چهل حدیث از امام علی النقی (  علیه‌السلام)

 

قالَ الاْمامُ الْهادى(عليه السلام)

1-     جبران نقص

لِبَعْضِ مَواليهِ: عاتِبْ فُلانًا وَ قُلْ لَهُ: إِنَّ اللّهَ إِذا أَرادَ بِعَبْد خَيْرًا إِذا عُوتِبَ قَبِلَ:

امام علىالنّقى(عليه السلام) به يكى از دوستانش فرمود:فلانى را توبيخ كن و به او بگو: خداوند چون خير بنده اى خواهد، هر گاه توبيخ شود، بپذيرد. {و در صدد جبران نقص خودبرآيد.} 

-2  جايگاه اجابت دعا 

إِنَّ لِلّهِ بِقاعًا يُحِبُّ أَنْ يُدْعى فيها فَيَسْتَجيبَ لِمَنْ دَعاهُ وَ الْحَيْرُ مِنْها:

همانا براى خداوند بقعه هايىاست كه دوست دارد در آنها به درگاه او دعا شود و دعاى دعاكننده را به اجابت رساند،و حائر حسين(عليه السلام)يكى از آنهاست

.

 -3       خداترسى 

مَنِ اتَّقَى اللّهَ يُتَّقى، وَ مَنْ أَطاعَ اللّهَ يُطاعُ، وَ مَنْ أَطاعَ الْخالِقَ لَمْ يُبالِ سَخَطَ الَمخْلُوقينَ. وَ مَنْ أَسْخَطَ الْخالِقَ فَلْيَيْقَنَ أَنْ يَحِلَّ بِهِ سَخَطُ الَْمخْلُوقينَ: هر كس از خدا بترسد، مردم از او بترسند، و هر كه خدارا اطاعت كند، از او اطاعت كنند، و هر كه مطيع آفريدگار باشد، باكى از خشم آفريدگانندارد، و هر كه خالق را به خشم آورد، بايد يقين كند كه به خشم مخلوق دچارمى شود.

        4- اطاعت خيرخواه 

مَنْ جَمَعَ لَكَ وُدَّهُ وَ رَأْيَهُ فَاجْمَعْ لَهُ طاعَتَكَ:

هر كه دوستى و نظر نهايى اش را براى تو همه جانبه گرداند، طاعتترا براى او همه جانبه گردان.

 

5-  اوصاف پروردگار

 

إِنَّ اللّهَ لا يُوصَفُ إِلاّ بِما وَصَفَ بِهِ نَفْسَهُ، وَ أَنّى يُوصَفُ الَّذى تَعْجِزُ الْحَواسُّ أَنْ تُدْرِكَهُ وَ الاَْوْهامُ أَنْ تَنالَهُ وَ الْخَطَراتُ أَنْ تَحُدَّهُ وَ الاَْبْصارُ عَنِ الاِْحاطَةِ بِهِ. نَأى فى قُرْبِهِ وَ قَرُبَ فى نَأْيِهِ، كَيَّفَ الْكَيْفَ بِغَيْرِ أَنْ يُقالَ: كَيْفَ، وَ أَيَّنَ الاَْيْنَ بِلا أَنْ يُقالَ: أَيْنَ، هُوَ مُنْقَطِعُ الْكَيْفِيَّةِ وَ الاَْيْنِيَّةِ، أَلْواحِدُ الاَْحَدُ، جَلَّ جَلالُهُ وَ تَقَدَّسَتْ أَسْماؤُهُ:

به راستى كه خدا، جزبدانچه خودش را وصف كرده، وصف نشود.
كجا وصف شود آن كه حواس از دركش عاجز است، وتصورّات به كُنه او پى نبرند، و در ديده ها نگنجد؟ او با همه نزديكىاش دور است و باهمه دورى اش نزديك. كيفيّت و چگونگى را پديد كرده، بدون اين كه خود كيفيّت و چگونگىداشته باشد. مكان را آفريده بدون اين كه خود مكانى داشته باشد. او از چگونگى و مكانبر كنار است. يكتاى يكتاست، شكوهش بزرگ و نام هايش پاكيزه است.

