ولید الخالدی
ترجمه امیرحسین بابالار
دير ياسين
موقعيت:
PGR: 167132
فاصله تا قدس: 5 كيلومتر
متوسط ارتفاع: 780 متر
تملك و کاربری زمين‌های روستا در سال 45/1944 (هكتار):
مالكيت
عرب: 270/1
يهودي: 15/3
مشاع: 0/3
مجموع: 285/7
کاربری
زراعی: 86/6
درصد از كل: 30%
عمارت ساختماني : 1/2
جمعيت:
سال 1931: 428 نفر
سال 45/1944: 610 نفر
تعداد خانه‌ها (سال 1931): 91 باب
اشغال روستا و اخراج ساکنین آن
دير ياسين محل وقوع مشهورترین و شاید خونبارترین قساوت‌های جنگ بود. گرچه قتل‌عام روی داده در این روستا به دست ایرگون و اشترن به وقوع پیوست، اما اشغال آن در چارچوب عملیات نحشون هاگانا انجام شد.
یکی از یگان‌های پالماح هم با پرتاب خمپاره نقشی در این تهاجم داشت و آن پس از آن بود که روستاییان تازه از شوک حاصل از تهاجم نیروهای ایرگون و اشترن به هوش آمده بودند.
در کتاب تاریخ هاگانا آمده است که دیوید شالتیل، فرماندۀ هاگانا در قدس از نقشۀ ایرگون و اشترن برای حمله به دير ياسين باخبر بود. او فرماندهان این دو گروه را مطلع کرد که اشغال و نگهداری از دير ياسين بخشی از طرح جامع هاگانا در عملیات نحشون است، هرچند دير ياسين توافق عدم تعدّی و دست‌اندازی با هاگانا به امضاء رسانیده بود.
او اضافه کرد که هیچ مخالفتی با آنها در عمل به وظیفه‌شان ندارد، مشروط بر این که بتوانند با قدرت روستا را تسخیر کنند و آن را نگه دارند. او اخطار کرد که اگر آنها قادر به این کار نباشند، نباید روستا را به شکلی ناقص تخریب کنند تا دشمن را ترغیب کند که آن را به یک پایگاه نظامی مبدّل سازد. شالتیل بعداً پذیرفت که در پاسخ به تقاضایی که در جریان حمله به وجود آمد مهمات نیروهای مهاجم را با اسلحه‌ها و مسلسل‌های استن تأمین کرده و با پوشش خمپاره‌ای از آنها پشتیبانی به‌عمل آورده است.
در آن زمان، خبرنگار نیویورک تایمز گزارش کرد: «20 نفر از شبه نظامیان هاگانای آژانس[یهود]، از 55 عضو ایرگون و 45 عضو اشترن که روستا را به تصرّف خودشان درآوردند پشتیبانی کرده‌اند.»
هاگانا اعلام کرد که در بامداد روز 9 آوریل 1948، 120 نفر (80 نفر از ایرگون و 40 نفر از اشترن) به روستا حمله کردند.
براساس این گزارش، 4 نفر از مهاجمین در جریان حمله به روستا کشته شدند. کتاب تاریخ هاگانا متذکر شده است که آنها قتل‌عام به راه انداختند «بدون اینکه تمایزی بین مردان، زنان، کودکان و سالخوردگان قائل شوند».
آنها کار خود را با سوار کردن برخی از «زندانیان» که به اسارت آنها درآمده بودند بر ماشین‌ها و نمایش دادن آنها در میان خیابان‌های قدس در قالب «کاروان پیروزی» و در میان هیاهوی گروه‌ها و جماعت‌های یهودی به اتمام رساندند.
بعد از آن «زندانیان» به روستا بازگردانده شده و در آنجا به قتل رسیدند. قربانیان شامل 245 مرد، زن و کودک بودند.
نیویورک تایمز گزارش کرد که در حدود نیمی از قربانیان زنان و کودکان بوده‌اند، 70 نفر از زنان و کودکان هم جدا شده و بعداً در قدس به ارتش بریتانیا تحویل داده شدند.
