شیوه ایجاد فشار و ضربه به دشمن باید در دستور کار مسلمانان و مؤمنان قرار گیرد.
کمین و ضربه ناگهانی به دشمن تا زمان تسلیم دشمن و ایمان‌آوری و اقامه نماز و زکات باید ادامه یابد.(همان) این بدان معناست که از نظر قرآن، تا زمان نابودی فتنه و ایجاد بستر سلامت برای مسلمانان و تحمیل شکست به دشمن و تسلیم مطلق نمی‌توان از این راهبرد و اصل کمین و ضربه زدن دست برداشت. البته این تسلیم شدن نباید تظاهر باشد، بلکه توبه و بازگشت واقعی به خدا و پذیرش اسلام باشد وگرنه مسلمانان حق ندارند تا دست از راهبرد کمین و ضربه زدن بردارند.(همان)
ضرورت مراقبت از کمین دشمن
همان گونه که کمین و غافلگیری به عنوان یک راهبرد نظامی از سوی مؤمنان و مسلمانان می‌بایست به کار گرفته شود، اما باید دانست که دشمن نیز به این اصل پایبند است؛ از همین رو حتی جنیان و ابلیس شیطانی از این اصل بیشترین بهره را می‌برند؛ به‌ویژه که جنیان و شیاطین جنی به سبب دیده نشدن از سوی انسان، می‌توانند چنان به انسان نزدیک شوند و ضربه بزنند که بیرون از محاسبات عادی بشری است.
خدا به انسان هشدار می‌دهد که شیطان در کمین انسان‌ها است تا ایشان را گمراه کرده و به دوزخ بکشاند.(اعراف، آیات 11 تا 17) از همین رو
از همه اطراف به ویژه چپ و راست و پیش و پس به انسان حمله می‌کند بی‌آنکه او متوجه حملات شیطان از چهار سو باشد.(همان)
شیطان مترصد کمین و حمله کردن به انسان است تا مؤمنان و خداپرستان را از صراط مستقیم باز دارد.(همان) بر این اساس شیطان به مهم‌ترین دستاویز متمسک می‌شود که کفران و ناسپاسی نسبت به نعمت‌های الهی است(همان) و انسان مؤمن باید متوجه باشد که هر گونه کفران و ناسپاسی نسبت به نعمت‌های الهی بستری برای نفوذ و حمله دشمن است.(همان)
این خطر حتی نسبت به عالمان نیز مطرح است؛ زیرا بلعم باعورا از کسانی است که در دام کمین شیطان و ابلیس افتاد و در نهایت به وسیله شیطان به سوی دوزخ کشیده شد. (اعراف، آیه 175؛ مجمع البیان، ج 3 و 4، ص 768)
گرفتار و مغرور شدن به آرزوهای باطل (حدید، آیه 14)،گرفتاری به گناه و معصیت (اعراف، آیه 175)، وسوسه و فتنه انگیزی(اعراف، آیه 27)، غفلت از یاد خدا (اعراف، آیه 201) و عمل نکردن به آیات الهی (اعراف، آیه 175) از جمله مهم‌ترین عواملی است که انسان را در دام و کمین ابلیس می‌افکند.
البته تنها شیاطین جنی نیستند که در کمین انسان به ویژه مسلمانان هستند، بلکه دشمنان کافر نیز از همین راهبرد برای پیشبرد اهداف پلید خویش بهره می‌گیرند. بنابراین، احتمال کمین و فتنه‌گری دشمنان کافر، مستلزم آمادگی و هوشیاری مجاهدان اسلام است.
(نساء، آیات 101 و 102)
با توجه به اصل کمین و غافلگیری از سوی دشمنان لازم است تا مؤمنان همواره در هوشیاری باشند تا جایی که نسبت به نماز که ستون اصلی اسلام است، شرایط کمین را در نظر بگیرند و با کوتاه کردن نماز در قالب نماز خوف، این هوشیاری را به نمایش گذارند و اجازه شبیخون یا بهره‌گیری از کمین و شکست را ندهند.(همان)
همچنین از نظر قرآن، شکست مذبوحانه دشمنان کافر در گرو کوشش مجاهدان برای فراهم سازی تجهیزات و هوشیاری آنان در برابر کمین گشایی دشمنان کافر است(همان)؛ زیرا مسلمانان باید به گونه‌ای هوشیارانه عمل کنند که دشمن از اندیشه حمله و کمین بیرون آید.(همان)
مؤمنان برای آنکه در اوج هوشیاری نسبت به کمین دشمن باشند، باید خود را به خدا متصل کرده و از منبع لایزال الهی مدد گیرند. بر این اساس باید انسان در گفتار و رفتار برای خدا اخلاص را به نمایش گذارد(حجر، آیات 39 و 40؛ ص، آیات 82 و 83)، با تقوا(اعراف، آیه 201)، یاد خدا و پرهیز از غفلت(همان)، سجده در برابر خدا(اعراف، آیات 11 تا 17)، شکر نعمت‌های الهی(همان) و مانند آنها خود را متصل به خدا سازد و این‌گونه در شرایطی قرار گیرد که هوشیاری‌اش موجب دفع و رفع کمین دشمن شود. پس همان گونه که خدا با فرشتگان و شهاب سنگ‌ها در کمین شیاطین جنی در آسمان است(جن، آیات 1 و 9؛ حجر، آیات 16 و18)، مؤمنان هم باید در کمین شیاطین جنی و انسی باشند. بنابراین همه مسلمانان باید با همه ابزارها و امکانات،کمین دشمنان را شناسایی و علیه آنان اقدام کنند.