پرسش:راهكارهاى مبارزه با غرور و تکبر كدام است؟

پاسخ:اگر انسان به راه‌هاى طى شده پشت سرخود نگاه كند، ممكن است دچار غرور شود و خيال كند كه خيلى راه رفته، ولى اگر به راه‌هاى پيش‌رو و نرفته بنگرد، غرورش مى‏شكند.
اگر به كتبى كه مطالعه كرده بنگرد مغرور مى‏شود، اما اگر به كتاب‌هايى كه نخوانده نگاه كند، غرورش مى‏شكند. به سرمايه خود نگاه نكنيد، به سرمايه‏هاى دنيا بنگريد.
قرآن مى‏فرمايد: تمام اطلاعات و علوم شما اندكى بيش نيست، «و ما أوتيتم من العلم الّا قليلًا» (اسراء ـ 85)
به اعمال كم ننازيد. بهترين بندگان خدا كه دايماً در حال عبادت بودند با ناله فرياد مى‏زدند كه عمل ما كم و قليل است:
«آه من قلة الزّاد» غررالحكم ـ ص 144 و در مناجات مى‏گفتند: «و ما قدر أعمالنا فى‏ جنب نعمك» (بحار، ج 95، ص 85)
انسان در آغاز هيچ بوده است، «لم يكن شيئاً» (انسان ـ 1) پس از وجود نيز چيز قابل ذكرى نبوده است. «لم يك شيئاً مذكورا»
آب پستى بيش نبوده است. «من ماءٍ مهين» (سجده ـ 8)
پس از مدتى اين آب پست در تاريكى‏هاى سه گانه رحم مادر قرار گرفت، «فى ظلمات ثلاث» (زمر ـ 6) همين كه به دنيا آمد، هيچ چيزى نمى‏دانست. «اخرجكم من بطون أمهاتكم لاتعلمون شيئاً»
انسان براى عسل به زنبور كوچك، براى تخم مرغ به مرغ، براى گوشت به گوسفند، براى شير به گاو، براى باربرى در سفر به الاغ و اسب و شتر محتاج است.
انسان براى تنفسش به هوا و اكسيژن توليد شده از برگ‌ها و براى زندگى به جماداتى مثل ماه و خورشيد و زمين محتاج است ....
روزگارى كه يكى از فرزندان آدم(ع)، برادر خود را كشت، نسبت به جنازه او متحير بود. كلاغى آمد و به او ياد داد كه مرده را بايد دفن كرد، «فبعث اللّه غرابا يبحث فى الارض» (مائده ـ 31)
امروز هم انسان در ساختن هواپيما، از بال‌ها و پا و نوك و ساختمان جسمى پرندگان الهام مى‏گيرد.
شايد بتوان گفت محتاج‏ترين موجودات، انسان است ولى سركش‏ترين آنها هم انسان است. همه‏ هستى در حال تواضع هستند: «كل له قانتون» (بقره ـ 116) ولى انسان حتى در مقابل خدا هم‏ متواضع نيست.
كوتاه سخن آنكه براى شكستن غرور و تقويت روح بندگى و تواضع بايد بدانيم كه علم و قدرت و ثروت و اعمال ما محدود، كم و ناچيز است؛ ولى ما به همه موجودات نياز و احتياج داريم. اين توجه و تفكر به گذشته و احتياجاتى كه در چشم انداز آينده داريم، مى‏تواند ما را از غرور و تکبر نجات دهد.
يكى ديگر از امورى كه مى‏تواند غرور انسان را بشكند، توجه به سرنوشت شوم مغروران تاريخ همچون قارون‏ها، فرعون‏هاى ديروز و امروز است.
* گاهى آرزوها انسان را مغرور مى‏كند، «غرّتكم الأمانى» (حديد ـ 14)
* گاهى دنيا انسان را مغرور مى‏كند، «غرّتكم الحياهًْ الدنيا» (جاثيه ـ 35)
* گاهى شيطان انسان را با وعده‏هاى خود مغرور مى‏كند، «ما يعدهم الشّيطان الّا غروراً» (نساء ـ 120)
* گاهى شعارها و سخنان زيبا انسان را گول مى‏زند، «يوحى بعضهم الى بعض زخرف القول غروراً» (انعام ـ 112)
* گاهى انسان‏ها يكديگر را گول مى‏زنند، «بل ان يعد الظالمون بعضهم بعضا الا غروراً» (فاطر ـ 40)
بدون لطف و امداد الهى، انسان نمى‏تواند از دام‌هاى شيطانى و انسانى و تبليغات و جلوه‏هاى دنيايى رهايى يابد و به وسيله‏ آنها مغرور و متکبر نشود.