 

6-  اثر بخش خداست، نه روزگار 

 

لا تَعْدُ وَ لا تَجْعَلْ لِلاَْيّامِ صُنْعًا فى حُكْمِاللّهِ:

از حدّ خود تجاوز نكن و براى روزگار هيچ اثرى در حكم خدا قرارنده.

 

7-  نتيجه بى اعتنايى به مكر خدا 

 

مَنْ أَمِنَ مَكْرَ اللّهِ وَ أَليمَ أَخْذِهِ، تَكَبَّرَ حَتّى يَحِلَّ بِهِ قَضاؤُهُ وَ نافِذُ أَمْرِهِ، وَ مَنْ كانَ عَلى بَيِّنَة مِنْ رَبِّهِ هانَتْ عَلَيْهِ مَصائِبُ الدُّنْيا وَ لَوْ قُرِضَ وَ نُشِرَ:

هر كه از مكر خدا و مؤاخذه دردناكش آسوده زِيَد، تكبّر پيشه كند تاقضاى خدا و امر نافذش او را فراگيرد، و هر كه بر طريق خداپرستى، محكم و استوارباشد، مصائب دنيا بر وى سبك آيد و اگر چه مقراض شود و ريز ريز گردد.

 

8-  تقيّه 

 

لَوْ قُلْتُ إِنَّ تارِكَ التَّقِيَّةِ كَتارِكِ الصَّلوةِ لَكُنْتُ صادِقًا:

اگر بگويم كسى كه تقيّه را ترك كند مانند كسى است كه نماز را ترككرده، هر آينه راست گفته ام.

 

9- شكر و شاكر 

 

الشّاكِرُ أَسْعَدُ بِالشُّكْرِ مِنْهُ بِالنِّعْمَةِ الَّتى أَوْجَبَتِ الشُّكْرَ لاَِنَّ النِّعَمَ مَتاعٌ وَ الشُّكْرُ نِعَمٌ وَ عُقْبى:

شخص شكرگزار، به سبب شكر، سعادتمندتر است تا بهسبب نعمتى كه باعث شكر شده است. زيرا نعمت، كالاى دنياست و شكرگزارى، نعمتِ دنيا وآخرت است.

 

10-  دنيا جايگاه آزمايش 

 

إِنَّ اللّهَ جَعَلَ الدُّنْيا دارَ بَلْوى وَ الاْخِرَةَ دارَ عُقبى وَ جَعَلَ بَلْوَى الدُّنْيا لِثَوابِ الاْخِرَةِ سَبَبًا وَ ثَوابَ الاْخِرَةِ مِنْ بَلْوَى الدُّنْيا عِوَضًا:

همانا كهخداوند دنيا را سراى امتحان و آزمايش ساخته و آخرت را سراى رسيدگى قرار داده است، وبلاى دنيا را وسيله ثواب آخرت، و ثواب آخرت را عوض بلاى دنيا قرار داده است.

 

11-  ستمكار بردبار 

 

إِنَّ الظّالِمَ الْحالِمَ يَكادُ أَنْ يُعْفى عَلَيْهِ بِحِلْمِهِ. وَ إِنَّ الُْمحِقَّ السَّفيهَ يَكادُ أَنْ يُطْفِىءَ نُورَ حَقِّهِ بِسَفْهِهِ:

به راستى ستمكار بردبار، بسا كه به وسيله حلم و بردبارى خود ازستمش گذشت شود و حقدار نابخرد، بسا كه به سفاهت خود، نور حقِّ خويش را خاموشكند 

 

12-  آدم بى شخصيّت 

 

مَنْ هانَتْ عَلَيْهِ نَفْسُهُ فَلا تَأْمَنْ شَرَّهُ:

كسى كه خود را پست شمارد، از شرّ او در امان مباش.

 

13-  جايگاه سود و زيان 

 

أَلدُّنْيا سُوقٌ رَبِحَ فيها قَوْمٌ وَ خَسِرَ آخَرُونَ:

دنيا بازارى است كه گروهى در آن سود برند و دسته اى زيانببينند.

