پرسش:آيا اعتقاد به جاودانگي قوانين اسلام، مانع هماهنگي با مقتضيات زمان و رسيدن به پيشرفتهاي مادّي و حركت درمسير رشد و ترقي نيست؟
پاسخ: گاهي در بررسي مسائل توسعه و موانع آن، گفته ميشود، از آنجا كه علم و صنعت و فنون مختلف، طي چند قرن اخير، پيشرفتهاي چشمگير و تحولات عميقي داشته و انسان در زمينههاي گوناگون به ابتكارات و اختراعات زيادي دست يافته است، ادارهي جوامع كنوني با روابط پيچيدهي آن، قوانين و مقررات جديدي را ميطلبد، لذا قوانين و مقرراتي كه چهارده قرن قبل، از طرف اسلام، براي هدايت و ادارهي زندگي بشر آورده شده است، چگونه ميتواند خود را با مقتضيات زمان تطبيق داده، پاسخگوي نيازهاي متنوع عصر جديد باشد و همگام با دنياي روز و جوامع مدرن، زمينه ساز توسعهاي همهجانبه گردد.
از طرف ديگر، ميدانيم كه دين الهي آن است كه خداوند توسط پيامبرانش براي هدايت انسان نازل كرده است؛ و مجموع نظرياتي كه ما آن را به متون ديني مستند ميكنيم، نبايد زايد و اضافه بر مجموع دين و يا احياناً مخالف با بعضي از مسلّمات آن باشد؛ بنابراين، اصلاح طلبي و نوآوري در دين، تعبير صحيحي نيست؛ زيرا دينِ كامل با كتاب آسمانيِ اصيل و تحريف نشده، نياز به تكميل، اصلاح و تغيير ندارد.[1] البته با فهم عميق و جامع و شناخت كامل دين، ميتوان فرهنگ حاكم بر جامعه را اصلاح نمود.
انسان، به طور طبيعي، هر چيز تازه و نويي را بر كهنه و فرسوده ترجيح ميدهد؛ ولي اين مطلب كليّت ندارد ؛ مثلاً نميتوان گفت كه چون عصر مسافرت با اسب و شتر و الاغ گذشته است و مردم با هواپيما و اتومبيلهاي تندرو سفر ميكنند، لزوم رعايت صدق، وفا، امانتداري، و ساير صفات حميده و همچنين مسائل مربوط به خريد و فروش، اجاره و ديگر قراردادهاي اجتماعي، همه بايد عوض شود و يا جدول فيثاغورث، چون دوهزار سال از آن گذشته، ديگر كهنه شده است و قابل استفاده نيست.[2]
به طور كلي، كهنگي در قوانيني كه حقايق را بيان ميكند، راه ندارد و اگر قانوني مطابق با سرشت انسان باشد، هميشه باقي است و اسلام راهي است كه دستگاه آفرينش به انسان نشان داده و آيين و مقرراتي است كه با طبيعت ويژهي انسان، مطابقت و هماهنگي دارد و ميتواند پاسخگوي نيازهاي واقعيِ انسان در هر زمان باشد و بديهي است كه انسان، در هر زمان و مكان و با هر وضعي كه زندگي كند، همين طبيعت و فطرت انساني خود را دارد؛[3] امّا مقرراتي كه مربوط به حوادث روزمرهي زندگي است، به تدريج مورد نياز واقع ميشود و با تغيير شرايط، عوض ميگردد (مانند: احكام مالي، انتظامي و نظامي ، مسائل مربوط به ارتباطات، ادارهي شهرها و ...) اينها احكامي است كه زمام آن به دست والي و متصدي حكومت است. او ميتواند در قلمرو حكومت و ولايتش، همان تصميمي را بگيرد كه صاحب خانه دربارهي خانهاش ميگيرد؛ مشروط بر آنكه اين تصميمگيريها به مصلحت جامعه باشد و براي ايجاد روحيهي تعاون و همكاري، از نظر ديگران استفاده نموده، برنامهها را با مشاركت عموم به اجرا درآورد.[4]
در مقابل، دستهاي از احكام، ثابت و دايمي نيستند، بلكه راه تغيير در آنها باز است و اسلام به ولي امر اجازه داده است، تا بر طبق مصالح و در پرتو احكام ثابت، آن را تعيين كند؛ و آنچه اين احكام را براي ولي امر معين ميسازد شرايط و مقتضيات زمان و مكان و مصالح جامعه است.[5]
اجتهاد و نقش زمان و مكان در آن
تفقّه در استنباط احكام و مقرّرات اسلامي بر اساس ادلهي شرعي را ميتوان اجتهاد ناميد؛ و در هر زماني وجود مجتهدين و افراد متخصّص و كارشناس در امور ديني ضرورت دارد، تا اصول اسلامي را با مسائل متغيّر و پديدههاي جديدي كه در هر عصر حادث ميشود تطبيق دهند و حكم شرعي آن را استخراج نمايند؛ زيرا شريعت، تئوري واقعي و عملي براي هدايت انسانها و ادارهي جوامع بشري، و اجتهاد نيروي محركهي اسلام در پاسخگويي به نيازهاي متغيّر زمان است.[6]
هنگامي كه صحبت از زمان و مكان در اجتهاد به ميان ميآيد معناي حقيقي زمان و مكان مورد نظر نيست؛ چون زمان و مكان به اين معنا هيچ تأثيري در حكم شرعي ندارد و تغيير آنها باعث تغيير حكم شرعي نميشود؛ بلكه مراد، اوضاع و احوالي است كه در زمان و مكان پديد آمده و حكم شرعي يا موضوع آن را متعيّن ميسازد و تغيير آن باعث تغيير حكم و موضوع حكم شرعي ميگردد و زمان و مكان، بستر وجودي اين اوضاع و احوال است.[7]
يكي از موارد تغيير موضوع، مسئلهي خريد و فروش خون است، كه در گذشته منفعت حلال و عقلايي براي آن وجود نداشت و حرام بود؛ ولي اكنون، با پيشرفت علوم پزشكي، منفعت عقلايي مهمي پيدا كرده است و گاهي با يك كيسهي آن ميتوان جان انساني را نجات داد كه فقها حكم به جواز خريد و فروش آن مينمايند.[8]
پی نوشتها:
[1] . رسول جعفريان، نزاع سنت و تجدّد، ص 167 ـ 170 .
