بــســـم الله الـــرّحــمـــن الــــرّحــیــم
سخنان نوراني امام باقر(ع)، دو چيز در زمينه معرفت و علم به ما هديه مي‌دهد: يكي اينكه آن حضرت فرمود: «لا عِلمَ كَطَلَبِ السَّلامَة»، هيچ علمي به اندازه سلامت‌شناسي نيست يا مثلاً سلامت را بشناسد و سالم باشد؛ منتها مستحضريد كه بدن را روح اداره مي‌كند. طبّ ما بايد بداند كه انسان، حيوان ناطق نيست، جانوري باشد همانند ديگر جانوران كه درمان او را بخواهيم از آزمايشگاه موش جواب بگيريم نيست. انسان، حيوان ناطق نيست. آن‌كه انسان را آفريد فرمود انسان «حيّ متألّه» است، زنده‌اي است كه حيات او را ملكوت تأمين مي‌كند، نه آب و خاك. بسياري از بيماري‌هاست كه اصلاً در سطح حيوان نيست تا آزمايشگاه موش جواب بدهد. بيان نوراني امام باقر اين است: «لا عِلمَ كَطَلَبِ السَّلامَة» اين جمله اول، «وَ لا سَلامَةَ كَسَلامَةِ القَلبِ»[1] اين جمله دوم. اگر روح سالم بود بدن سالم است، روح را فرهنگ الهي مي‌سازد. انسان اگر بداند كه مهاجر و مسافر است و در بستري دارد زندگي مي‌كند، بيش از حرمتي كه براي مسافرخانه قائل است، براي بدن و براي دنيا قائل نيست. بسياري از بيماري‌هاست كه قرآن كريم مطرح مي‌كند كه جواب اين بيماري‌ها را از آزمايشگاه موش و امثال موش نمي‌شود گرفت. در سوره مباركه «احزاب» دستوري كه به خاندان پيامبر مي‌دهد اين است، فرمود: (فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذي في‏ قَلْبِهِ مَرَضٌ وَ قُلْنَ قَوْلاً مَعْرُوفاً)[2] به مردها و زن‌ها دستور مي‌دهد، به زن دستور مي‌دهد كه مردانه حرف بزنيد نه زنانه، آهنگتان گيرا نباشد، اگر خواستيد با نامحرم سخن بگوييد، طوري حرف نزنيد تا نامحرمي كه مريض است طمع كند. اين بيان سوره «احزاب» نشان آن است كه اگر كسي درباره نامحرمي طمع كرد، اين شخص مريض است، اين بيماري را نمي‌شود با آزمايشگاه موش حل كرد و اين بيماري است كه ده‌ها بيماري ديگر را به همراه دارد فرمود: (فَيَطْمَعَ الَّذي في‏ قَلْبِهِ مَرَضٌ) و امام باقر(ع) مي‌فرمايد: «وَ لا سَلامَةَ كَسَلامَةِ القَلبِ» ناظر به همين است.
جاسوسی برای بیگانگان، نشانه مریضی قلب
در سوره مباركه «مائده» فرمود: در جمع مسلمان‌ها عدّه‌اي دشمنان اسلام به سر مي‌بردند كه با بيگانه‌ها رابطه داشتند، هم منتظر بودند اسلام آسيب ببيند، هم فرصت‌طلبانه مي‌كوشيدند كه مسلمان‌ها مصدوم شوند و اگر خبر نظامي و سياسي در داخله اسلام سامان مي‌پذيرفت فوراً اين را به بيگانه‌ها گزارش مي‌دادند. اين كارِ بد سياسي را در سوره مباركه «مائده» به عنوان مرض معرفي كرد، به رسول خدا فرمود: (فَتَرَي الَّذينَ في‏ قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ يُسارِعُونَ فيهِمْ يَقُولُونَ نَخْشي‏ أَنْ تُصيبَنا دائِرَةٌ فَعَسَي اللَّهُ أَنْ يَأْتِيَ بِالْفَتْحِ أَوْ أَمْرٍ مِنْ عِنْدِهِ فَيُصْبِحُوا عَلي‏ ما أَسَرُّوا في‏ أَنْفُسِهِمْ نادِمينَ)[3] فرمود رسول من! در جمع شما بعضي افرادي هستند كه قلب آنها مريض است تا يك حادثه تلخي در داخله اسلام و مسلمين رخنه كرد به بيگانه گزارش مي‌دهند، هر حادثه‌اي كه براي اسلام و مسلمين پيش آمد با ديگران در ميان مي‌گذارند، اينها مي‌گويند شايد ـ خداي ناكرده ـ نظام اسلامي شكست بخورد بيگانه برگردد، ما چرا رابطه‌مان را با بيگانه‌ها ضعيف كنيم. فرمود اينها مريضند، ما قرآن را فرستاديم كه شفابخش است (وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ)[4] ما شفا آورديم نه دوا، ما طب نياورديم ما دوا نياورديم، ما عصاره حيات‌بخشي آورديم كه شفاست. ممكن نيست كسي شفا دريافت كند و شفا پيدا نكند، ممكن است دارو بخورد; ولي شفا پيدا نكند، چون بيمار، استعداد پذيرش آن دارو را ندارد؛ ولي شفا هم «دادِ او را قابليّت شرط نيست»، اگر اين سخن مولوي خوب بررسي شود، مي‌گويد كسي كه با خدا رابطه تنگاتنگ دارد نمی‌شود گفت او لياقت ندارد، لياقت را چه كسي مي‌دهد. اين بيان نوراني امام سجاد در طليعه دعاي «ابوحمزه ثمالي» اين است: خدايا! آنها كه داشتند مگر چه كسي به آنها داد «لاَ الَّذي‏ اَحْسَنَ اسْتَغْني‏ عَنْ عَوْنِكَ وَرَحْمَتِكَ وَلاَ الَّذي‏ اَسآءَ وَاجْتَرَءَ عَلَيْكَ وَلَمْ يُرْضِكَ خَرَجَ عَنْ‏ قُدْرَتِكَ»[5] خدايا! اگر بگوييد آنها استعداد داشتند چه كسي به آنها استعداد و قابليّت داد.
