حضرت زينب‌(س) با دارا بودن ويژگي‌هاي منحصر به فرد و داشتن شرايط خاص اجتماعي از هر لحاظ بهترين الگوي زنان مسلمان است.
1. تعليم و تربيت: از آن رو که زينب در دوره امنيت و در سايه پدر مهربانش چه در کوفه و چه در مدينه ،به تعليم و تربيت بانوان کوفه و مدينه اهتمام مي ورزيد و اين فعاليت هاي بزرگ فرهنگي و اجتماعي او، الهام‌بخش براي بانوان عصر ما و تمام اعصار تاريخ است که دختر اميرمؤمنان و نواده پيامبر چگونه به قرآن و معارف ديني و فرهنگ اسلامي بهاء داده و آن را به چه نحوي ترويج مي دادند.(1)
2. خانه داري: در دوره فقدان مادرش آن بانوي قهرمان که در سنين خردسالي بود، در کارهاي خانه از پدرش امير‌مؤمنان و برادرانش نگهداري مي‌کرد، از آن رو از کودکي با سختي‌ها انس داشت اما هرگز اين سختي‌ها او را شکست نداد بلکه از او بانوي قهرمان و بزرگ تربيت کرد که در حفظ اسلام با برادرش امام حسين(ع) شريک شد و لياقت و شايستگي اين مقام و ظرفيت را در خود پرورش داد تا نهضتي بزرگ را مديريت و هدايت کند و از بحران‌هاي بزرگ عبور دهد و به آيندگان برساند.(2)
3. پايداري: زينب در سيل حوادث که بر سر او مي‌ريخت با اينکه زن است و داراي عواطف شديد؛ ولي هرگز خود را نباخت، بلکه اين حقيقت را براي تمام بانوان مسلمان درس داد که يک بانوي باتقوا و پاکدامن مي‌تواند در بحراني‌ترين شرايط اجتماعي، مديريت و هدايت يک نهضت را عهده‌دار باشد و پيام بزرگ‌ترين قيام را به آيندگان منتقل کند.
4. او مادر شهيدان، خواهر شهيدان، عمه شهيدان و از طرفي سرپرست کاروان اسيران کربلا است، زني که سرشار از عواطف و محبت به فرزند و برادر و برادرزاده است، چگونه اين مصائب را ديد و بردباري از خود نشان داد و سرانجام که دشمن از او پرسيد که کار خدا را در حق شما چگونه ديدي، او با شجاعت علوي فرمود آنچه ديديم بسيار زيبا بود. و به جز زيبايي چيزي نديديم،(3) سپاس خداوند را که دشمن ما را خوار و ذليل و پست قرار داد.
بانويي که اين همه مصائب را زيبا مي‌بيند و ذره‌اي شکست در چهره او ديده نمي‌شود، نه تنها الگوي زنان بلکه الگوي مردان بزرگ تاريخ است، چنانکه قرآن هم زن فرعون و مريم را براي تمام مومنان الگو معرفي کرده است. پس زن مي‌تواند در اجتماع با درايتش الگو باشد.
5. زينب در متن قيام عاشورا قرار دارد که نه تنها يک فعاليت فرهنگي و اجتماعي بزرگ است بلکه جهاد بزرگ در راه اعتلاي کلمه توحيد است که همگام با برادرش در اين راه قدم بر مي‌دارد. زنان جامعه ما با الهام از او مي‌توانند در تمام مراحل فرهنگي و علمي دوشادوش مردان با حفظ عفت و وقار زينب‌وار شرکت کنند.