 

14- حسد و خودخواهى 

 

أَلْحَسَدُ ماحِقُ الْحَسَناتِ، وَ الزَّهْوُ جالِبُ الْمَقْتِ، وَ الْعُجْبُ صارِفٌ عَنْ طَلَبِ الْعِلْمِ داع إِلَى الْغَمْطِ وَ الْجَهْلِ، وَ الْبُخْلُ أَذَمُّ الاَْخْلاقِ وَ الطَّمَعُ سَجِيَّةٌ سَيِّئَةٌ:

حسد نيكوييها را نابود سازد، و دروغ، دشمنى آوَرَد، و خودپسندىمانع از طلب دانش و خواهنده خوارى و جهل گردد، و بخل ناپسنديده ترين خُلق و خوىاست، و طمع خصلتى ناروا و ناشايست است.

 

15-  پرهيز از تملّق 

 

قالَ أَبُوالْحَسَنِالثّالِثِ(عليه السلام) لِرَجُل وَ قَدْ أَكْثَرَ مِنْ إِفْراطِ الثَّناءِ عَلَيْهِ: أَقْبِلْ عَلى شَأْنِكَ، فَإِنَّ كَثْرَةَ المَلَقِ يهْجُمُ عَلَى الظِّنَّةِ وَ إِذا حَلَلْتَ مِنْ أَخيكَ فى مَحَلِّ الثِّقَةِ، فَاعْدِلْ عَنِ الْمَلَقِ إِلى حُسْنِ النِّيَّةِ:

امام هادى(عليه السلام) به كسى كه درستايش از ايشان افراط كرده بود فرمودند: از اين كار خوددارى كن كه تملّقِ بسيار،بدگمانى به بار مى آورد و اگر اعتماد برادر مؤمنت از تو سلب شد از تملّق او دستبردار و حسن نيّت نشان ده.

 

16- جايگاه حُسنِ ظنّ و سوءظنّ 

 

إِذا كانَ زَمانُ الْعَدْلِ فيهِ أَغْلَبَ مِنَ الْجَوْرِ فَحَرامٌ أَنْ يَظُنَّ بِأَحَد سُوءً حَتّى يَعْلَمَ ذلِكَ مِنْهُ، وَ إِذا كانَ الْجَوْرُ أَغْلَبَ فيهِ مِنَ الْعَدْلِ فَلَيْسَ لاَِحَد أَنْ يَظُنَّ بِأَحَد خَيْرًا ما لَمْ يَعْلَمْ ذلِكَ مِنْهُ:

هر گاه در زمانه اى عدل بيش از ظلم رايج باشد، بدگمانى به ديگرى حراماست، مگر آن كه [ آدمى ] بدى از كسى ببيند. و هر گاه در زمانهاى ظلم بيش از عدلباشد، تا وقتى كه [آدمى] خيرى از كسى نبيند، نبايد به او خوشبين باشد.

 

17-  بهتر از نيكى و زيباتر از زيبايى 

 

خَيْرٌ مِنَ الخَيْرِ فاعِلُهُ، وَ أَجْمَلُ مِنَ الْجَميلِ قائِلُهُ، وَ أَرْجَحُ مِنَ الْعِلْمِ حامِلُهُ، وَ شَرٌّ مِنَ الشَّرِّ جالِبُهُ، وَ أَهْوَلُ مِنَ الْهَوْلِ راكِبُهُ:

بهتر از نيكى، نيكوكار است، وزيباتر از زيبايى، گوينده آن است، و برتر از علم، حامل آن است، و بدتر از بدى، عاملآن است، و وحشتناكتر از وحشت، آورنده آن است.

 

18- توقّع بيجا 

 

لا تَطْلُبِ الصَّفا مِمَّنْ كَدَرْتَ عَلَيْهِ، وَ لاَالْوَفاءَ لِمَنْ غَدَرْتَ بِهِ، وَ لاَ النُّصْحَ مِمَّنْ صَرَفْتَ سُوءَ ظَنِّكَ إِلَيْهِ، فَإِنَّما قَلْبُ غَيْرِكَ كَقَلْبِكَ لَهُ:

از كسى كه براو خشم گرفته اى ، صفا و صميميّت مخواه و از كسىكه به وى خيانت كرده اى ، وفا مطلب و از كسى كه به او بدبين شده اى ، انتظارخيرخواهى نداشته باش، كه دل ديگران براى تو همچون دل تو براى آنهاست.

