214 - وجه تسمیه فاطمه، محدثه و ام ابیها(پرسش و پاسخ) ۱۳۹۵/۱۲/۰۶
وجه تسمیه فاطمه، محدثه و ام ابیها
(پرسش و پاسخ)
پرسش:فاطمه، محدثه و ام ابیها که اسما و کنیه حضرت فاطمه(س) هستند، تا چه اندازه با جایگاه رفیع و مقام والای آن حضرت تناسب دارد
پاسخ:چرایی فاطمه؟
محب‌الدین طبری می‌نویسد: علی(ع) گفت: پیامبر گرامی(ص) به فاطمه(س) فرمود: ای فاطمه! هیچ می‌دانی چرا فاطمه نامیده شدی؟
پیامبر(ص) فرمود: خداوند عزوجل در روز قیامت او و فرزندانش را از آتش دور نگه داشته است.
همچنین وی می‌نویسد: این روایت را امام رضا(ع) در مسند خود به این صورت نقل کرده است که رسول خدا(ص) فرمود: همانا خداوند فاطمه و فرزندانش و کسانی را که دوستدار آنان هستند، از آتش دور نگه داشته و از این روست که او فاطمه نامیده شده است.
چرایی محدثه؟
یکی از نام‌های فاطمه «محدثه» بود. زیرا ملائکه به حضور او می‌آمدند و مانند حضرت مریم(س) با وی سخن می‌گفتند؛ از جمله روزی به او گفتند: ای فاطمه! خداوند تو را برگزیده و تو را بر زنان دیگر جهان برتری داده، هم سخنان او را گوش می‌دادند و هم با وی سخن می‌گفتند: فاطمه(س) از ملائکه پرسید: مگر طبق آیه (42- آل عمران) مریم برترین زن جهان نیست؟ ملائکه گفتند: مریم سرور زنان زمان خود بود، لکن تو سرور زنان معاصر و اولین و آخرین و حتی سرور زنان عصر مریمی. (عوالم‌العلوم، علامه بحرانی، ج11، ص99)
در حدیثی از پیامبر گرامی(ص) آمده است: ... دخترم فاطمه سرور زنان جهان است. گفته شد: یا رسول‌الله! آیا او سرور زنان زمان خویش است؟ فرمودند: این (امتیاز محدود) مربوط به مریم دختر عمران است، ولی دخترم فاطمه برترین زنان عالمیان از اولین تا آخرین است. بر او در محراب عبادتش هفتاد هزار فرشته از مقربین درگاه الهی سلام می‌دهند و او را با آن جمله‌ای که مریم را مخاطب قرار داده بودند، مخاطب قرار می‌دهند و چنین می‌گویند: ای فاطمه! خداوند تو را برگزیده و پاک ساخته و تو را بر تمام زنان عالمیان برتری داده است. (اصول کافی، ج1، ص 437)
چرایی ام ابیها؟
در کتاب مقاتل‌الطالبین و کشف‌الغمه آمده است که ام ابیها از کنیه‌های حضرت فاطمه زهرا(س) است که پیامبر اکرم(ص) به آن حضرت می‌فرمود ام‌ابیها؛ یعنی، مادر پدرش (مادر من)
فهم حقیقت و واقع این مطلب که چرا پیامبر اکرم(ص) به حضرت فاطمه(س) ام ابیها می‌فرمود بسیار مشکل است. برخی به سادگی از آن گذشته و تنها به این اکتفا کرده‌اند که حضرت از شدت علاقه به آن جناب می‌فرمود مادر من. ولی قطعا کلام پیامبر چیزی فراتر از تعارفات مرسوم و معمولی است.
شاید با توجه به این که ام در لغت عرب به معنی اصل و ریشه است بتوان گفت حضرت زهرا(س) اصل و منشأ نبوت و ولایت است که اگر وجود آن بزرگوار نبود نبوت پیامبر و ولایت ائمه(ع) آشکار نمی‌شد.به عبارت دیگر ولایت ثمره نبوت است و نبوت بدون ولایت بی‌معنی است. چنان‌که در آیه شریفه خداوند به پیامبر می‌فرماید: اگر ولایت را به مردم ابلاغ نکنی رسالتت ناتمام است و از این جهت که وجود حضرت صدیقه طاهره، منشأ وجود ائمه اطهار بود، منشأ ولایت است پس اگر حضرتش نبود ولایت نبود و نبوت هم به طور کامل ثمربخش نبود، بنابراین آن جناب منشأ نبوت و امامت است.موید این مطلب هم روایتی قدسی است که برخی روایت کرده‌اند که خداوند می‌فرماید: ولولا فاطمه لما خلقتکما؛ اگر نبود فاطمه(س) من شما را (پیامبر و امیرالمومنین(ع)) نمی‌آفریدم. (مستدرک سفینهًْ‌البحار، ج3، ص 334)توضیح اجمالی روایت این است که اگر خلقت فاطمه(س) به خاطر مقام عبودیت نبود، نبوت و امامت هم ناقص بود و به غایت خود نمی‌رسید، چرا که نبوت و امامت مقدمه‌ای برای رسیدن به مقام عبد مطلق است. البته این مقام در خود پیامبر اکرم(ص) و امام علی(ع) نیز بود، ولی در حضرت فاطمه(س) منحصرا همین مقام تجلی کرد و هیچ دوگانگی و تضادی در این رابطه میان آن ذوات مقدسه نیست.
