فریده شریفی
سرماخوردگی از شایع‌ترین بیماری‌هایی است که اکثر افراد در پاییز و زمستان به آن دچار می‌شوند. آبریزش بینی، سرفه، گلودرد، عطسه، تب، خستگی مفرط، بدن درد و... از جمله علائم این بیماری است که فرد را از انجام کارهای روزمره باز می‌دارد.
معمولا این بیماری بیشتر به سراغ کسانی می‌رود که مسائل بهداشتی را رعایت نمی‌کنند، در حالی که با رعایت موارد بهداشتی، اجتناب از مصرف برخی از داروها، تنظیم دمای منزل، مصرف برخی از مواد غذایی و استراحت می‌توان با این بیماری فصلی مقابله کرد.
سرماخوردگی و آنفلوآنزا از جمله بیماری‌های تنفسی ویروسی فصل پاییز و زمستان است که بیشتر راه‌های تنفسی مانند گلو و ریه را درگیر می‌کند و معمولا با سرفه همراه است که برای درمان این بیماری‌ها باید از داروهای ضد ویروس با نظر پزشک استفاده شود.
راه‌های پیشگیری از سرماخوردگی
سرماخوردگی و آنفلوآنزا از جمله بیماری‌های فصل سرما هستند که به راحتی قابل درمان می‌باشند. اما با این وجود ویروس آنفلوآنزا را نباید دست‌کم گرفت، به خصوص سرایت این ویروس به افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند می‌تواند بسیار خطرناک و حتی کشنده باشد.
دکتر «سیدمحمدصادق غفوری» عضو انجمن متخصصان گوارش و کبد ایران درباره راه‌های درمانی بیماری آنفلوآنزا می‌گوید: «اصلی‌ترین راه درمان آنفلوآنزا با آنتی بیوتیک است. بهبود خود به خودی آنفلوآنزا در عرض 7 الی 10 روز در صورتی که هیچ عارضه‌ای رخ ندهد امکان‌پذیر است. اگر عارضه‌ای رخ دهد بهبود آنفلوآنزا ممکن است 3 الی6 هفته زمان ببرد.»
وی اضافه می‌کند: «برای کاهش علائم و بهبود بیماری آنفلوآنزا باید در منزل به ویژه در هنگام تب، استراحت کرد چرا که بهترین درمان برای آنفلوآنزا استراحت است. استراحت کمک می‌کند تا بدن با ویروس به خوبی مبارزه کند، استفاده از مایعات فراوان مانند آب، آب‌میوه و سوپ رقیق، غرغره آب نمک چند بار در روز به بهبود بیماری کمک می‌کند و استفاده از دستگاه بخور برای مرطوب کردن هوا و کمک به تنفس بهتر و تخلیه ترشحات ریه بسیار مناسب است.»
خانمی که برای زدن واکسن آنفلوآنزا به کلینیکی در خیابان سهروردی مراجعه کرده است در این باره می‌گوید: «هر سال خودم به اتفاق دخترم به کلینیک مراجعه می‌کنیم تا واکسن آنفلوآنزا بزنیم و از این بیماری در امان باشیم.»
وی اضافه می‌کند: «با اینکه با استفاده از این واکسن، علائم خفیفی از بیماری آنفلوآنزا مانند خستگی و ضعف، آبریزش بینی، سردرد در بدن ظاهر می‌شود اما چون تا آخر فصل سرما از ابتلا به این بیماری مصون هستیم هر سال مراجعه و از این واکسن استفاده می‌کنیم.»
یک درمانگر که در همین کلینیک مشغول به کار است به گزارشگر کیهان می‌گوید: «واکسن آنفلوآنزا حاوی ویروس‌های کشته شده یا غیرفعال آنفلوآنزا می‌باشد که در هنگام تزریق به شخص ممکن است علائم خفیفی از بیماری آنفلوآنزا را نشان دهد اما موقتی است و زود برطرف می‌شود.»
وی اضافه می‌کند: «نمی‌توان به طور قاطع گفت افرادی که واکسن می‌زنند به هیچ وجه مبتلا به بیماری نمی‌شوند و این مسئله بستگی به سیستم دفاعی بدن افراد و نحوه تماس آنها با افراد بیمار دارد ولی احتمال ابتلای این افراد به بیماری آنفلوآنزا بسیار کاهش پیدا می‌کند.»