 

19-  برداشت نيكو از نعمتها 

 

أَلْقُوا النِّعَمَ بِحُسْنِ مُجاوَرَتِها وَ الَْتمِسُوا الزِّيادَةَ فيها بِالشُّكْرِ عَلَيْها، وَ اعْلَمُوا أَنَّ النَّفْسَ أَقْبَلُ شَىْء لِما أَعْطَيْتَ وَ أَمْنَعُ شَىْء لِما مَنَعْتَ:

نعمت ها را با برداشتخوب از آنها به ديگران ارائه دهيد و با شكرگزارى افزون كنيد، و بدانيد كه نفس آدمىرو آورنده ترين چيز است به آنچه به او بدهى و بازدارنده ترين چيز است از آنچه كه ازاو بازدارى.

 

20- خشم به زيردستان 

 

أَلْغَضَبُ عَلى مَنْ تَمْلِكُ لُؤْمٌ:

خشم بر زيردستان از پستى است.

 

21- عاقّ والدين  

 

أَلْعُقوقُ ثَكْلُ مَنْ لَمْ يَثْكَلْ:

نافرمانى فرزند از پدر و مادر، داغِ داغ ناديدگاناست.

 

22- تأثير صله رحم در ازياد عمر 

 

إِنَّ الرَّجُلَ لَيَكُونَ قَدْ بَقِىَ مِنْ أَجَلِهِ ثَلاثُونَ سَنَةً فَيَكُونُ وُصُولاً لِقَرابَتِهِ وُصُولاً لِرَحِمِهِ، فَيَجْعَلُهَا اللّهُ ثَلاثَةً وَ ثَلاثينَ سَنَةً، وَ إِنَّهُ لَيَكُونَ قَدْ بَقِىَ مِنْ أَجَلِهِ ثَلاثٌ وَ ثَلاثُونَ سَنَةً فَيَكُونُ عاقًّا لِقَرابَتِهِ قاطِعًا لِرَحِمِهِ، فَيَجْعَلُهَا اللّهُ ثَلاثَ سِنينَ:

چه بساشخصى كه مدّت عمرش مثلاً سى سال مقدّر شده باشد به خاطر صله رحم و پيوند باخويشاوندانش، خداوند عمرش را به 33 سال برساند. و چه بسا كسى كه مدّت عمرش 33 سالمقدّر شده باشد، به خاطر آزردن خويشاوندان و قطع رحمش، خداوند عمرش را به سه سالبرساند.

 

23- نتيجه عاقّ والدين 

 

أَلْعُقُوقُ يُعَقِّبُ الْقِلَّةَ وَ يُؤَدّى إِلَى الذِّلَّةِ:

نارضايتى پدر و مادر، كمىِ روزى را به دنبال دارد و آدمى رابه ذلّت مى كشاند.

 

24- بى طاقتى در مصيبت 

 

أَلْمُصيبَةُ لِلصّابِرِ واحِدَةٌ وَ لِلْجازِعِ إِثْنانِ:

مصيبت براى صابر يكى است و براى كسى كه بى طاقتى مى كنددوتاست.

 

25- همراهان دنيا و آخرت 

 

أَلنّاسُ فِى الدُّنْيا بِالاَْمْوالِ وَ فِى الاْخِرَةِ بالاَْعْمالِ:

مردم در دنيا با اموالشان و در آخرت با اعمالشانهستند.

 

26- شوخى بيهوده 

 

أَلْهَزْلُ فَكاهَةُ السُّفَهاءِ وَ صَناعَةُ الْجُهّالِ:

مسخرگى، تفريح سفيهان و كار جاهلان است.

 

27- زمان جان دادن 

 

أُذْكُرْ مَصْرَعَكَ بَيْنَ يَدَىْ أَهْلِكَ، وَ لا طَبيبٌ يَمْنَعُكَ وَ لاحَبيبٌ يَنْفَعُكَ:

وقت جان دادنت نزد خانواده ات را به ياد آر كه در آنهنگام طبيبى جلوگير مرگت و دوستى نفع رسانت نباشد.

 

28- نتيجه جدال 

 

أَلْمِراءُ يُفْسِدُ الْصِّداقَةَ القَديمَةَ وَ يُحَلِّلُ الْعُقْدَةَ الْوَثيقَةَ وَ أَقَلُّ ما فيهِ أَنْ تَكُونَ فيهِالْمُغالَبَةُ وَ الْمُغالَبَةُ أُسُّ أَسْبابِ الْقَطيعَةِ:

جدال، دوستى قديمى را تباه مىكند و پيوندِ اعتمادرا مى گشايد و كمترين چيزى كه در آن است غلبه بر ديگرى است، كه آن هم سبب جدايىمى شود.