محب‌الدین طبری می‌نویسد: علی(ع) گفت: پیامبر گرامی(ص) به فاطمه(س) فرمود: ای فاطمه! هیچ می‌دانی چرا فاطمه نامیده شدی؟
پیامبر(ص) فرمود: خداوند عزوجل در روز قیامت او و فرزندانش را از آتش دور نگه داشته است.
همچنین وی می‌نویسد: این روایت را امام رضا(ع) در مسند خود به این صورت نقل کرده است که رسول خدا(ص) فرمود: همانا خداوند فاطمه و فرزندانش و کسانی را که دوستدار آنان هستند، از آتش دور نگه داشته و از این روست که او فاطمه نامیده شده است.
چرایی محدثه؟
یکی از نام‌های فاطمه «محدثه» بود. زیرا ملائکه به حضور او می‌آمدند و مانند حضرت مریم(س) با وی سخن می‌گفتند؛ از جمله روزی به او گفتند: ای فاطمه! خداوند تو را برگزیده و تو را بر زنان دیگر جهان برتری داده، هم سخنان او را گوش می‌دادند و هم با وی سخن می‌گفتند: فاطمه(س) از ملائکه پرسید: مگر طبق آیه (42- آل عمران) مریم برترین زن جهان نیست؟ ملائکه گفتند: مریم سرور زنان زمان خود بود، لکن تو سرور زنان معاصر و اولین و آخرین و حتی سرور زنان عصر مریمی. (عوالم‌العلوم، علامه بحرانی، ج11، ص99)
در حدیثی از پیامبر گرامی(ص) آمده است: ... دخترم فاطمه سرور زنان جهان است. گفته شد: یا رسول‌الله! آیا او سرور زنان زمان خویش است؟ فرمودند: این (امتیاز محدود) مربوط به مریم دختر عمران است، ولی دخترم فاطمه برترین زنان عالمیان از اولین تا آخرین است. بر او در محراب عبادتش هفتاد هزار فرشته از مقربین درگاه الهی سلام می‌دهند و او را با آن جمله‌ای که مریم را مخاطب قرار داده بودند، مخاطب قرار می‌دهند و چنین می‌گویند: ای فاطمه! خداوند تو را برگزیده و پاک ساخته و تو را بر تمام زنان عالمیان برتری داده است. (اصول کافی، ج1، ص 437)
چرایی ام ابیها؟
در کتاب مقاتل‌الطالبین و کشف‌الغمه آمده است که ام ابیها از کنیه‌های حضرت فاطمه زهرا(س) است که پیامبر اکرم(ص) به آن حضرت می‌فرمود ام‌ابیها؛ یعنی، مادر پدرش (مادر من)
فهم حقیقت و واقع این مطلب که چرا پیامبر اکرم(ص) به حضرت فاطمه(س) ام ابیها می‌فرمود بسیار مشکل است. برخی به سادگی از آن گذشته و تنها به این اکتفا کرده‌اند که حضرت از شدت علاقه به آن جناب می‌فرمود مادر من. ولی قطعا کلام پیامبر چیزی فراتر از تعارفات مرسوم و معمولی است.
شاید با توجه به این که ام در لغت عرب به معنی اصل و ریشه است بتوان گفت حضرت زهرا(س) اصل و منشأ نبوت و ولایت است که اگر وجود آن بزرگوار نبود نبوت پیامبر و ولایت ائمه(ع) آشکار نمی‌شد.به عبارت دیگر ولایت ثمره نبوت است و نبوت بدون ولایت بی‌معنی است. چنان‌که در آیه شریفه خداوند به پیامبر می‌فرماید: اگر ولایت را به مردم ابلاغ نکنی رسالتت ناتمام است و از این جهت که وجود حضرت صدیقه طاهره، منشأ وجود ائمه اطهار بود، منشأ ولایت است پس اگر حضرتش نبود ولایت نبود و نبوت هم به طور کامل ثمربخش نبود، بنابراین آن جناب منشأ نبوت و امامت است.موید این مطلب هم روایتی قدسی است که برخی روایت کرده‌اند که خداوند می‌فرماید: ولولا فاطمه لما خلقتکما؛ اگر نبود فاطمه(س) من شما را (پیامبر و امیرالمومنین(ع)) نمی‌آفریدم. (مستدرک سفینهًْ‌البحار، ج3، ص 334)توضیح اجمالی روایت این است که اگر خلقت فاطمه(س) به خاطر مقام عبودیت نبود، نبوت و امامت هم ناقص بود و به غایت خود نمی‌رسید، چرا که نبوت و امامت مقدمه‌ای برای رسیدن به مقام عبد مطلق است. البته این مقام در خود پیامبر اکرم(ص) و امام علی(ع) نیز بود، ولی در حضرت فاطمه(س) منحصرا همین مقام تجلی کرد و هیچ دوگانگی و تضادی در این رابطه میان آن ذوات مقدسه نیست.