[2] . مرتضي مطهري، اسلام و مقتضيات زمان، ج 1، ص 12.
[3] . علامه طباطبايي، فرازهايي از اسلام، ص 213 ـ 216 .
[4] . علامه طباطبايي، تفسيرالميزان، ج 4، ص 129.
[5]. محمود زماني، مجلهي نقد و نظر، «مقاله نقش زمان و مكان در اجتهاد از ديدگاه شهيد صدر» (زمستان 1374)، ص 229 ـ 230 .
[6] . محمد هادي معرفت، چكيدهي مقالات، «نقش زمان و مكان در اجتهاد»، ص 53 ـ 54 .
[7] . محمود زماني، همان، ص 196 .
[8] . ناصر مكارم شيرازي، نقد و نظر، (سال دوم، شمارهي 5، زمستان 1374)، ص 11 .
منوی اصلی
ورود اعضا
آب و هوا
وضعیت آب و هوای زنجان
آمار بازدیدها
بازدید امروز: | 98 |
---|---|
بازدید دیروز: | 1,937 |
بازدید هفته: | 2,035 |
بازدید ماه: | 117,541 |
بازدید کل: | 23,779,339 |
افراد آنلاین: | 6 |
اوقات شرعی
اوقات شرعی به وقت زنجان
اذان صبح: | |
---|---|
طلوع خورشید: | |
اذان ظهر: | |
غروب خورشید: | |
اذان مغرب: |
تقویم و تاریخ
یکشنبه ، ۳۰ اردیبهشت ۱٤۰۳
Sunday , 19 May 2024
الأحد ، ۱۱ ذو القعدة ۱٤٤۵
اردیبهشت 1403 | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
ج | پ | چ | س | د | ی | ش |
7 | 6 | 5 | 4 | 3 | 2 | 1 |
14 | 13 | 12 | 11 | 10 | 9 | 8 |
21 | 20 | 19 | 18 | 17 | 16 | 15 |
28 | 27 | 26 | 25 | 24 | 23 | 22 |
31 | 30 | 29 | ||||
آخرین اخبار
مردم مازندران در استقبال از رئیسجمهور سنگ تمام گذاشتند: جشن احیای 395 واحد راکد تولیدی در سفر رئیسجمهور به مازندران ۱۴۰۳/۰۲/۲۸ ۰۳/۰۲/۲۹
(44 بازدید)
(44 بازدید)
از میدان هفت تیر تا میدان ولی عصر (عج) تهران : مراسم جشن بزرگ امام رضاییها با حضور پرشور مردم برگزار شد ۱۴۰۳/۰۲/۲۸ ۰۳/۰۲/۲۹
(45 بازدید)
(45 بازدید)
حجتالاسلام حاجعلیاکبری: گلایه خطیب جمعه تهران از مجلس برای مصوبه تعطیلی شنبهها ۱۴۰۳/۰۲/۲۸ ۰۳/۰۲/۲۹
(38 بازدید)
(38 بازدید)
فرمانده نیروی دریایی ارتش: دریانوردان با اقتدار پرچم و نشان مقدس ایران را در اقیانوسهای جهان به اهتزاز درآوردند ۱۴۰۳/۰۲/۲۸ ۰۳/۰۲/۲۹
(55 بازدید)
(55 بازدید)
امیرعبداللهیان: سیاست قطعی ایران حمایت از تحکیم ثبات و امنیت در منطقه بالکان است ۱۴۰۳/۰۲/۲۸ ۰۳/۰۲/۲۹
(50 بازدید)
(50 بازدید)
رئیسی در پنجمین کنگره بینالمللی امام رضا(ع): سیره و سلوک امام رضا(ع) شاخص تام و تمام اجرای عدالت در جامعه است ۱۴۰۳/۰۲/۲۶ ۰۳/۰۲/۲۷
(73 بازدید)
(73 بازدید)
حسین شریعتمداری، در مصاحبه با فارس: چرا درباره تعطیلی شنبه به دفتر رهبر انقلاب نسبت خلاف میدهید؟ ۱۴۰۳/۰۲/۲۶ ۰۳/۰۲/۲۷
(49 بازدید)
(49 بازدید)
34 - جاودانگی اسلام و مقتضیات زمان(پرسش و پاسخ) ۱۳۹۳/۰۳/۱۹