 

29- حكمت ناپذيرى دل فاسد 

 

أَلْحِكْمَةُ لا تَنْجَعُ فِى الطِّباعِ الْفاسِدَةِ:

حكمت، اثرى در دلهاى فاسد نمى گذارد.

 

30- درك لذّت در قِلَّت 

 

أَلسَّهَرُ أَلَذُّ لِلْمَنامِ وَ الْجُوعُ يَزيدُ فى طيبِ الطَّعامِ:

شب بيدارى، سبب لذّتبخشى خواب، و گرسنگى سبب خوش خوراكى در طعامناب است.

 

31- اسير زبان 

 

راكِبُ الْحَرُونِ أَسيرُ نَفْسِهِ، وَ الْجاهِلُ أَسيرُ لِسانِهِ:

كسى كه بر اسب سركش، سوار است، اسير هواى نفس خويش، و نادان،اسير زبان خويش است.

 

32- تصميم قاطع 

 

أُذْكُرْ حَسَراتِ التَّفْريطِ بِأَخْذِ تَقْديمِ الْحَزْمِ:

افسوسِ كوتاهى در انجام كار را با گرفتن تصميم قاطع جبرانكن.

 

33- خشم و كينه توزى 

 

أَلْعِتابُ مِفْتاحُ الثِّقالِ، وَ الْعِتابُ خَيْرٌ مِنَ الْحِقْدِ:

خشم و تندى، كليدِ گرانبارى است و خشم، بهتر از كينهتوزى است.

 

34- ظهور مقدَّرات 

 

أَلْمَقاديرُ تَريكَ ما لا يَخْطُرُ بِبالِكَ:

مقدَّرات چيزهايى را بر تو نمايان مى سازد كه به فكرت خطور نكردهاست.

 

 35- خود خواهان مغضوب 

 

مَنْ رَضِىَ عَنْ نَفْسِهِ كَثُرَ السّاخِطُونَ عَلَيْهِ:

هر كه از خود راضى باشد، خشمگيران بر او زياد خواهند بود.

 

36- تباهى فقر 

 

أَلْفَقْرُ شَرَهُ النَّفْسِ وَ شِدَّةُ الْقُنُوطِ:

فقر، مايهآزمندىِ نفس و سببِ نااميدى زياد است.

 

37- راه پرستش 

 

لَوْ سَلَكَ النّاسُ وادِيًا شُعَبًا لَسَلَكْتُ وادِىَ رَجُل عَبَدَاللّهَ وَحْدَهُ خالِصًا:

اگرمردم به راه هاى گوناگونى روند، من به راه كسى كه تنها خدا را خالصانه مى پرستدخواهم رفت.

 

38- آثار گوشتخوارى 

 

مَنْ تَرَكَ اللَّحْمَ أَرْبَعينَ صَباحًا ساءَ خُلْقُهُ وَ مَنْ أَكَلَ اللَّحْمَ أَرْبَعينَ صَباحًا ساءَ خُلْقُهُ:

كسى كه چهل روز گوشت نخورد بد خُلقى پيدا كند، و كسى كه چهل روز پىدر پى نيز گوشت خورد اخلاقش بد شود.

 

39- يگانگى خدا 

 

لَمْ يَزَلِ اللّهُ وَحْدَهُ لا شَىءَ مَعَهُ، ثُمَّ خَلَقَ الاَْشْياءَ بَديعًا وَ اخْتارَ لِنَفْسِهِ أَحْسَنَ الاَْسْماء:

خداوند از ازل تنها بود و چيزى با او نبود، سپس اشياءرا به صورت نوظهور آفريد و براى خودش بهترين نام ها را برگزيد.

 

40- فروتنى 

 

أَلتَّواضُعُ أَنْ تُعْطِىَ النّاسَ ما تُحِبُّ أَنْ تُعْطاهُ:

فروتنى آن است كه با مردم چنان كنى كه دوست دارى با تو چنانباشند.