دیپلماسی دیجیتال؛ اسم رمز تغییر سیاسی و اجتماعی

وزارت خارجۀ آمریکا طرح جی.ای.‌پی (GEP) یا برنامۀ کارآفرینی جهانی را برای ایجاد اکوسیستم کارآفرینی ویژۀ کشورهای اسلامی طراحی کرد. تقریبا هیچ یک از طرح‌های کارآفرینی این برنامه جنبۀ تولیدی ندارد. هدف تبدیل کشورهای اسلامی به بازار مصرف است و عملیات از سال 1388یعنی درست سالی که ایران درگیر اغتشاشات بود کلید خورد. در تابستان 1388 آشکار شده بود که حجم اغتشاشات بعد از انتخابات در خردادماه، دیگر تکرار نخواهد شد و احتمالا در ظرف چند ماه آینده این پروژۀ انقلاب مخملی علیه ایران نیز به پایان خواهد رسید. سال بعد، سال 1389 وزارت خارجۀ آمریکا سندی به نام دیپلماسی و توسعۀ 4 ساله منتشر کرد و به جز آن سندهای دیگری از جمله سند گزارش چهارسالۀ وزارت دفاع آمریکا در سال 1393 و سند راهبردی آمریکا در سال 1394، همگی و همگی خطوط و طرح‌های اصلی یک برنامۀ گسترده و جامع را آشکار می‌کردند: برنامۀ دیپلماسی دیجیتال.
سفارت‌خانه‌ها جنبه‌های رسمی و سخت‌افزاری دیپلماسی هستند. یعنی سفیر یک سفارت‌خانه با دولت میزبان رفت‌و‌آمد می‌کند و پیام‌های دولت متبوعش را به آن می‌رساند و پیام‌های دولت میزبان را نیز به دولت متبوع خود منتقل می‌کند. اما جنبۀ دیگر دیپلماسی، دیپلماسی دیجیتالی است که بر اساس انقلاب استارت‌آپ‌ها در جهان رخ داده است. هدف از دیپلماسی دیجیتالی، ایجاد کارآفرینی با هدف ارتباط با توده‌های نخبۀ کشورهای هدف و ایجاد تغییرات فرهنگی و اجتماعی، و سرانجام تغییر سیاسی در کشورهای مورد نظر است.
در قرن نوزدهم، این شکل نفوذ به شکل حضور شرکت‌های خارجی و گرفتن امتیازات از دول ضعیف‌تر گرفته می‌شد. مثلا بارون رویترز، سرمایه‌دار انگلیسی که به بخش خصوصی تعلق داشت، دولت ناصرالدین‌شاه را وسوسه کرد تا امتیاز تنباکو ایران را به او واگذار کند. اما در دیپلماسی دیجیتالی، شکل تعامل متفاوت شده است. با توجه به آگاهی ملت‌ها در قرن بیست و یکم، به جای این‌که مثلا امتیاز یک صنعت یا محصول خاص به شرکت‌های خارجی واگذار شود، نیروهای داخلی هستند که خودشان با شعارهای جدیدی که در اقتصاد سرمایه‌داری مطرح می‌شود سرمایۀ انسانی را در اختیار نیروهای خارجی قرار می‌دهند. برای فهم بهتر این مطلب، باید به وزارت خارجۀ آمریکا سر زد.
کریستوفر شرودر نویسندۀ یک کتاب است به نام «استارت‌آپ‌ها برمی‌خیزند: انقلاب کارآفرینی، بازسازی خاورمیانه». اما شرودر فقط یک نویسنده نیست، او عضو شورای روابط خارجی آمریکا و محقق ارشد وزارت خارجۀ آمریکا در حوزۀ کارآفرینی و امنیت ملی نیز هست. شرورد در سال 1389 وقتی بیداری‌اسلامی، کشورهای عرب منطقه را در برگرفته بود، در واشنگتن‌پست مطلبی منتشر کرد دربارۀ «بهار عربی جدید.». او نقش کارآفرینان عرب را در این انقلاب‌ها موثر می‌دانست و نوشت: «در بحبوحۀ درگیری‌های سیاسی خاورمیانه، کارآفرینان عرب در حال راه‌اندازی یک بهار عربی جدید و یک انقلاب هستند که بسیار مورد نیاز منطقه است». او به درستی فهمیده بود که دیگر نه امتیاز تنباکو و نه حملۀ نظامی و نه انقلاب رنگی، راه‌حل دگرگونی نیست. راه‌حل در جذابیت‌های مالی، ایده‌های خلاقانه، آرزوی پیشرفت و توسعه با نیروهای کارآفرین یک کشور است. پروژۀ «خاورمیانۀ جدید» زیر نظر او بازطراحی شد تا این‌بار حرکت از نقشۀ B، یعنی راه‌کار غیرجنگی، دنبال شود.