قسیم‌النار والجنه

(پرسش و پاسخ)

پرسش:چرا به امام علی(ع) «قسیم‌النار والجنه» گفته می‌شود، در حالی که این ویژگی برای سایر امامان گفته نشده است؟

پاسخ:امام علی(ع) بعد از ارتحال پیامبر اکرم(ص) به عنوان شاخص جریان حق مطرح شد و پیامبر گرامی(ص) در روز عید غدیر خم آن حضرت را به عنوان خلیفه و جانشین بلافصل خود منصوب نمود. بنابراین در این مقطع زمانی علی(ع) به عنوان شاخص دو جریان حق و باطل قرار گرفت. پیروان آن حضرت که مطیع دستور خدا و پیامبر اکرم(ص) بودند به عنوان شیعیان در جبهه حق و مخالفین آن حضرت که در واقع مخالف دستور پیامبر گرامی(ص) و نصب الهی امامت آن حضرت بودند در جبهه باطل قرار گرفتند. از طرفی این تعبیر «قسیم‌النار والجنه» در احادیث زیادی از وجود مقدس پیامبر اسلام(ص) در شأن امام علی(ع) نقل شده است که هم در منابع شیعه و هم در منابع اهل تسنن آمده است.
«قسیم‌النار والجنه» در منابع شیعه
از عبدالله‌بن عباس نقل شده است که رسول خدا(ص) فرمودند: ... ای گروه مردم! همانا علی(ع) تقسیم‌کننده جهنم(النار) است. کسی که یاور و دوست او باشد، وارد آتش نخواهد شد و کسی که دشمن او باشد، از آن نجات نخواهد یافت. همانا او تقسیم‌کننده بهشت است، کسی که دشمن او باشد، وارد آن نخواهد شد و کسی که دوست او باشد، از آن محروم نخواهد شد. (امالی شیخ صدوق، ص 83)
همچنین از امام رضا(ع) نقل شده که آن حضرت فرمودند: «ای علی! همانا تو تقسیم‌کننده بهشت و جهنم هستی.» (عیون‌ اخبارالرضا، ج1، ص30)
«قسیم‌النار والجنه» در منابع اهل تسنن
این روایت در بسیاری از منابع اهل سنت نقل شده است. اگرچه برخی از متعصبین آنها سعی در تضعیف این روایت کرده‌اند. در اینجا فقط به یک روایت از منابع اهل تسنن بسنده می‌کنیم. زمخشری از قول علی(ع) نقل می‌کند که آن حضرت فرمودند: من تقسیم‌کننده دوزخ (النار) هستم. «انا قسیم‌النار» (الفایق فی غریب‌الحدیث، زمخشری، ج3، ص97)
علت نامگذاری در روایات
برخی از روایات دلیل این نامگذاری را بیان کرده‌اند که در اینجا ما به دو روایت بسنده می‌کنیم:
1- از مفضل بن عمر نقل شده است که گفت: به امام صادق(ع) عرض کردم به چه علت به امیرالمومنین علی‌بن ابیطالب(ع) «قسیم‌النار والجنه» گفته شده است؟ حضرت فرمودند: به خاطر این است که دوست داشتن او ایمان و دشمن داشتن او کفر است. و همانا بهشت برای اهل ایمان آفریده شده است و نار برای اهل کفر خلق شده است. بنابراین حضرت علی(ع) به این علت قسیم‌الجنه و النار است. پس در بهشت وارد نمی‌شود مگر اهل محبت و دوستی با او، و وارد آتش نمی‌شود مگر اهل دشمنی با او. (علل‌الشرایع، ج1، ص 162)
2- در روایت دیگری اباصلت هروی نقل کرده است که روزی مامون به امام رضا(ع) گفت: یا اباالحسن! ما را از پدرت امیرالمومنین(ع) آگاه ساز که به چه علت «قسیم‌الجنه والنار» خوانده شده است و این به چه معنا است که این مطلب فکر مرا مشغول ساخته است؟ امام رضا(ع) به او فرمودند: ... آیا تو از پدرت و او از پدرانش، از ابن عباس، از رسول خدا(ص) نقل نکردید که گفت: از رسول خدا(ص) شنیدم که می‌فرمایند: حب علی‌ ایمان و دشمنی با علی کفر است؟ مامون پاسخ داد: آری.
حضرت فرمودند: پس او تقسیم می‌کند بهشت و دوزخ را، زمانی که ایمان و کفر بر اساس حب و بغض او باشد. پس بنابراین امام علی(ع) «قسیم‌الجنه و النار» است. (عیون‌الاخبار الرضا، ج1، ص92)