         دادِ او را قابليّت شرط نيست
                                    بلكه شرط قابليّت دادِ اوست[6]
         آن يكي جودش گدا آرد پديد
                                     وان دگر بخشد گدايان را مزيد[7]
ماه رجب، ماه درخواست ظرفیت
ماه رجب، ماه درخواست ظرفيت است، درست است كه بعضي از كارهاي بدي كه كرديم از ما ظرفيت را گرفته است؛ ولي ظرفيت‌ده همچنان بخشنده است، اولاً از او ظرفيت طلب كنيد، استحقاق طلب كنيم، لياقت طلب كنيم، ثانياً از حضرت مسئلت كنيم كه به اين ظرفيت، پاسخ مثبت بدهد، مظروف را عطا كند.
                  دادِ او را قابليّت شرط نيست
                                     بلكه شرط قابليّت دادِ اوست
خدا دوتا كار مي‌كند: اول ظرف مي‌دهد بعد مظروف عطا مي‌كند. اين بيان قرآني با بيان نوراني امام باقر كه قرآنِ ناطق است و فرمود: «لا سَلامَةَ كَسَلامَةِ القَلبِ» مطابق است. اگر در سوره «احزاب» فرمود: كسي كه مشكل عفاف و حجاب دارد مريض است، اگر در سوره «مائده» فرمود كسي كه مشكل گرايش به بيگانه دارد مريض است، اين مرض‌ها را بايد در مكتب اخلاق حفظ كرد و وزارت محترم بهداشت و درمان بداند انسان، حيوان ناطق نيست همه بيماري‌هاي او را منتظر نباشد كه از آزمايشگاه موش دريافت كند، انسان، حيّ متألّه است. اگر قلب، سالم بود، انسان را كنترل مي‌كند و اصولاً قلب را قلب گفتند، براي اينكه دائماً در تقلّب است مي‌بينيد در انقلاب‌ها و در تقليب و تقلّب‌ها، آرامش و سكينت بسيار كم است. شما يك لحظه بخواهيد نماز بخوانيد مي‌بينيد جمع كردن خاطرات بسيار سخت است، مي‌خواهيد يك صفحه كتاب بخوانيد، مي‌بينيد جمع خاطرات بسيار سخت است، كارِ قلب، تحوّل است و انقلاب است و زير و رو است و هيجان، تا آدم اين را نرم كند و به جاي خود بنشاند، صبر مي‌خواهد. اگر او به جاي خود نشست، همه شئون زيرمجموعه خود را خوب مديريت مي‌كند و اينها را رها نمي‌كند.
هرزگی قلب
 اينكه مي‌بينيد بعضي‌ها گرفتار اعتياد و بعضي‌ها گرفتار هرزگي هستند؛ سرّش آن است كه اين قلب، هرزه شده، اگر اين در، بسته نباشد اين قفل هرز شود، اين راه باز است هر خاطره‌اي بخواهد رخنه كند باز است؛ اما اگر در، بسته باشد انسان توان آن را دارد كه در حوزه داده‌هاي خود ارزيابي كند، تصميم بگيرد، مديريت كند و به مقصد برسد. يك انسان رها شده را شما بخواهيد نصيحت كنيد كه اعتياد بد است، او بيش از ما و شما، پيش از ما و شما، در كارتن‌ خوابيدن کنارِ جدول را تجربه كرده چه نصيحت‌پذير است؟! آن دستگاهي كه شنواست و تصميم‌گير است هرز شده، اگر در هر كسي سالم بماند، راه نجات او باز است.
وجود مبارك امام باقر(ع) فرمود: «لا سَلامَةَ كَسَلامَةِ القَلبِ»، هيچ سلامتي همانند سلامت دل نيست. اين دل، مركز مديريت و مدبّريت و تطهير است و ماه پربركت رجب براي همين كارهاست.
بيانات حضرت آيت‌الله جوادي آملي (دامت بركاته) در جلسه درس اخلاق در ديدار با علما، فضلا، وزير بهداشت و طلاب شهرستان آمل و حوزه امام حسن عسكري(ع) ـ  قم؛ 11/2/93
__________________________________
[1] . تحف العقول، ص286.           [2] . احزاب، 32.         [3] . مائده، 52.
[4] . اسراء، 82.                          [5] . مصباح المتهجد، ج2، ص582.
[6] . مثنوی معنوی، دفتر پنجم.     [7] . مثنوی معنوی، دفتر اول.