6. مادران و بانوان مسلمان و پيروان اهل بيت بايد از هنرنمايي اين بانو بياموزند که در راه حفظ دين چگونه زندگي و ايثارگري را بايد جمع کرد. زينب فرزنداني تربيت کرده که مطيع او هستند و در کنار امام خود جان خود را نثار مي‌کنند. اين بانوي قهرمان هيچ اسمي از فرزندانش در کربلا و پس از آن به ميان نمي‌آورد، تنها امام زمانش را محبوب دل خود مي‌داند و از او ياد مي‌کند و مطيع اوست. چقدر اين بانو مجذوب ولايت و امامت و رهبري است. چقدر معرفت ديني او عميق است. بانوان تحصيل کرده ما بايد با چنين الگويي، دلگرم زندگي سعادت‌بخش باشند که چگونه در راه آرمان‌ها و فرهنگ ديني ايثار مي‌کند و تا چه حد صبر پيشه مي‌کند تا آنجا که اين بانو از خود درايت و خردپيشگي بروز داده و خطبه‌اي غرّاء در جمع مردم کوفه و شام و ساير فرصت‌ها ايراد مي‌کند که تحسين امام معصوم (امام سجاد(ع) ) را بر مي‌انگيزد و آن حضرت خطاب به او مي‌فرمايد: «شکر خدا عمه‌ام زينب، دانشمندي معلم نديده است».(4) و فهميده‌اي است که فهم و دانايي‌اش را از ديگران نگرفته بلکه چنان تربيت يافته و در خانواده‌اي پرورش داده شده که اين دانايي و قهرماني و علم، با ذاتش عجين گشته و ملکه روح او شده است. پس بانوان مي‌توانند دختران خود را چنان تربيت کنند که حيا و عفت و وقار و ايمان در ذات آنها از کودکي عجين گردد.
پس بانوان ما از حضرت زينب(س) درس‌هاي زيادي مي‌آموزند از جمله:
1ـ صبر و حلم و پايداري در راه هدف که پس از فقدان همه عزيزان در کربلا که زندگي انسان و دلخوشي او با آنهاست و درکنار آنها، اما اين بانوي قهرمان در اين راه، با استقامتي چون کوه آهنين با حوادث و مصائب مبارزه کرد.
2ـ عبادت: نقل شده هرگز شب زنده‌داري اين بانو در نماز هاي شب با حال او ترک نشد.
3ـ سخنوري و شجاعت و دفاع از حق و تربيت فرزندان باتقوا و فضيلت. خطابه او در مجلس يزيد هيچ نظيري در تاريخ ندارد که در برابر ستمگري مثل ابن زياد و يزيد زني با اين شجاعت و بي‌باکي و شيردلي بر عليه حکومت او سخن بگويد و ارکان حکومت او را در کاخش به لرزه در آورد.(5)
4ـ مقام عصمت، آن بانوي قهرمان با سير سلوک عملي به مراحلي از عصمت دست يافته بود که بانوان ما نيز مي‌توانند به تاسي از او به اين مراحل راه يابند.
بنابر اين بانوان جامعه ما با معيارهاي زينبي مي‌توانند در فعاليت‌هاي اجتماعي شرکت کنند.
1ـ عفت و حيا و حجاب و غيرت ديني.
2ـ نکته‌سنجي و زمان‌شناسي و وفاداري به آرمان‌هاي ديني و ولايت و رهبري.
3ـ مديريت بحران با صبر پيشگي و بردباري و خود شناسي و اتکا بر خدا.
4ـ معرفت عميق و عرفان ژرف از خداوند و عبادت و مراقبت از نمازهاي نافله خصوصاً نماز شب.
5ـ تربيت فرزندان صالح و با تقوا.
* مرکز مطالعات و پاسخگويي به شبهات حوزه علميه قم
پي‌نوشت‌ها:
1. قائمي، علي، زندگاني زينب، انتشارات اميري، 1372ش، ص58 و 62.
2. مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، ج45، ص115؛ ابن طاوس، اللهوف، ص160؛ ابن نماحلي، مثير الاحزان، ص90.
3. ابن اثير، الکامل، ج4، ص200.
4. طبرسي، ج2، ص305.
5. بنت‌الشاطي، زينب، ترجمه حبيب چايچيان، چاپ اميرکبير، 1360، ص144ـ154؛ طبرسي، ج2، ص303.