آقایی که برای خرید شربت ضد سرفه و قرص‌های سرماخوردگی راهی داروخانه شده است در این باره می‌گوید: «هر سال با شروع فصل پاییز و زمستان فرزندان من دچار سرماخوردگی می‌شوند که برای مداوای این بیماری به داروخانه مراجعه می‌کنم تا با قرص و شربت فرزندان خود را مداوا کنم.»
وی اضافه می‌کند: «می‌دانم که همه بیماری‌ها با قرص و شربت قابل درمان نیستند و باید پزشک متخصص تشخیص بدهد که چه دارویی برای چه بیماری مناسب است اما متاسفانه هزینه درمان و ویزیت پزشکان آنقدر بالاست که ترجیح می‌دهم ابتدا به داروخانه مراجعه کنم و با خریدن قرص و شربت کودکان خود را مداوا نمایم و خدای ناکرده در صورت ادامه بیماری به پزشک مراجعه کنم.»
واقعیت این است که داروهای متعددی در داروخانه‌ها بدون نسخه پزشک به فروش می‌رسند اما اینکه این داروها چقدر تاثیر داشته باشند و چقدر با نوع بیماری هماهنگی داشته باشند و در بهبود آنها موثر باشند هنوز به طور دقیق مشخص نیست. از سوی دیگر ممکن است برخی از افراد به این داروهای تجویزی بدون نسخه پزشک حساسیت داشته باشند و مصرف این داروها بیماری آنان را حادتر و پیچیده‌تر کند، بنابراین بهتر است از مصرف خودسرانه داروها پرهیز شود.
کارشناسان بهداشت می‌گویند شستن دست در طول روز و جلوگیری از تماس با چشم، دهان و بینی اشخاص آلوده می‌تواند از موثرترین راه‌های عدم ابتلا به بیماری سرماخوردگی و یا آنفلوآنزا باشد، استفاده از ماسک نیز تاثیر بسیاری دارد و از ترشحات حاصل از عطسه یا سرفه افراد بیمار و سرایت آن به افراد سالم جلوگیری می‌کند.
آلوده بودن گوشی‌های تلفن
گوشی‌های تلفن چه تلفن همراه و چه تلفن ثابت یکی از آلوده‌ترین مکان‌ها برای انتقال ویروس و باکتری به افراد سالم است، تحقیقات نشان داده که ویروس‌ها یا باکتری‌هایی که از طریق گوشی‌های تلفن به افراد سرایت می‌کند 10 برابر بیشتر از استفاده از سرویس‌های بهداشتی عمومی است! به همین دلیل محققان معتقدند که افراد باید هر روز گوشی‌های خود را با استفاده از دستمال‌های بهداشتی تمیز کنند تا احتمال سرایت ویروس‌ها به حداقل برسد.
یک خانم کارمند در این زمینه می‌گوید: «متأسفانه در ادارات مسئله بهداشت عمومی رعایت نمی‌شود و نه تنها گوشی‌های تلفن بلکه کلیه وسایل و ابزارهایی که روی میز ادارات قرار دارند توسط افراد مختلف استفاده می‌شوند که چه بسا ممکن است برخی از این افراد بیمار باشند و ویروس یا باکتری به وسایل و اشیاء منتقل و از آن طریق به دیگران سرایت دهند.»
وی اضافه می‌کند: «چند سال پیش بخشنامه‌ای در ادارات صادر و به مرحله اجرا رسید که بر طبق آن قرار شد برای جلوگیری از بیماری‌های عفونی و انتقال ویروس بیماری‌های خطرناک از سوزن یا سنجاق‌های تیز برای چسباندن عکس یا کاغذها به یکدیگر خودداری شود اما در زمینه بهداشت عمومی و فردی هیچ توصیه‌ای نشده است به ویژه آنکه افرادی که مسئولیت نظافت میزهای اداره و وسایل آنرا دارند آن طور که باید و شاید به این مسائل اهمیت نمی‌دهند و شاید هفته‌ای یک بار وسایل روی میز و گوشی‌های تلفن را تمیز کنند.»