بعد از قتل‌عام، نیروهای عضو ایرگون و اشترن گروهی از خبرنگاران ایالات متحده را که خبرنگار نیویورک تایمز هم در میان آنان حضور داشت تا خانه‌ای در گیوعات شائول، آبادی یهودنشین نزدیک روستا، همراهی کردند. بعد از صرف چای و شیرینی کسانی که مرتکب این عمل شده بودند«جزئیات عملیات را مفصلاً توضیح دادند.»
آنها گفتند که 10 خانۀ روستا را منهدم کرده و مهاجمین، درهای باز خانه‌ها را از جا کنده و به داخل خانه‌ها هم نارنجک پرتاب می‌کردند. یکی از سخنگویان مهاجمین گفت که روستا در عرض دو ساعت «تحت کنترل» قرار گرفت، و اضافه کرد که انتظار داشته که هاگانا زمام امور روستا را در دست بگیرد.
این ادعای سخنگوی مزبور در تضاد با این واقعیت قرار داشت که 5 ساعت مانده به زمان آغاز حمله، نیروهای ایرگون و اشترن از هاگانا تقاضای کمک کرده بودند.
نیویورک تایمز در ابتدا گزارش کرد که هاگانا روند اشغال دير ياسين را یک روز بعد از قتل عام، یعنی در روز 10 آوریل به دست گرفت، اما همین روزنامه بعداً اعلام کرد که آنها روستا را رسماً در روز 11 آوریل به اشغال خویش درآورده‌اند.
در یک اعلامیۀ هاگانا اعلام شد«ما از قبرها و دارایی‌های برجای مانده نگهداری خواهیم کرد...، و آنها را در زمان معین به صاحبانشان بازخواهیم گرداند.» روز قبل، از قول یکی از اعضای کمیتۀ عالی عرب نقل شده بود که این کمیته در درخواستی بی‌نتیجه از ارتش و پلیس بریتانیا تقاضا کرده بود اجساد قربانیان برای خاکسپاری برگردانده شود.
این قتل‌عام متعاقباً توسط ارگان‌های ارشد صهیونیستی از جمله هاگانا، آژانس یهود و پیشوای خاخام‌ها تقبیح و محکوم گردید.
دير ياسين خیلی زود به مظهر خشونت‌ها و فجایع صورت‌گرفته در طول سال 1948 تبدیل شد، و تأثیر قتل‌عام مزبور بر آوارگی و پراکندگی فلسطینی‌ها در آن سال به موضوع بحث و مناظره‌ای تند در حلقه‌های اسرائیلی و فلسطینی تبدیل شد.
تعداد آثار ادبی و کتاب‌هایی که به زبان‌های عبری، انگلیسی و عربی به موضوع قتل‌عام ديرياسين پرداخته‌اند بسیار زیاد و چشمگیر است؛ مؤسسۀ مطالعات فلسطین درحال آماده‌سازی رسالۀ تک‌نگاشت ویژه‌ای در این خصوص می‌باشد.
آبادی‌های اسرائیلی در زمین‌های روستا
در تابستان سال 1949 چندصد نفر از مهاجرین یهودی در نزدیکی دير ياسين اسکان داده شدند و آبادی جدید به تقلید از آبادی قدیمی‌تر، گیوعات شائول که در سال 1906 تأسیس شده بود گیوعات شائول بت نامیده شد. چهار نفر از نخبگان اسرائیلی در نامه‌ای به بن‌گوریون، از او خواستند که این روستا به عنوان یک «نمونۀ وحشتناک و فاجعه‌آمیز» به صورت خالی از سکنه باقی بماند. اما تقاضاهای پی‌در‌پی آنها هرگز پاسخی دریافت نکرد.
چندین تن از وزرای کابینۀ اسرائیل، دو نفر از خاخام‌های برجستۀ اسرائیل و شهردار یهودی قدس در مراسم وقف قبرستان آبادی گیوعات شائول بت حضور داشتند. [M:193] محلّۀ یهودنشین گیوعات شائول (168133) بر روی بخش شرقی روستا گسترده شده است. امروزه تپۀ دير ياسين و محوطۀ آن از همه طرف به واسطۀ توسعه‌های عمرانی قدس غربی اسرائیل بلعیده شده است.