این خانم کارمند می‌گوید: «من خودم بارها دیده‌ام که برخی از همکاران سرماخوردگی داشته یا شدیدا عطسه و سرفه می‌کنند و با دست‌های آلوده وسایل روی میزها را برمی‌دارند و یا اینکه گوشی‌های تلفن را برداشته و استفاده می‌کنند درحالی که اگر همین افراد اندکی مسائل بهداشتی را رعایت کنند نه خودشان بیمار می‌شوند و نه دیگران را بیمار می‌کنند.»
یک ضرب‌المثل قدیمی می‌گوید: «پیشگیری بهتر از درمان است.» در واقع پیشگیری بالاتر از علم د رمان است، پزشکان و متخصصان معتقدند که هر چه پیشگیری بیشتر باشد درمان کمتر است و بالعکس. به عقیده پزشکان، درمان هم هزینه بالا دارد و هم بیماری درد دارد بنابراین با پیشگیری، رعایت مسائل بهداشتی و مدیریت درمان می‌توان بیماری‌ها را به حداقل رساند و از هزینه درمان کاست، کافی است آموزش‌های لازم به مردم داده شود و فرهنگ پیشگیری در همه موارد و نه تنها در مورد بیماری‌ها به مردم آموخته شود.
خوردن مواد غذایی سالم
یکی از دلایل مهم ابتلا به سرماخوردگی سیستم ایمنی ضعیف است که می‌توان با خوردن مواد غذایی سالم و مقوی سیستم ایمنی بدن را تقویت نمود، خوردن مواد غذایی پرویتامین و سرشار از انرژی به بدن کمک می‌کند تا با باکتری‌ها و ویروس‌ها مقابله کند، یکی از مهم‌ترین وعده‌های غذایی خوردن صبحانه است، خوردن پنیر، نان، شیر، آب پرتغال، تخم‌مرغ، غلات، میوه و سبزیجات در ساعت 8 صبح می‌تواند انرژی لازم برای فعالیت در طول روز را برای افراد فراهم کند. یک ضرب‌المثل قدیمی می‌گوید صبحانه را به تنهایی، ناهار را با دوستان و شام را با دشمنان صرف کنید، شاید در نگاه اول چنین ضرب‌المثل‌هایی غیرعلمی به نظر برسد اما در واقعیت هم می‌توان به این مسئله اذعان کرد که خوردن یک صبحانه مقوی و سالم انرژی بدن را تأمین می‌کند و شرایط را برای سوخت و ساز و کارکرد صحیح متابولیسیم بدن فراهم می‌نماید.
در هنگام ابتلا به سرماخوردگی نیز خوردن غذاهایی همچون سوپ یا آش رقیق و مملو از سبزیجات به ویژه شلغم، هویج، کرفس، جعفری، مرزه، گشنیز، در تخفیف بیماری اثر دارد.
امین صالحی کارشناس تغذیه در این باره می‌گوید: «خوردن وعده‌های غذایی سرشار از ویتامین می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تقویت کند و از ابتلا به بیماری‌های مختلف به ویژه بیماری‌های عفونی جلوگیری نماید.»
وی اضافه می‌کند: «معمولا برای درمان سرماخوردگی آنتی‌بیوتیک یا آمپول پنی‌سیلین تجویز می‌شود ولی می‌توان قبل از ابتلا به بیماری با مصرف مواد مغذی و پرویتامین، همچنین مواد غذایی مانند پیاز و سیر که آنتی‌بیوتیک طبیعی دارند مقاومت بدن را افزایش داد و در مقابل ورود باکتری و ویروس تقویت کرد.»
نتایج یک پژوهش نشان داده افرادی که به میزان کافی ویتامین D دریافت نمی‌کنند نسبت به آنهایی که به میزان کافی از این ماده مغذی دریافت می‌کنند احتمال بیشتری وجود دارد که به عفونت دستگاه تنفسی مبتلا شوند، ویتامین D در مواد غذایی همچون ماهی سالمون، گوشت گاو، زرده تخم‌مرغ، شیر، آب پرتغال، پنیر و قارچ وجود دارد.